انقلاب پزشکی در ایران انقلابی

این تصویر اما حالا دیگر به یک خاطره دور تبدیل شده است، واقعیتی از یک برهه تاریخی کشورمان که لابه‌لای برگ‌های تقویم به فراموشی سپرده شده و حالا مدت‌هاست، درمان بیماران ایرانی به پزشکان متخصصی سپرده شده که هموطنشان هستند. اتفاق قابل تحسینی که ریشه‌هایش به رشد بیش از چهار برابری تعداد دانشگاه‌ها و دانشکده‌های علوم پزشکی در سه دهه پس از انقلاب اسلامی می‌رسد؛ خبری که ما آن را از زبان معاون آموزشی وزارت بهداشت می‌شنویم. باقر لاریجانی در توضیح بیشتر به رشد حدود سه برابری تعداد رشته‌های تحصیلات تکمیلی، رشد تقریبی پنج برابری در تعداد دانشجویان علوم پزشکی طی سه دهه و رشد حدود هفت برابری تعداد اعضای هیأت علمی به عنوان مهم‌ترین زیرساخت توسعه آموزش عالی گروه‌های پزشکی و پیراپزشکی هم اشاره می‌کند.
این اما همه ماجرا نیست، راه‌اندازی مرکز ملی تحقیقات راهبردی آموزش پزشکی، راه‌اندازی سامانه واژه‌شناسی تحول آموزش، راه‌اندازی تخصص پزشک خانواده، راه‌اندازی مرکز ملی آموزش‌های مهارتی و حرفه‌ای و تصویب دوره‌های متعدد آموزش مهارتی و اعتباربخشی و تصویب مراکز مختلفی در مناطق آمایشی توسط این مرکز، راه‌اندازی پردیس‌های خودگردان بخشی دیگر از این دستاوردهاست. حرکت مثبتی که وقتی در کنار فعالیت‌های دیگر وزارت بهداشت در حوزه آموزشی قرار می‌گیرد یعنی راه‌اندازی دانشگاه علوم پزشکی مجازی، توسعه دانشکده‌های مجازی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور و مجازی‌سازی برنامه‌های آموزشی مقاطع تحصیلات تکمیلی، راه‌اندازی سامانه Education IRAN به منظور معرفی ظرفیت‌های جمهوری اسلامی ایران در حوزه آموزش علوم پزشکی و تحصیل 3000دانشجوی خارجی در ایران، ما را به شواهدی می‌رساند که در کنار هم عرصه را برای حضور پزشکان غیرایرانی در ایران تنگ کرده‌اند.
این موضوع را قاسم جان‌بابایی، معاون درمان وزارت بهداشت هم تایید می‌کند. او البته یک آمار 13 هزار و 428 نفری هم از تعداد کل پزشکان کشور در سال 1356 در دست دارد؛ آماری که سهم پزشکان پاکستانی از آن، به گفته جان بابایی نزدیک به 6000 نفر بوده است؛ یعنی چیزی حدود 44 درصد پزشکان مشغول به فعالیت در کشورمان در آن سال‌ها را پزشکان غیرایرانی تشکیل می‌دادند.
پزشکانی که به گفته علیرضا مرندی، رئیس فرهنگستان علوم پزشکی کشورمان حتی دوره انترنی را هم نگذرانده بودند و با این حال در درمانگاه‌ها و بیمارستان‌های کشور ما مشغول به طبابت بودند. واقعیتی تلخ که به فعالیت تنها هفت دانشگاه علوم پزشکی در آن سال‌ها در کشورمان می‌رسد؛ دانشگاه‌هایی که خروجی‌شان سهم زیادی در درمان بیماران کشورمان نداشت.
مرندی نقطه عطف سامان بخشیدن به این موضوع را در سال 1364 می‌بیند، سالی که دوره‌های فوق‌تخصصی در دانشگاه‌های علوم پزشکی راه‌اندازی شد و به تناسب راه‌اندازی این دوره‌ها تعداد متخصصان و فوق‌تخصص‌های پزشکی به‌تدریج رو به افزایش گذاشت.
در کنار این موضوع اما معاونت آموزشی وزارت بهداشت با توسعه و ساماندهی قطب‌های علمی حوزه علوم پزشکی کشور، توسعه ۱۸۰ انجمن علمی گروه پزشکی در کشور، توسعه رشته مقاطع نوین تحصیلی با تاکید بر علوم بین رشته‌ای، توسعه آموزش مداوم جامعه پزشکی و اعتباربخشی مراکز آموزش مداوم با تدوین مجموعه برنامه‌های مدون آموزش مداوم جامعه پزشکی، توسعه آموزش طب سنتی، توسعه موسسات آموزشی و پژوهشی، توسعه مراکز آموزش مهارت‌های بالینی و توسعه کلینیک‌های ویژه آموزشی در بیمارستان‌ها و توسعه بیمارستان‌های آموزشی جامع زنان گام دیگری در مسیر ارتقای شاخص‌های نظام آموزش سلامت کشور برداشته است؛ اتفاقی که نتیجه‌اش خودکفایی کشور در حوزه بهداشت و درمان است.

ایران مقصد گردشگری سلامت
حالا اما با گذشت چهار دهه از انقلاب اسلامی، با تربیت متخصصان علوم پزشکی در کشور و افزایش سطح علمی پزشکان داخلی، نه‌تنها نیازی به حضور پزشکان غیرایرانی در کشورمان نیست، بلکه با خودکفایی در تربیت نیروی انسانی و تاسیس و تجهیز مراکز درمانی مطابق با علم روز دنیا در داخل کشورمان، بیماران زیادی از کشورهای دیگر هم برای درمان به ایران مراجعه می‌کنند؛ اتفاقی که باعث رونق گردشگری سلامت در سال‌های پس از انقلاب شده و به این ترتیب گردشگران زیادی با هدف بهره‌مندی از امکانات درمانی به ایران سفر می‌کنند، مسافرانی از کشورهای عراق، سوریه، لبنان، بحرین، عربستان، ترکیه، تاجیکستان، هند ، پاکستان و ... که بیشتر متقاضی درمان مشکلاتی از قبیل دندانپزشکی، ناباروری، جراحی پلاستیک، جراحی قلب و انواع سرطان‌ها هستند. رئیس اداره گردشگری سلامت وزارت بهداشت در همین رابطه به یک آمار 300 هزار نفری اشاره کرده ؛ این آمار را البته سعید هاشم‌زاده در میانه‌های شهریوری که گذشت به رسانه‌ها اعلام کرده و گفته: براساس آمار سال گذشته ایران چیزی حدود 300 هزار نفر گردشگر سلامت داشته است؛ البته تخمین زده می‌شود این گردشگر سلامت باید بیشتر باشد؛ ولی گفته می‌شود بخش زیادی از گردشگران سلامت توسط قسمت غیررسمی بازار یعنی دلالان وارد کشور می‌شوند، بنابراین ممکن است این عدد بسیار بالاتر از 300 هزار نفر باشد.
به گفته رئیس اداره گردشگری سلامت وزارت بهداشت، ما دو بازار بسیار بزرگ عراق و افغانستان را در کشور داریم و بعد از اینها کشورهای دیگر در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرند و با توجه به این دو کشور مبدأ یعنی عراق و افغانستان، ما دو استان خیلی مهم هم داریم، یکی استان خراسان‌رضوی که به واسطه بارگاه امام هشتم (ع) از عراق، گردشگر سلامت جذب می‌کند و همین‌طور به خاطر نزدیکی با افغانستان نیز جذب گردشگر برای آن وجود دارد و دوم استان‌های غربی مانند خوزستان و استان فارس و البته تهران به دلیل مرکزیتش و پروازهایی که آنجا هست و پزشکان و جراحان خوبی که دارد؛ همچنین در مقام‌های بعدی اردبیل و گیلان رتبه‌های برتر را دارند.

نمره 20 به پیشرفت آموزش عالی
پیشرفت علمی کشورمان اما تنها در عرصه پزشکی اتفاق نیفتاده و در این چهار دهه، آموزش عالی کشورمان هم پابه پای دیگر بخش‌ها پا به نردبان ترقی گذاشته؛ اتفاقی که باعث شده وزیر علوم تحقیقات و فناوری کشورمان به این پیشرفت علمی نمره 20 بدهد. در همین رابطه منصور غلامی با تاکید بر این‌که پیشرفت ایران در حوزه آموزش عالی در چهلمین سالگرد انقلاب اسلامی قابل مقایسه با قبل از انقلاب نیست به مهر گفته است: من به پیشرفت آموزش عالی در ایران نمره ۲۰ می‌دهم. وزیر علوم با اشاره به این‌که قبل از انقلاب اسلامی، تعداد دانشگاه‌ها، تعداد دانشجویان و نیز میزان حضور افراد تحصیلکرده دانشگاهی در جامعه بسیار کم بود، گفته: هم‌اکنون شاهد جمعیت بالای دانشجو در کشور هستیم و از حیث تعداد فارغ‌التحصیلان دانشگاهی نیز حرف‌های زیادی برای گفتن داریم. غلامی به این‌که هم‌اکنون در بسیاری از بخش‌های کارشناسی کشور، از ظرفیت‌های بخش دانشگاهی و نیز فارغ‌التحصیلان دانشگاهی بهره گرفته می‌شود، هم اشاره کرده و گفته: دستاوردهای بخش آموزش عالی کشور در حوزه تربیت نیروی انسانی و فارغ‌التحصیل دانشگاهی در حوزه تحقیقات و حضور در عرصه‌های بین المللی و نیز به‌کارگیری دانش روز در کشور، قابل مقایسه با قبل از انقلاب نیست و فاصله پیشرفتمان در مقایسه با آن زمان خیلی زیاد است.

مینا مولایی
جامعه