میراث آب گرفته

میرفتاح دیگر یخچال ندارد
همدان مثل گلستان، لرستان و خوزستان در صدر اخبار بارش‌ها و سیلاب و آبگرفتگی نبود، اما در صدر اخبار تخریب میراثی بود و تصاویری از تخریب یخدان میرفتاحش از معدود آثار تاریخی کشورمان بود که بسرعت به سایت‌ها و فضاهای مجازی و شبکه‌های اجتماعی راه یافت. یخچال تاریخی میرفتاح یکی از آثار دوره قاجاریه شهرستان ملایر (مسیر بلوار ملایر به بروجرد) است که توسط شخصی با نام میرفتاح و با آجر و به شکل گنبدی ساخته شده. این بنا ثبت ملی شده بود و به‌خاطر شدت بارندگی‌ها بخش بزرگی از آن به‌ویژه در قسمت گنبد فروریخت. البته مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری همدان به رسانه‌ها گفته این بنای تاریخی بزودی مرمت خواهد شد. علی مالمیر گفته این بنا هنگام فروریزی هیچ بازدیدکننده‌ای نداشته زیرا طرح محوطه‌سازی آن در حال اجرا بوده است. ضمن این‌که قسمت کف و ورودی این بنا هم سال گذشته مرمت شده بود. علاوه بر یخدان میرفتاح، آثار دیگری چون حمام حاج آقا تراب، پل زرامین، پل فرسفج، مسجد بازران و منزل اقتداری هم در بارندگی‌های روزهای گذشته دچار خسارت شدند. همدان 1800 اثر تاریخی دارد.

برج قابوس جان سالم به‌در برد، اما ...
گلستان تقریبا اولین جایی بود که مقابل هجمه سیلاب کم آورد و شهرها و روستاهایش را به تاراج سیلاب و باراش‌های بی‌امان بهاری سپرد. یکی از شاخص ترین آثار گلستان، برج قابوس یا گنبد کاووس است که هزار سال قدمت دارد و سال 1391 به ثبت آثار جهانی رسیده است. برج قابوس که بلندترین برج آجری جهان لقب گرفته و یکی از
بی نظیرترین یادمان‌های معماری دوره اسلامی است، پیش از این سیلاب و سال گذشته نیز با انواع آفت‌ها و رطوبت و نم‌زدگی‌ها درگیر بود و سیلاب و بارش‌های اخیر همه را نگران کرد که شاید آبگرفتگی ناشی از بارش‌ها کار برج را تمام کند. اما خوشبختانه سیلاب و آبگرفتگی چندان در گنبد جاخوش نکرد و تخلیه و شرش فعلا از سر برج کم شد، هرچند رطوبت‌زدگی‌اش خطری است همچنان در کمین؛ مساله‌ای که طالبیان، معاون میراث فرهنگی کشور هم به آن اشاره کرد و درباره اش به رسانه‌ها گفت با بررسی‌های انجام شده مشخص شد، رطوبت بالا رونده در برج گنبد قابوس افزایش یافته و فعلا در حال بررسی و پایش این اثر هستیم. البته نگرانی درباره سایر آثار تاریخی گلستان همچنان بالاست، کمااین‌که معاون میراث فرهنگی کشور هم دراین خصوص گفته پل آق قلا و بخشی از دیوار بزرگ گرگان و محوطه‌های کاوش شده که در بستر رودخانه هستند آسیب‌های جدی دیده‌اند که در حال پایش هستیم و به محض فروکش آب، بررسی نهایی این آثار آغاز خواهد شد. به گفته وی آثار تاریخی گمیشان در تهدید سیل و وضعیت بحرانی قرار دارند.

لرستان و پل‌هایی که یک به یک فرو می‌ریزد
سیلاب که از سر گمیشان و آق قلا در گلستان گذشت، کسی فکرش را هم نمی‌ کرد بدتر از این هم وجود داشته باشد، اما وجود داشت و آن روزگار تار لرستان بود؛ لرستان ، سرزمین آبشارها و کوه‌ها و صخره‌ها و طبیعت سرسبز و بکر؛ لرستان سرزمین رودها و پل‌های تاریخی و لرستان؛ دیار قوم نجیب و غیور لر. لرستان زیبا تازه صاحب قطار گردشگری شده بود؛ قطاری که می‌خواست دور این استان بگردد و گردشگران را به تماشای تکه‌تکه طبیعت بکر این استان غربی کشورمان ببرد. بارش‌ها که زیاد شد و سیلاب از کوه‌ها و صخره‌ها به دشت‌ها روانه شد، قطار گردشگری هم که قرار بود از اولین روز نوروز سوتش به صدا درآید، روی ریل نرفته از حرکت بازایستاد؛ قطاری که اگر می‌توانست روی ریلش حرکت کند و مسیر حاشیه رودها و پل‌ها را بگیرد و برود، حتما دل گردشگرانش را داغ می‌کرد، با نظاره پل‌ها و بناهایی که یکی یکی در حال فروریزی است. خسارت میراثی سیلاب ده ها میلیاردی است، خسارتی که بیش از هرجایی به پل‌های کهن این شهر تاریخی وارد آمده؛ پل‌هایی مثل کشکان، افرینه، کلهر، پلدختر و نیز پل تاریخی گَپ. البته سیدامین قاسمی، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لرستان گفته به جز پل ها، آثار تاریخی دیگری مثل تپه قلعه فلک الافلاک هم دچار تخریب و خسارت شده و در مجموع 50 اثر تاریخی این استان تا این لحظه از گزند سیلاب در امان نبوده است.

#خوزستان کهن را دریابیم
و اما خوزستان؛ استانی که دیرتر از همه استان‌ها پای سیلاب به آن باز شد و تازه شروع جولان سیلاب و هجمه‌ها و تاخت و تازهایش در این استان است. از مسؤولان کشوری و استانی و جهادی گرفته تا مردم بومی، همه بی وقفه در تلاشند تا سیلاب پایش را از دشت و رود و کوهستان فراتر نگذارد و به مناطق مسکونی و محوطه‌های تاریخی راهی نیابد، چراکه خوزستان بهشت میراث فرهنگی ایران است و سرشار از تپه‌های باستانی کاوش شده و نشده‌ای که قصه‌ها و افسانه‌های تمدنی چندین هزار ساله را در سینه خود پنهان دارند. خوشبختانه هنوز خبر چندانی از تخریب آثار این استان بر اثر سیلاب به گوش ما نرسیده که امیدواریم حقیقتا خبر تلخی در این زمینه نداشته باشیم. اما تا همین لحظه گفت‌وگوی ما با مدیران میراث خرمشهر و اندیمشک که در مسیر رودهای خروشان دز و کارون هستند، حاکی از تهدیدات و خساراتی به آثار این مناطق است. سجاد پاک گهر، مدیر میراث خرمشهر دراین باره به جام‌جم گفت چهار بنای ثبت ملی شده در خرمشهر وجود دارد شامل ساختمان کنسول انگلیس (اواخر قاجار)، مسجد جامع خرمشهر و مسجد ولی عصر و موزه جنگ که هیچ کدام دچار آسیب و تخریب نشده‌اند. یادمان‌های راهیان نور هم تاثیری از سیلاب نداشته‌اند. وی البته اضافه کرد دورتادور رودخانه کارون را که از وسط خرمشهر می‌گذرد، با ایجاد سیل بند فعلا از خطر طغیان حفظ کرده‌اند.
روح‌ا... شاهرخیان، مدیر اداره میراث اندیمشک اما به ما گفت شهر باستانی لور که کنار آبراهه است، این روزها در حال شسته و ویران شدن است.
به گفته وی، قلعه کوران هم که یک اثر ثبت ملی شده است، در حال تخریب کامل است و پل ثبت ملی شده سیهه هم که پیش از این ترمیم شده بود، اکنون مقداری آسیب دیده است.
به گفته مدیر اداره میراث اندیمشک، اما یک منطقه گردشگری در شهر چم گلک شهرستان اندیمشک یعنی پارک والفجر آنچنان تاسیسات و زیرساخت‌هایش دچار آسیب شده که فعلا قابل استفاده نیست.

آثار تاریخی تکیه معاون‌الملک تخلیه شد
در کرمانشاه هم مهم‌ترین اثری که فعلا نگرانی از تخریب آن وجود دارد، تکیه معاون الملک است که بی شک یکی از زیباترین آثار و بناهای تاریخی کشور است. طی روزهای گذشته و با توجه به احتمال وقوع سیل در کرمانشاه، آثار تاریخی تکیه معاون‌الملک به مخزن موزه بزرگ کرمانشاه منتقل شده و فعلا مسؤولان سازمان میراث فرهنگی و استان نگران حیات این بنای تاریخی هستند.
محمدحسن طالبیان معاون میراث فرهنگی هم با تاکید بر این‌که نگران وضعیت آثار تاریخی کرمانشاه هستیم، گفته به ما هم اعلام شده تکیه معاون‌الملک در خطر است، به همین علت آثاری که آنجا بود را به مخزن موزه بزرگ کرمانشاه منتقل کردیم. چون در آن محدوده مشکل بالا بودن آب‌های زیرزمینی وجود دارد.