در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
چه اتفاقی میافتد؟
برای اینکه یک بارداری طبیعی اتفاق بیفتد، لازم است ابتدا اسپرم و تخمک در لوله رحمی به هم ملحق شده و جنین تشکیل شود. سپس جنین ایجاد شده به کمک مژههای درون لوله، به سمت حفره رحم رانده شود. جنین در داخل رحم، با سلولهای لایه داخلی پوشاننده حفره رحم (آندومتر) وارد تعامل میشود، آن را خراش میدهد و با نفوذ به آن، به نوعی درونش دفن خواهد شد. این روند نفوذ و استقرار جنین داخل رحم، لانه گزینی نام دارد و نتیجه آن یک بارداری داخل رحمی در محل طبیعی (به جا) است. زمانی که جنین در هر جایی غیر از حفره رحم و حتی در حفره رحم و به طور کلی، در هرجایی غیر از آندومتر(مثلا در محل برش سزارین قبلی) لانه گزینی کند، بارداری نابهجا ایجاد خواهد شد. این محل ممکن است لولههای رحمی، تخمدانها، دهانه رحم یا هر بخشی از فضای داخل شکم و لگن باشد. بارداری خارج رحمی خیلی شایع نیست اما در سالهای اخیر به نسبت گذشته بیشتر شده است. هر مشکلی که باعث آسیب به لولههای رحمی شود، میتواند اختلال عملکرد لوله را در پی داشته باشد، به گونهای که لوله رحمی نتواند جنین را پس از تشکیل داخل رحم براند. از آنجا که جنین در روز مقرر (حدود 4-5 روز بعد از لقاح) لانه گزینی را آغاز خواهد کرد، در این زمان هرجا که باشد، این فرآیند آغاز خواهد شد. پس اگر بنا بر هر دلیلی، این انتقال جنین داخل حفره رحم انجام نشود یا اصلا اتفاق نیفتد، جنین در لوله، لانه گزینی میکند. گاهی جنین از لوله به سمت برعکس رحم( یعنی به سمت تخمدان) رانده میشود و روی تخمدان یا داخل فضای شکم لانهگزینی میکند. گاهی هم بسیار پایینتر از محل طبیعی و در قسمت پایینی رحم، مثلا روی زخم سزارین قبلی یا روی دهانه رحم، لانه گزینی انجام میشود و میتواند وضعیت بسیار خطرناکی را ایجاد کند.
این نوع بارداری خطرناک است
گرچه معمولا مثل هر بارداری دیگری با شروع بارداری خارج رحمی، قاعدگی نیز قطع میشود اما در بعضی از افراد خونریزی مختصر یا لکه بینی در حوالی زمان مورد انتظار قاعدگی رخ میدهد و ممکن است فرد اطلاعی از بارداریاش پیدا نکند و تا زمان پاره شدن لوله و بروز درد شدید شکم یا خونریزی داخل شکم به پزشک مراجعه نکند. همانطور که گفته شد، بارداری خارج رحمی خیلی شایع نیست اما چون ممکن است وضعیت خطرناکی را ایجاد کند، باید مورد توجه ویژه قرار بگیرد. این نوع بارداری میتواند باعث آسیب رساندن به لوله رحمی و از دست رفتن آن شود. همچنین به علت خونریزی داخل شکم یا جراحی اجتنابناپذیر، میتواند باعث ایجاد چسبندگیهای داخل شکم و لگن شود که این مساله نیز خطرناک است.
خوشبختانه امروزه با افزایش آگاهی بانوان و بهبود امکانات تشخیصی، آسیب به لولهها و مرگ و میر به دلیل بارداری خارج رحمی کمتر شده، اما متاسفانه هنوز هم رخ میدهد. البته باید در نظر داشت که آسیب به لوله، همیشه در نتیجه بارداری خارج رحمی نیست بلکه برعکس، بارداری خارج رحمی در لولهای رخ میدهد که از قبل آسیب دیده است. به همین دلیل گاهی برداشتن لوله آسیب دیده برای پیشگیری از عود مجدد بارداری خارج رحمی، به صلاح بیمار است، البته تصمیم نهایی در اینباره بهعهده پزشک متخصص و در زمان جراحی خواهد بود.
فکر میکنید باردار هستید؟
در بارداری خارج رحمی مثل هر بارداری دیگری، معمولا قاعدگی عقب میافتد و تست بارداری در خون مثبت میشود، بهطور کلی، ابتدای این نوع بارداری درست مثل بارداری طبیعی است. مثبت شدن تست بارداری بهخاطر ترشح هورمونی به نام اچسیجی، (HCG ) از سلولهای جنین است. از آنجا که برای ورود این ماده در ادرار باید میزان آن در خون حدود 500 باشد، گاهی تست خون در این بارداریها مثبت میشود ولی تستهای ادرار( مثلا بیبی چکهای خانگی) منفی هستند. مثلا در خانمی که میزان اچ سی جی، خونش حدود 200 تا 300 باشد، تست بارداری خانگی معمولا مثبت نمیشود. به همین دلیل بیبی چک منفی، بارداری را رد نمیکند. بارداری خارج رحمی به روباه بیماریهای زنان معروف است؛ بیماری حیلهگری که هر بار به شکلی خود را نشان میدهد. بیشترین شکل آن عقب افتادن قاعدگی و لکه بینی چند روز بعد از آن و ایجاد درد شکم است.
درد با رشد بافت بارداری و به علت اتساع لوله ایجاد میشود و اگر توده مربوط به بارداری خارج رحمی پاره شود، درد شدید و خونریزی داخل شکمی ایجاد خواهد شد که میتواند کشنده باشد، اما معمولا از آنجا که اغلب خانمها بلافاصله پس از عقب افتادن قاعدگی از باردار بودن خود مطلع میشوند و با بروز مشکلی مثل درد شکم و لکه بینی به پزشک مراجعه میکنند، بارداری خارج رحمی معمولا در مراحل اولیه تشخیص داده میشود. گاهی در ابتدای بارداری، تست بارداری مثبت است ولی در سونوگرافی چیزی دیده نمیشود. در این صورت لازم است چندبار تست بارداری و سونوگرافی با فواصلی تکرار شود تا تکلیف نوع بارداری (خارج رحمی یا داخل رحمی) مشخص شود.
درمانی هم دارد؟
درمان بارداری خارج رحمی، به دو شکل دارویی و جراحی صورت میگیرد که هرکدام شرایط و مدلهای خاص خود را دارند. درمان جراحی غالبا به صورت لاپاروسکوپی انجام میشود مگر اینکه خونریزی داخل شکمی یا چسبندگی شدید داخل شکم مطرح باشد که امکان درمان با لاپاروسکوپ وجود ندارد و پزشک مجبور به باز کردن شکم میشود. مثل پایان هر بارداری دیگری، حداقل سه ماه تا اقدام به بارداری بعدی باید فاصله وجود داشته باشد.
همچنین اگر درمان دارویی صورت گرفته، به علت ماندگاری دارو در بدن حداقل باید شش ماه تا بارداری بعدی فاصله انداخت. چنانچه لوله خانم برداشته نشده یا یکی از لولهها برداشته شده و لوله دیگر سالم باشد، امکان بارداری به صورت طبیعی وجود دارد، اما اگر مثلا بار دومی است که بارداری خارج رحمی اتفاق افتاده و هر دو لوله آسیب دیده و برداشته شده باشند، بارداری فقط با IVF (لقاح آزمایشگاهی و کاشت جنین در داخل رحم) امکان پذیر است. بارداری خارج رحمی بهطور کامل قابل پیشگیری نیست اما با ممانعت از وضعیتهایی که احتمال آسیب به لولهها را زیاد میکنند، میتوان تا حدود زیادی از بروز آن پیشگیری کرد.
برای مثال، درمان مناسب عفونتهای لگنی، معاینه و مراجعات دورهای جهت تشخیص عفونتهای بی سرو صدا، بارداری در سنین پایین (چون با افزایش سن احتمال عفونتهای مکرر و تخریب لولهها بیشتر میشود) و مراقبت جراحان در زمان انجام هر عمل جراحی لگنی (جهت پیشگیری از ایجاد چسبندگی) میتوان احتمال این نوع بارداری را کم کرد.
بهاره جلالوند
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
برای بررسی کتاب «خلبان صدیق» با محمد قبادی (نویسنده) و خلبان قادری (راوی) همکلام شدیم