درخشش ابـــدی صحنه‌های بی‌آلایش

نعمت‌ا... می‌دانست چه می‌خواهد
آشنایی محمدرضا شجاعی با سازندگان سریال وضعیت سفید آشنایی قدیمی است که باعث شد تا همراهی او با این تیم به بهترین شکل ممکن پی گرفته شود.
او در این زمینه می‌گوید: من در دفتر محمدرضا شفیعی، تهیه‌کننده به عنوان مشاور در چند پروژه حضور داشتم.
همچنین برای چند تله‌فیلم حمید نعمت‌ا... نیز به عنوان مشاور بودم تا این‌که تصمیم به ساخت وضعیت سفید گرفته شد و از من خواستند در این پروژه به عنوان طراح صحنه و لباس حضور داشته باشم.
با این حال شجاعی معتقد است موفقیت صحنه‌های بدون نقص شکل گرفته در وضعیت سفید به دلیل آن است که حمید نعمت‌ا... می‌داند از کاری که می‌سازد چه می‌خواهد و ادامه می‌دهد: «اگر وضعیت سفید جزو سریال‌های موفق صدا و سیما به حساب می‌آید این موضوع به کارگردان برمی‌گردد که در تمام ساخته‌هایش تلاش می‌کند کار به بهترین شکل ممکن پیش برود. چون می‌داند از کاری که می‌سازد چه می‌خواهد.»
تجربه وضعیت سفید برای محمدرضا شجاعی جزو بهترین تجربیاتی بود که از آن یاد می‌کند و می‌گوید: «مطالبه‌گری‌های درست، دقیق و حرفه‌ای حمید نعمت‌ا... موجب شد وضعیت سفید را از تمام کارهایی که تاکنون کرده‌ایم بیشتر دوست داشته باشم. چون نعمت‌ا... در برابر تمام تهدیدهایی که ممکن بود از میزان کیفیت کار بکاهد ایستاد و همین مقاومت‌ها باعث می‌شد کار به بهترین شکل ممکن درآید.»
این طراح صحنه حساسیت‌های درست و مطالبه‌گری‌های دقیق نعمت‌ا... را دلیلی می‌دانست که باعث شد کاری که قرار بود ده ماهه تمام شود 18 ماهه به اتمام برسد: کیفیت وضعیت سفید مدیون مقاومت، توانایی و ایستادگی کارگردان است. اتفاقی که در نهایت با رضایت عوامل فیلم، کارگردان و حتی صدا و سیما همراه بود.
خواسته‌ای خودجوش برای بهتر شدن وضعیت سفید
شجاعی، ذوق و توجه درست نعمت‌ا... و هادی مقدم‌دوست، نویسنده را عامل مهمی می‌داند که باعث شد باقی عوامل فیلم نیز نسبت به این موضوع حساسیت به خرج دهند و مشارکتی قوی در بهتر شدن سریال داشته باشند: توجه به جزئیات درست کارگردان و نویسنده موجب شد بچه‌ها هم دست به کار شوند و با هم مشارکت داشته باشند تا هرآنچه یادآور دهه 60 است را گردآوری کنند. برای همین اکثر آنها به صورت خودجوش دست به کار شده و هرآنچه می‌دانستند می‌توانند از جاهای مختلف مانند خانه مادربزرگ‌هایشان به دست آورند می‌رفتند تهیه می‌کردند و می‌آوردند.
البته تهیه بسیاری از این لوازم از مکانی بود به نام خلازیر که وسایل دست دوم در آن به فروش می‌رسد. طراح صحنه وضعیت سفید با تاکید بر این موضوع می‌گوید: «زمان ساخت وضعیت سفید یکی از کارهای ما این بود که هر پنجشنبه و جمعه به همراه آقای نعمت‌ا... به خلازین برویم و وسایل مورد نیاز خود را تهیه کنیم. خیلی وقت‌ها چون فیلمنامه شب به شب بازنویسی می‌شد در برخی از موارد فیلمنامه براساس آن وسایلی که تهیه می‌شد نوشته و فضاسازی می‌شد. اهمیت این موضوع برای نعمت‌ا... بسیار بالا بود و برای همین به مقدار زیاد برایش وقت می‌گذاشت.»
صحنه‌سازی بدون گاف
اما وسایلی که در صحنه‌های سریال به چشم می‌آمد تنها عامل موفقیت این سریال نبود، بلکه صحنه‌هایی که بازیگران سریال در آن حضور داشتند مانند خانه، گلخانه، سینما، مدرسه، خیابان و... همه به گونه‌ای طراحی شده بود که بدون ذره‌ای گاف آن زمان‌ها را برای بیننده‌ها تداعی کند. صحنه‌هایی که اکثر آنها در خاطرات دور مخاطب‌ها جا گرفته است و برای همین بیننده چون در خاطرش باقی مانده امکان ساده عبور کردن از آن وجود نداشت.
شجاعی درباره ساخت و انتخاب محل‌‌های سریال وضعیت سفید می‌گوید: «همان‌طور که در قصه داستان مشخص است خانواده‌ای قرار است به دلیل موشکباران آن سال‌ها به خارج از تهران بروند. تصور اولیه بسیاری بر این بود چنین فضایی در محیطی مانند شمال ایران باشد. اما نعمت‌ا... موافق این فضاسازی نبود و اصرار داشت سریال در محیطی دشت مانند فیلمبرداری شود. به دلیل تعدد بازیگر امکان این هم وجود نداشت که همه آنها را به شهرستان و نقاط دور کشور برد. برای همین به دنبال محیطی مناسب در اطراف تهران بودیم که به روستای مرتضی‌گرد در چهاردانگه که نزدیک تهران بود، رسیدیم. آنجا باغی بود که خانه‌ای در آن وجود نداشت و ما خانه را روی استخر بزرگ و متروکی ساختیم که هنوز هم باقی مانده است.» او درباره سکانس‌هایی که در گلخانه، مدرسه و سینما گرفته شد بود نیز گفت: «مدرسه‌ای که در آن فیلمبرداری صورت گرفت در همان چهاردانگه و گلخانه در تهران بود. سینمایی که در آن فیلمبرداری کردیم هم آن زمان به همان شکل در میدان بروجردی وجود داشت. در کل نیز جاده‌ها، خیابان و... در همان چهاردانگه صورت گرفت و البته پراکندگی تصویربرداری هم وجود داشت که در خود تهران، روستای کن و... صورت می‌گرفت.»
محمدرضا شجاعی به این موضوع نیز اشاره می‌کند که حدود ده سال پیش نسبت به سال‌های اخیر یافتن چنین محل‌‌هایی آن‌قدرها دشوار نبود؛ اما با این حال برای بازسازی و ایجاد صحنه‌های درست و بدون نقص زمان بسیاری گذاشته شده بود. این در حالی است که سریال‌های بسیاری تا کنون از آن زمان ساخته شده که ضعف‌های بسیاری در زمینه صحنه‌سازی‌ها دارد. شجاعی در این زمینه می‌گوید: «علت آن‌که بسیاری از سریال‌های ساخته شده دارای ایراد هستند به دلیل آن است که تلویزیون سطح کیفیتی که برای ساخت سریال‌هایش می‌خواهد خیلی زیاد نیست. همین اتفاق موجب می‌شود بسیاری از کارها سرهم‌بندی و بدون دقت ساخته شود. اما نعمت‌ا... این را نمی‌خواست و حاضر نبود از هر سکانس به سادگی عبور کند. شانسی که در ساخت سریال وضعیت سفید داشتیم این بود که قرارداد با تلویزیون به صورت قسمتی نبود و به گونه‌ای تلویزیون در عمل انجام شده قرار گرفت. در غیر این صورت وقتی ساخت این سریال به جای ده ماه 18 ماه طول می‌کشید، تلویزیون دستور توقف کار را می‌داد. کما این‌که عوامل فیلم به دلیل عشقی که نسبت به کارشان داشتند دو سه ماه پایانی را بدون دستمزد کار کردند تا کار به بهترین شکل پیش برود.»
تلخی بی‌پایان
او در پاسخ به این پرسش که چرا با وجود تمام تلاش‌هایی که نسبت به جمع‌آوری وسایل مدنظر صورت گرفت آنها را در یک جای مناسب جمع‌آوری نکرده و حتی به صورت موزه درنیاورند، این‌طور پاسخ می‌دهد: «بخشی از وسایل امانت بود و بخشی دیگر که محمدرضا شفیعی آنها را تهیه کرده بود در یک انبار نگهداری می‌شد؛ اما چون اراده و تصمیمی برای حفظ آنها وجود نداشت آقای شفیعی هم برای کارهای دیگر اگر کارگردان و تهیه‌کننده آن وسایل را می‌خواست به آنها می‌داد که بسیاری از آنها دیگر برگشت داده نشد.»
طراح صحنه وضعیت سفید معتقد است چون هیچ گافی از سوی مخاطب دیده نشده پس هیچ گافی نیز وجود نداشته چون عوامل فیلم هم در زمان ساخت متوجه این موضوع نشدند. وی در نهایت می‌گوید: «وضعیت سفید یک کار چالشی و جالب بود. اتفاقات جالب در آن زیاد افتاد. ما که دست اندرکار بودیم تصور نمی‌کردیم کاری با این کیفیت قرار است انجام گیرد. البته منهای نعمت‌ا...؛ چون او کارگردانی است که ایده‌آلش مرحوم علی حاتمی است. این کار 18 ماه طول کشید و سختی زیاد داشت؛ اما وقت تمام شدن کار، کسی دوست نداشت کار تمام شود. این اتفاقات از آن دسته اتفاقات نادر است که در ساخت فیلم و سریال رخ می‌دهد.»

آزاده باقری
روزنامه‌نگار