مرغ دلم راهی قم می‌شود...

رویایی که سپید است
«به سپیدی یک رویا» رمانی تاریخی ـ مذهبی است و یک برهه از تاریخ را که یکی از بزرگان و چهره‌های برجسته مذهبی در آن زیست کرده‌اند، روایت کرده و تلاش برای این‌که در خلال روایتش بتواند میان مخاطب و دین ارتباط محکم‌تری برقرار کند. داستان از زمان خروج حضرت امام رضا(ع) از مدینه و حرکت ایشان به سمت مرو آغاز می‌شود و به وفات حضرت معصومه(س) و خاکسپاری ایشان در شهر قم به پایان می‌رسد. این فراز تاریخی و روایت داستانی از آن، برگ برنده نویسنده این کتاب است؛ که به خوبی از آن برای پرداخت داستانی بهره برده است.

راوی کیست؟
راوی داستان یکی از کنیزان حضرت معصومه(س) است که در داستان به شکل و شمایلی تازه و واقعی به روایت داستانی پرداخته است. بیان زنانه و ترسیم ظرافت‌های بیانی که معمولا در زبان زنان می‌توان سراغی از آن گرفت از سوی نویسنده در این متن به زیبایی ترسیم شده است. در کنار این زیبایی بیانی، فضاسازی نویسنده از اندرونی منزل امام معصوم و ساخت چند شخصیت سپید و خاکستری در این فضا که شرح رفت و آمدها و نگاه مردم در آن دوران تاریخی به امام معصوم و بیت او را روایت می‌کند نیز از دیگر ویژگی‌های این متن است که نویسنده توانسته به خوبی از عهده آن برآید.

نویسنده از کتاب می‌گوید
به سپیدی یک رویا مثل هر کتاب مذهبی و تاریخی دیگر فراز و نشیب‌هایی را از سر گذرانده، اما این‌که چرا سلیمانی این کتاب را نوشته، سؤالی است که از خودش پرسیدیم و او در پاسخ به این پرسش گفت: من سال‌هاست با نشر نیستان کار می‌کنم و مراودات کاری بسیاری داریم. در واقع نسبت به سلایق و علایق هم شناخت داریم و می‌توانیم همکاری‌هایمان را خوب پیش ببریم.
او ادامه داد: در نشر نیستان می‌دانستند که به کارهای تاریخی و مذهبی به‌خصوص داستان‌های مربوط به عاشورا علاقه خاصی دارم. وقتی به من نوشتن کتابی درباره زندگی حضرت معصومه(س) را پیشنهاد کردند به‌واسطه علاقه‌ام به امام رضا(ع) سریعا پذیرفتم می‌دانستم همین ارادت قلبی‌ام می‌تواند در نوشتن این اثر به من کمک کند.

و اما دشواری‌های کار
علاقه‌مندی فاطمه سلیمانی به رمان‌های تاریخی و مذهبی یک طرف و حساسیت‌برانگیز بودن کار کردن در این حوزه‌ها از یک طرف دیگر. رمان، سریال و فیلم‌های مذهبی و تاریخی همواره با چون و چراهای بسیاری روبه‌رو بوده‌اند. منتقدان به سرعت اثر خلق شده را با تاریخ و مذهب تطبیق داده و ایرادات زیادی را به آن وارد می‌کنند. آیا سلیمانی هم با چنین چالش‌هایی روبه‌رو شده است؟ او در این باره اظهار کرد: با همه علاقه‌ای که دارم، دست‌و‌دلم می‌لرزید که بخواهم بروم سراغ کارهای تاریخی و مذهبی. چون به‌خوبی می‌دانستم تا چه اندازه حساسیت‌برانگیز هستند. اما وقتی پیشنهاد شد، با خودم گفتم قسمت است و بهتر است نوشتن را شروع کنم.
او توضیح داد: من یک شخصیت تخیلی را وارد داستانم کردم، شخصیتی که خواهر ناتنی حضرت معصومه(س) است و اسماء نام دارد. این خواهر شخصیتی خاکستری داشته و کمی هم پرخاشگر است و به‌نوعی نقطه مقابل حضرت قرار می‌گیرد. درباره این شخصیت با انتقادات بسیاری روبه‌رو شدم و به من خیلی اعتراض شد که چرا چنین شخصیتی را خلق کردم.
او ادامه داد: برخی می‌گفتند با افزودن این شخصیت به خاندان پیامبر بی‌‌احترامی کرده‌ام و باید کار را بازنویسی و این شخصیت را حذف کنم یا این‌که خواهر حضرت را به دخترعمویش تغییر دهم، اما من زیر بار نرفتم. می‌خواستم شخصیتی در داستان باشد که همزمان با حضرت معصومه(س) در یک خانه و یک تربیت بزرگ شده باشد.
سلیمانی افزود: مگر ما در میان فرزندان امامان، جعفر کذاب نداریم؟ امامان هم هر کدام فرزندانی خلف و ناخلف داشته‌اند و در میان اولاد آنها هم دنیا‌طلبی وجود داشته است.

از منتقدان تا مردم
برخی منتقدان به سپیدی یک رویا را دوست نداشته یا نسبت به آن نقد داشته‌اند. برخی دیگر هم کتاب را دوست داشته و روایت جذاب و یکدست آن را مورد تحسین قرار داده‌اند. اما نظر مردم درباره کتاب چیست؟ سلیمانی در این باره گفت: مردم کتاب را خیلی دوست داشتند و بازخوردهای بسیار شیرینی از آنها دریافت کردم. خیلی‌ها از حرم حضرت معصومه(س) به من پیام داده‌اند که اینجا یادت هستیم. برخی دیگر با کتاب در حرم عکس گرفته و برایم فرستاده‌اند. عده‌ای هم گفته‌اند که کتاب باعث شده حضرت معصومه(س) را با نگاه دیگری ببینند و آشنایی بیشتر و بهتری با ایشان پیدا کنند. بازخوردهای مردمی کتاب آنقدر خوب بود که دو داستان مذهبی دیگر هم نوشتم و به کارم ادامه خواهم داد.

خانم نویسنده و هدیه روز دختر
چند سالی است که تولد حضرت معصومه(س) به نام دختران در تقویم نامگذاری شده و همین روز دختر هم در فضای مجازی و البته دنیای واقعی شور و حال خاص خودش را دارد. پدر و مادرها برای دخترانشان هدیه می‌خرند و دختران هم حواسشان هست که حتما هدیه این روز را دریافت کنند. نمونه اش همین خانم نویسنده گزارشمان است که می‌گوید از هدیه روز دختر نمی‌گذرد و چند روز مانده به این روز به مادرش یادآوری می‌کند که هدیه را فراموش نکند. او افزود: این یک هدیه بسیار دلچسب و دوست‌داشتنی است و همین دیروز هم به مادرم گفتم ضمن یادآوری روز دختر هدیه من فراموش نشود.
سلیمانی اظهار کرد: روز دختر برایم یادآوری سوره کوثر حرمت دختران در دینمان است. همین‌طور یادآوری آیات و احادیثی که درباره دختران گفته شده است. این‌که گفته می‌شود آدم‌هایی که دختر دارند درهای بهشت به رویشان باز است، بسیار دلچسب است.
او همین‌طور با خنده می‌گوید: لطیفه‌های بامزه‌ای هم که در این روز در فضای مجازی می‌چرخد خیلی جالب است، مثلا می‌گویند روز آچار فرانسه هم حتی داریم و روز پسر نه. کلا روز دختر جذاب و بامزه است و من خیلی از این نامگذاری لذت می‌برم و دوستش دارم.
از این نویسنده می‌پرسیم تا به حال کتابش را به مناسبت روز دختر هدیه داده است یا نه، او می‌گوید: کتابم را به دیگران بارها و بارها هدیه داده‌ام، اما به مناسبت روز دختر نه. ما هم آرزو می‌کنیم در آینده دختری داشته باشد تا کتابش را در روز دختر به او هدیه دهد.

2 کتاب دیگر از همین نویسنده
«یک خوشه انگور سرخ» بلافاصله بعد به سپیدی یک رویا نوشته شده و به زندگی امام جواد(ع) می‌پردازد. راوی این داستان ام‌فضل، همسر امام و دختر مأمون است که در نهایت با تحریک معتصم خلیفه عباسی، امام نهم شیعیان را مسموم و به شهادت می‌رساند.
نویسنده توانسته با هنرمندی تمام و در قالب تخیلی مؤمنانه بدون وارد کردن خدشه یا بیان اخباری ناصحیح درباره خلیفه عباسی و نظام زیستی امام شیعه این دو مظهر خیر و شر و زندگی غیرمؤمنانه و مؤمنانه را در مقابل یکدیگر با بهره‌گیری از کلماتی شاعرانه ترسیم کند. نثر و توصیفی شاعرانه را شاید به همین اعتبار بتوان مهم‌ترین و قابل توجه‌ترین مشخصه هنری این داستان به شمار آورد که به لذت خوانش آن بیش از پیش می‌افزاید.
«طلوع روز چهارم» دیگر داستان مذهبی است که سلیمانی نوشته و چند ماهی از انتشار آن می‌گذرد. این کتاب اثری است داستانی - روایی که به شرح ماجرای شکافته شدن دیوار کعبه برای ورود مادر جلیل‌القدر امیرالمؤمنین علی(ع) به درون آن در زمان ولادت ایشان و در ادامه حضور چهار بانوی پاکدامن آسمانی بر بالین او برای کمک به این ولادت خجسته می‌پردازد.
داستان طلوع روز چهارم جدای از این، دربردارنده زبانی فخیم و ستودنی است. زبانی که با فخامت نثر تاریخی سعی کرده حس و حال مادرانه و در عین حال فضای معنوی حاکم بر لحظاتی که بر وی رفته است و روزهای اقامت او در کعبه برای این میلاد خجسته را به شکلی باورپذیر و احساسی برای مخاطب خود بازگو کند.

زینب مرتضایی‌فرد

فرهنگ و هنر