درس‌های برجامی

در نظر گرفتن منافع ملی، شرط مذاکره است
مرتضی حاجی / وزیر پیشین آموزش و پرورش
درباره موضوع مذاکرات جدید برجامی باید بیش از همه به مصلحت و منافع ملی توجه و در این زمینه از احساساتی شدن پرهیز کرد. مذاکره و گفت‌وگو چیز بدی نیست اما مذاکره‌کننده باید به قول رهبری، افسر میدان رزم گفت‌وگو باشد و آداب آن را بداند و منافع ملی را در نظر بگیرد و تحت تاثیر قرار نگیرد. مذاکره‌کننده باید رویه‌ای را در پیش بگیرد که با توجه به مسائل و منافع ملی انتخاب درستی را برای احقاق حق مردم و بهبود اوضاع سیاسی،‌ اجتماعی و اقتصادی داشته باشد. البته در گذشته شاهد خلف‌وعده‌هایی در موضوع برجام از سوی غرب بوده‌ایم. در شرایط کنونی به نظر می‌رسد با رویه جدید مقاومتی که جمهوری اسلامی ایران در پیش گرفته است و هم در چارچوب برجام عمل می‌کند و هم به صورت مرحله‌ای تعهدات خود را نسبت به این توافق کاهش می‌دهد منطقی و عاقلانه است. در این مرحله البته باید این را درنظر گرفت که تا چه حدی ما می‌خواهیم پیش برویم و تا چه حدی اروپایی‌ها با این رویه جدید همراهی می‌کنند و آن را به‌هم زدن قاعده برجام تلقی نمی‌کنند. در عین حال بحث‌هایی که مطرح می‌شود مبنی بر این که باید زمینه خروج ایران از برجام فراهم شود، قبول ندارم. به هر حال ما توافق‌نامه‌ای را امضا کردیم و برای نقض آن نباید پیشقدم شویم. البته آمریکا قبلا از برجام خارج شده و آن‌گونه که از شواهد برمی‌آید این اقدام از سوی برخی سازمان‌های بین‌المللی مثل نشست اخیر شورای حکام محکوم شده است. طبعا هیچ فرد صلح‌دوست و مخالف جنگی، کار ترامپ مبنی بر خروج از برجام را تایید نمی‌کند. لذا نباید شروع‌کننده خروج از برجام باشیم. از سوی دیگر باید کاری کرد که در فضای رسانه‌ای تبلیغاتی غرب و صهیونیسم که تلاش می‌کنند مسائل را وارونه جلوه دهند، موضوع خلف‌وعده‌های اروپاییان در اذهان عمومی مردم جا بیفتد.

برداشتن گام‌های مساوی از سوی ایران و اروپا
الهام امین‌زاده/ استاد دانشگاه
اگر قرار است مذاکراتی میان جمهوری اسلامی ایران و طرف‌های باقیمانده در برجام انجام شود ‌باید نقاط ضعفی که در مذاکرات مربوط به برجام وجود داشت مورد توجه جدی ایران قرار گیرد. متاسفانه در آن دور از مذاکرات متنی مورد توافق قرار گرفت که ایران نقشی در تهیه آن نداشت و به همین دلیل حتی با در نظر گرفتن هرگونه تبصره‌ای باز روح آن تغییر نکرد و در جهت منافع ایران نبود و به نفع طرف مقابل پیش رفت. بنابراین ضرورت دارد در مذاکرات و گفت‌وگوهایی که به تعبیری برای زنده نگه داشتن برجام صورت می‌گیرد هرگونه توافقی با نظر ایران انجام شود.
مذاکرات چند سال گذشته مربوط به برجام به‌گونه‌ای بود که ایران یکباره تمام تعهداتش را اجرایی کرد، اما طرف مقابل یا از آن خارج شد و سند را نادیده گرفت یا طرف‌های باقیمانده نیز به تعهدات خود عمل نکردند. در مذاکرات چند سال گذشته توافق‌ها به‌گونه‌ای بود که موضوعات در راستای منافع ایران پیش نرفت و حتی به شکلی است که هر حرکت جمهوری اسلامی ایران در زمینه احیای فعالیت‌های هسته‌ای خود ممکن است خلاف توافق اعلام شود. بنابراین ضرورت دارد دیگر ایران تمام تعهدات خود را یکجا انجام نداده و هم راستا با طرف مقابل پیش رود به این معنی که برداشتن یک گام عملی از سوی ایران مساوی با یک گام عملی از سوی اروپا باشد.

عملی شدن تعهدات اروپا، پیش‌زمینه ادامه گفت‌وگوها
سعدا... زارعی/ کارشناس مسائل بین‌الملل
برجام قراردادی است که ما هزینه‌های آن را به‌طور کامل پرداخت کرده‌ایم و در چنین شرایطی نباید به دلیل این‌که دیگر برجام به اندازه هزینه پرداخت شده، ارزشی ندارد آن را نادیده بگیریم. بنابراین علی‌الاصول خواهان حفظ و ادامه برجام هستیم، اما طبیعتا هیچ توافقی صرفا با تمایل یکی از طرفین باقی نمی‌ماند. امروز در شرایطی قرار داریم که عملا برجام از بین رفته است، آمریکا از برجام خارج شده و طرف‌های دیگر نیز به تعهداتشان عمل نمی‌کنند، بنابراین چنین توافقی چگونه می‌تواند به حیات خود ادامه دهد؟ قطعا حیات آن وابسته به همکاری‌هایی است که قطع شده است.
در همین راستا درسی که باید از برجام بگیریم این است که کشورها نمی‌توانند در حالی که از نقطه‌قوت‌های خود چشم‌پوشی می‌کنند انتظار داشته باشند که دیگران منافع آنها را در نظر بگیرند. به این معنی که وقتی در مذاکرات مربوط به برجام به صورت یکجا فعالیت‌های هسته‌ای خود را متوقف کردیم نباید انتظار داشته باشیم طرف مقابل همکاری کند. ‌باید در همان مقطع مذاکرات تعهدات خود را به صورت پلکانی و یک قدم در برابر یک قدم اجرا می‌کردیم، اما متاسفانه این‌گونه نشد و با سرعت و عجله به سمت اجرای تعهدات رفتیم. در چنین شرایطی مشخص است که منافع طرف مقابل در عملی نکردن تعهداتش است. نکته قابل توجه در شرایط کنونی این است که ادامه گفت‌وگوهای برجامی نیز نمی‌تواند ما را به شرایط قبل از انجام تعهداتمان برگرداند، چرا که گفت‌وگو با دست خالی نتیجه‌ای به همراه ندارد. بنابراین ‌باید همان برنامه کاهش تعهدات برجامی را ادامه دهیم. اروپاییان نیز باید درک کنند که دوره پرداخت خسارت از طرف ایران به پایان رسیده است، به همین دلیل آنها باید به تعهداتشان عمل کنند و سپس با ایران وارد مذاکره شوند.

تکرار مذاکره برجامی یعنی تسلیم
بیژن نوباوه / نماینده پیشین مجلس
موضوع مذاکره جدید با محوریت برجام را به‌هیچ‌وجه قبول ندارم. مذاکره و گفت‌وگو یک عنوان است اما از آن مهم‌تر محتوای آن است. مهم‌ترین گفت‌وگو بین ایران و کشورهای 1+5 تحت عنوان برجام صورت گرفته اما عملا کلاه سر ما رفته است. برجام بعد از گذشت 4سال هیچ دستاوردی برای جمهوری اسلامی ایران نداشته است. بنابراین موضوع مذاکره در چنین شرایطی اساسا معنا ندارد و اگر اتفاق بیفتد جز یک دام و حقه تازه از سوی غربی‌ها نکته دیگری دربر ندارد. شرکت در هر نوع مذاکره‌ای از این دست در‌حالی که هیچ‌یک از وعده‌های غرب عملیاتی نشده حتما به ضرر جمهوری اسلامی ایران خواهد بود و هدفی جز کشاندن ما به میز سازش و تسلیم ندارد. بنابراین هرگز نباید مذاکره‌ای انجام شود، چرا که قبلا پیش‌شرط‌های ایران عنوان شده است. اگر آنها طالب حل مشکلاتند و می‌خواهند از مرگ برجام جلوگیری کنند باید شروط عملی که جزو مفاد برجام و حق جمهوری اسلامی ایران است به انجام برسانند، در غیر این صورت قطعا برجام فرو خواهد پاشید و هیچ چیزی از آن باقی نخواهد ماند. از طرفی دیگر باید کار برجام را تمام شده دانست. الان ایران کاهش تعهدات برجامی را مطابق با این توافق‌نامه در دستور کار قرار داده است. این اقدامات مبتنی بر حسن نیت ایران بوده و هیچ‌کدام از آنها مخالف برجام نیست. قطعا اگر غیر از این مسیری را انتخاب کنیم، غربی‌ها بار دیگر ما را بازی خواهند داد.