آشنایی با خواص زالو

به گزارش جام جم آنلاین به نقل از ایرنا، زالو نوعی کرم خونخواری است که از ویژگی چسبندگی و لزج برخوردار است و البته در طول تاریخ همواره مورد توجه اطبا برای درمان برخی از بیماری ها از جمله زخم های عفونی، سردرد، دمل و آبسه و تب مورد استفاده قرار گرفته است. موجودی که گفته می شود هنوز بسیاری از اسرار و خواص فیزیکی و درمانی آن کشف نشده است.

طبق گزارش ها زالو درمانی 1500 سال قبل از میلاد مسیح در مصر انجام می شده و زالو درمانی در ایران، مصر، روم و بعدها در اروپا رواج پیدا کرد.
گفته می شود که زالودرمانی در کمتر از صد سال پیش کاملا در کشور رایج بوده است که البته در حال حاضر نیز با گسترش و توجه به حوزه طب سنتی بار دیگر بهره گیری از این جاندار در قالب یک صنعت سودآور و اشتغالزا به منظور درمان برخی بیماری ها بیش از پیش اهمیت یافته است.
امروزه پزشکان یکی از راه کارهای موثر به منظور درمان برخی بیماری‌ها از جمله خون‌رسانی مجدد به نواحی از بدن که عروق وریدی آسیب دیده یا بسته شده است را زالودرمانی می دانند.

ویژگی زالو

دکتر مهدیه حسینی متخصص فارموکولوژی از جمله کسانی است که بواسطه علاقه به طب سنتی و مکمل، در خصوص تاثیرات زالودرمانی بر روی انواع و اقسام زخم ها به خصوص زخم های سوختگی و دیابتی به مدت چهارسال تحقیقات بسیار خوبی داشته است و در حال حاضر با یکی از بیمارستان های تهران همکاری می کند.
وی در این خصوص ویژگی های زالو به خبرنگار گروه علمی ایرنا، می گوید: زالو از خانواده نرمتنان و زالوی طبی Hirudo Medicinalis نام دارد که مشخصه ظاهری آن وجود نوارهای سبز زیتونی تا سبز لجنی در پشت این حیوان خونخوار است.
حسینی با اشاره به اینکه مزاج زالو سرد و خشک می باشد افزود:بیشتر زالوها در آب های شیرین با عمق کم و مرداب ها و باتلاق ها زیر سنگ ها زندگی می کنند، زالوها از نور فراری هستند و بیشتر شب ها مشغول شکار هستند.
این متخصص فارموکولوژی همچنین افزود: زالو پزشکی از گونه های زالوی آرواره دار بی خرطوم است اندازه آن به طور معمول بین 5 تا 12 سانتی متر با عرض یک سانتی متر است که البته گاها تا 25 سانتی متر نیز وجود دارند.
وی در ادامه تاکید می کند که زالوهای سیاه‌رنگ یا سرمه‌ای بزرگتر از 12 سانتی متر برای درمان بیماری ها نامناسب و خطرناک هستند.

بزاق زالو، ضد انعقاد خون و از بین برنده لخته خون

دکتر حسینی در ادامه با بیان اینکه، زالو هنگام نیش زدن برای مکش خون یک زخم به شکل ستاره سه شاخه روی پوست ایجاد می کند، گفت: این نیش البته یک نوع خنکی ایجاد می کند و به دلیل داشتن یک نوع ماده بی حس کننده بدون درد است.
وی با اشاراه به اینکه، زالو مواد گوناگونی از خود ترشح می کند که از خواص درمانی برخوردارند افزود:شناخته شده ترین ماده ترشح شده از زالو «هیرودین» نام دارد که بعنوان یک ماده ضد انعقاد خون از «هپارین» موثرتر است.
حسینی با تاکید براینکه، زالو از قدرت بسیار بالایی در تولید بزاق برخوردار است، گفت: هنگامی که زالو به بدن انسان می چسبد بزاق خود را از زیر بدن خود جاری می کند که این بزاق دارای موادی است که قابلیت ضد انعقاد خون دارد. به طوریکه فقط چند قطره بزاق دهان زالو می تواند مقدار زیادی خون را به صورت مایع نگه داشته و از انعقاد آن جلوگیری کند.
وی همچنین با اشاره به برخی دیگر از آنزیم های شناخته شده در زالو، اظهارکرد: آنزیم 'کالین'که باعث خونریزی ثانویه می شود، آنزیم 'اگلین' بعنوان یک آنزیم ضد تورم، آنزیم'داستابیلاز'که دارای قدرت ضد تجمع پلاکتی بسیار قوی و همچنین قابلیت از بین بردن لخته خون است و همچنین آنزیم'هیالورونید' که از ویژگی آنتی بیوتیک برخوردار است.

لیچ تراپی و کمک به بهبود زخم پای دیابتی

حسینی در ادامه با اشاره به اینکه، زخم پای دیابتی یکی از عوارض قابل توجه دیابت محسوب می شود، می گوید: حدود 15 درصد مبتلایان دیابتی ها گرفتار زخم پای دیابتی می‌شوند که بیش از 80 درصد از این تعداد نیز با قطع پا مواجه می شوند.
این متخصص در خصوص بیشترین تاثیر زالودرمانی در درمان بیماری ها نیز گفت: انحصارا در کلینیک زخم و سوختگی بیمارستان از زالودرمانی برای التیام و درمان زخم ها از جمله زخم های پای دیابتی و زخم هایی مانند زخم بستر که مشکل خونرسانی دارند استفاده می شود.
وی می گوید: طی 20 سال گذشته افزایش مرگ های ناشی از دیابت اغلب ناشی از عوارض عروقی دیابت بوده است که شامل درگیری عروق ریز مانند درگیری‌های کلیه و رتینوپاتی (شبکیه چشم) و درگیری عروق بزرگ شامل عروق انتهای اندام تحتانی که به دنبال آن اختلال در فرایند ترمیم زخم اتفاق می افتد.

رونق کسب و کار پرورش زالو در ایران

اما بر اساس گزارش ها در حال حاضر با گسترش و توجه به حوزه طب سنتی، زالودرمانی بعنوان یک حرفه سودآور توجه سودجویان را به خود جلب کرده است.حوزه ای حساس در حوزه سلامت که به طور حتم نیازمند نظارت بیشتری است.
مدتی است در کشورمان نیز بحث پرورش زالو و تجارت آن رونق ویژه ای گرفته است برخی داروخانه ها و مطب های پزشکی در سراسر کشور به متقاضیان برای درمان بیماری های شان زالو عرضه می کنند و البته مراکزی نیز که ادعا می کنند دارای گواهی رسمی از مراکز ذیربط هستند به کار زالودرمانی مشغول شده اند.
احسان احمدپور که مدیرعامل یکی ازشرکت های فعال در حوزه پرورش و عرضه سالانه 100 هزارقطعه زالو در استان قزوین است، در این خصوص می گوید: زالو به دلیل مواد خاص موجود در بزاق خود بسیار با اهمیت است اما استفاده گسترده از آفت کش ها این موجود را که مدت ها در برکه ها، رودخانه ها و محل های طبیعی زیست می کرده است را تقریبا نایاب کرد.
وی که با خبرنگار گروه علمی ایرنا سخن می گفت ادامه داد: البته چندسالی می شود که به دلیل استفاده های درمانی، پرورش و تولید زالو طبی در مناطق مختلف دنیا مورد توجه بیشتری قرار گرفته است.
احمدپور با اشاره به ویژگی زالو اظهارکرد:زالو از گروه نرم تنان و دو جنسی است که برای تکثیرنیاز به طرف مقابل دارد و هر دو بارور شده و در سال یک دوره پیله گذاری دارند و تا 4 پیله و هر پیله تا 30 لارو یا بچه زالو به طبیعت می دهد.
احمدپور ادامه داد: البته ما در بحث صنعتی با بهره گیری از دانش استفاده از نور و رطوبت و در یک پروسه زمان بندی شده این پیله گذاری که در طبیعت که در سال یکبار است، به دو و سه بار افزایش می دهیم.
وی در خصوص نحوه نگهداری زالو نیز اظهارکرد: پزشکان سنتی باید طبق اعلام سازمان غذا و دارو زالو را در دمای 15 تا 20 درجه و دور از اشعه مستقیم آفتاب و در آب بهداشتی و فاقد کلر نگهداری کنند. ضمن اینکه آب شهری کلر دارد و برای نگهداری زالو در آب شهری نیز بایستی یکی – دو روز آب را بگذاریم بماند تا کلر آن از بین برود.
احمدپور می گوید:متاسفانه برخی از همکاران ما با تبلیغت سوء یک وسوسه ای راه می اندازند مبنی براینکه، در حال حاضر در دنیا ارزش هر 4 زالو معادل یک بشکه نفت است و 10 میلیون بگذارید و ظرف شش ماه یکصد میلیون تومان برداشت کنید، افزود: این درحالی است که پروسه پروش زالو حداقل 17 تا 18 ماهه است و اگر با مشکلی مواجه نشویم می توان طی این مدت اولین محصول را که قرنطینه آن تمام شده است و به سایر طبی رسیده است به بازار عرضه کرد.
وی افزود: حال اگر در این بین یک خطا و اتفاقی بیافتد چون موجود زنده است کل سرمایه طرف از بین خواهد رفت و این زمان خیلی بیشتر خواهد شد.

بهترین گونه زالو ایرانی و روسی

شاید برخی تصور کنند که زالو تنها کاری که می کند سوراخ کردن سوزنی بدن و خروج خون از بدن بصورت مکش است در حالیکه احمدپور می گوید: ارزش زالو برای تولید آنزیم و نوع بزاقی است که وارد بدن می کند که البته گونه ایرانی و روسی زالو که بهترین نوع آن در دنیا محسوب می شود حدود 120 نوع بزاق و آنزیم وارد بدن می کند.
این کارشناس افزود:به همین دلیل است که بعد از استفاده از این زالو بین 4 تا 5 ساعت بدن خونریزی پیدا می کند در حالیکه اگر سوزن را وارد بدن کنیم و روی آنرا هم نبندیم، خون پس از یک دقیقه لخته می شود.
وی ادامه داد: این درحالی است که جای نیش زالو که پنبه ای گذاشته می شود در عین اینکه پر از خون می شود، حتی پس از یک روز لختگی خون اتفاق نمی افتد. زالو جداره قلب را می شورد و گرفتگی عروق را از بین می برد.
وی در خصوص تنوع زالو در دنیا گفت: حدود 650 نوع گونه زالو وجود دارد که از این تعداد 50 گونه خونخوار است و از این تعداد پنج گونه کاربرد پزشکی دارد که از این تعداد نیز سه گونه آن در ایران پرورش داده می شود و تنها یک گونه بومی ایران است که بنام «هیرودو» که بهترین گونه زالوی جهان با 120 نوع آنزیم محسوب می شود.
وی می گوید:زالو از سوی مراکز دارای مجوز بسته بندی و پلمپ می شود و سیب سازمان سلامت و غذا و دارو روی آن می خورد و پس از مصرف و برای معدوم سازی باید برگشت داده می شود.
احمدپور اظهارکرد:در حال حاضر ما سالانه آزمایشات مختلفی شامل آزمایش ایدز، هپاتیت بی، هپاتیت سی و پنج تا میکروبی به منظور ارائه زالوی سالم به بازار انجام می دهیم.

هر زالو 3 تا 4 هزار تومان

احمدپور در خصوص خریداران زالو نیز اظهارکرد:مشتری های ما همه پزشکان فعال در طب سنتی هستند و این زالوهای پرورشی بین 3 تا 4 هزار تومان به آنها عرضه می شود.
به گفته وی زالو قابلیت استفاده یکبار مصرف دارد و پس از آن بایستی در اتانول یا الکل 70 درصد گذاشته شود یا در دمای منفی 20 درجه فریز و معدوم شود چرا که در صورت اینکه در طبیعت رها شود می تواند ناقل ویروس و بیماری باشد.
این پرورش دهنده زالو در ادامه با بیان اینکه، درحال حاضر یکی از شغل ها صید زالو از طبیعت است افزود: بیشتر صیادان این زالوها را از تالاب ها و آبگیرها صید می کنند که در همه جای کشور وجود دارد و ما در سمت آب گرم قزوین دو تا تالاب داریم که دارای زالو است.
وی به نکته مهمی اشاره می کند و با بیان اینکه، برخی قاچاقچیان زالو را بصورت شبانه حتی از طریق ترمینال ها و اتوبوس ها از طریق مرزهای شمال و شمال غربی کشور در یخچال های کائچویی وارد کشور می کنند، افزود:« متاسفانه ضمانتی وجود ندارد که همان زالوی مصرف شده را صیادان مجددا به بازار مصرف عرضه نکنند.»

زالو وارد حوزه دانش بنیان نیز شده است

اما زالو به حوزه دانش بنیان نیز وارد شده است و تعدادی از اساتید و محققان کشورمان در این حوزه حسابی مشغول کارهای تحقیقاتی و فناورانه شده اند.
محمدمهدی حلیمی که مدعی است نخستین شرکت دانش بنیان تولید«زالو طبی» را در استان گلستان در مرکز رشد واحدهای فناوری دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان راه اندازی کرده است دراین خصوص به خبرنگار گروه علمی ایرنا گفت: تیم ما از سال 1390 وارد این کار شد و از سال 1395 بصورت علمی کار را دنبال کردیم و برای استریل کردن زالو به لحاظ تغذیه و آنتی بیوتیک های مصرفی موفق به کسب دانش بنیان شده ایم.
وی که دارای مدرک کارشناسی ارشد زیست شناسی است می گوید: در حال حاضر فرایند تکثیر این موجودات یک صنعت پیشرفته و علمی در بسیاری از کشورهای جهان محسوب می شود و یکی از الزامات موفقیت در این نوع از فعالیت های اقتصادی و تولیدی، داشتن اطلاعات کامل و علمی در مورد چرخه حیات این جاندار می باشد.
حلیمی همچنین اظهارکرد: گونه مولد زالویی که در این واحد فناورانه تولید می‌شود از بهترین گونه زالوی جهان محسوب می شود که از آنزیم‌های بسیار موثری در درمان انواع بیماری‌ها نظیر دیابت، میگرن و حتی ایدز برخوردار است.
وی افزود:یکی از آنزیم‌های این گونه در عمل قلب بهترین کاربرد را دارد در واقع بهترین آنزیم‌ها در گونه‌های زالوی ایرانی وجود دارد.
حلیمی می گوید: تقریبا هم اکنون در همه کشورهای اروپایی تولید طبیعی و زیستی زالو منقرض شده است و در ایران نیز در بهترین حالت پنج سال دیگر منقرض خواهد شد و دیگر امکان صید زالو از مناطق طبیعی وجود نخواهد داشت.
وی در خصوص چگونگی تامین زالو نیز گفت: ما به شکل تخصصی پرورش و تکثیر زالو داریم و زالوهای موردنیاز را از طریق صید داخلی تامین می کنیم.
حلیمی می گوید:ما کل ایران نمایندگی داریم و در خصوص تکثیر و پرورش زالو حدود 70 کار تحقیقاتی را آغاز کرده ایم و قصد داریم به حوزه صادرات نیز ورود کنیم.

شهریه یک میلیون تومانی برای آموزش چند روزه زالودرمانی

اسد حکیمی مدیرعامل یکی دیگر از شرکت های پرورش و بازرگانی زالو فعال در شهرستان گرگان است، او می گوید هدف ما در اصل تکثیر بهترین گونه های زالوهای ایرانی و همچنین ارائه آموزش های مهارتی و ایجاد کارآفرینی و اشتغال برای جوانان است.
وی با اشاره به انعقاد یک تفاهمنامه ای با جهاد کشاورزی استان گلستان در خصوص آموزش و پرورش زالوافزود:در واقع کار پرورش زالو از سوی شرکت ما که دارای مجوز از سوی دامپزشکی استان است، تحت نظر مسئول فنی دامپزشک در قرنطینه سه ماهه صورت می گیرد.
حکیمی ادامه داد:پس از دوران قرنطینه مرحله آزمایش میکروبی و تست ویروس شروع می شود که در صورت نبود مشکل و تایید مسئول فنی دامپزشکی، زالوها در پک های استریل شده بصروت 5، 10، 20 و 100 تایی بسته بندی و پلمپ می شود و به نمایندگی های فروش و مطب اطبا و داروخانه ها ارسال می شود.
وی با بیان اینکه، این واحد پرورشی برای فروش زالو به پزشکان و درمانگاه ها قرارداد می بندند، گفت:هنگامی که مرکز درمانی بسته زالو را از ما دریافت می کنند همان موقع می توانند آنرا برای صحت سالم بودن محصول باز کنند و حداکثر 2 تا 3 روز می توانند از زالو استفاده کند چراکه این موجود زنده است و هرچه زودتر باید آزاد شود در غیر اینصورت اذیت می شود.
حکیمی می گوید: البته ما درصدد راه اندازی یک سامانه پاسخگو برای دریافت کد و سریال محصول روی پک های زالو به منظور جلوگیری از فروش محصولات منقضی شده به مشتریان هستیم.
وی درخصوص قیمت زالو ارائه شده به بازار نیز گفت: ما به پزشک 3 هزار تومان می دهیم و پزشکان نیز هرزالو را بین 15تا 25 هزار تومان به بیماران عرضه می کند که معمولا حداقل زالو مورد استفاده برای هر بیماری طبق نظر پزشک معمولا 5 تا 10 عدد است.
این پرورش دهنده زالو با اشاره به برگزاری دوره های کارورزی از صفر تا صد تکثیر و پرورش زالو از سوی این شرکت می گوید: این کارگاه های آموزشی حداقل سه تا 10 شبانه روز با حضور اساتید آموزشی است، در خصوص هزینه این دوره های آموزشی نیز گفت: این هزینه یک میلیون و 200 هزار تومان است که بیشتر آن صرف استاد می شود.

آموزش زالودرمانی در همایش های یک روزه!

اما حکیمی در ادامه در خصوص اینکه، گفته می شود یکسری سودجو وارد این کار تکثیر، پرورش و همچنین زالودرمانی شده اند گفت: «متاسفانه همین اتفاق افتاده است، یک موقعی شما می بینید که می آیند دو روز کارگاه برگزار کنند باز هم خوب است اما اینکه بصورت همایشی 200 تا 300 نفر را جمع کنند و یکروزه مدرک زالودرمانی بدهند بسیار تعجب آور است.
وی باتاکید براینکه، زالودرمانی و پرورش آن نیازمند برخورداری علم و تجربه بصورت توامان است گفت: حتی ما معتقدیم که دانشجویانی که در مراکز علمی کاربردی آموزش زالودرمانی دیده اند نیز بایستی حداقل چندماهی را در کارگاه های آموزشی بصورت عملی شرکت کنند. آنها باید همه مسائل مربوط به زالو را شفاف ببینند و بصورت عینی لمس کنند.
این فعال در حوزه پرورش زالو با تاکید براینکه، نبایستی در کارگاه تولیدی که بعنوان مثال صدهزار زالو پرورش می دهند کارگاه آموزشی برگزار کرد، افزود: در واقع این واحدها به نوعی قرنطینه محسوب می شوند و به دلیل احتمال ورود ویروس و میکروب نمی توان در این مراکز کارگاه آموزشی برگزار کرد.

صدور مدرک زالودرمانی در چند روز از سوی مراکز آموزشی

اما پریسا کاکاوند سوپروایزر واحد درمان زخم یکی از بیمارستان های تهران با تاکید براینکه، پرورش، تکثیر و البته زالودرمانی نیازمند یک دوره آموزش تخصصی و بلندمت است یکی از مشکلات فعلی در این حوزه را ورود افراد غیر متخصص به حوزه درمانی زالو عنوان کرد.
این سوپروایزر بالینی بیمارستان عرفان در گفت و گوبا خبرنگار گروه علمی ایرنا افزود: این درحالی است که متاسفانه در حال حاضر یکسری مراکز آموزشی از جمله فنی و حرفه ای چند روزه به علاقمندان کار دراین حوزه مدرک زالودرمانی می دهند.
وی ادامه داد:این افراد نیز به محض دریافت مدرک پس از حداکثر گذراندن یک دوره 10 روزه آموزشی شروع به طبابت می کنند در صورتیکه آموزش زالودرمانی نیازمند شناسایی طب سنتی و داروها است و تنها زالو انداختن نیست.
کاکاوند با اشاره به برگزاری برخی کلاس های آموزشی از سوی سازمان جهاد دانشگاهی گفت:البته این سازمان بسیار به طب سنتی و گیاهان دارویی اهمیت می دهد، اما یکسری کلاس ها در حوزه زالودرمانی برگزار می کند که مدرسان آن از حداقل پایه آموزشی برخوردار نیستند.
وی می گوید: افراد شرکت کننده در این دوره های آموزشی نیز که به آنها مدرک و گواهینامه داده شده بواسطه همین مدرک باچاپ مدل های مختلف کارت و بروشورهای تبلیغاتی به کار زالودرمانی مشغول شده اند و این باعث شده که مردم مقداری فاصله بگیرند چراکه زالودرمانی باید تنها درمراکز معتبر از جمله سلامتکده ها و کلینیک های دارای تجهیزات بیمارستانی و با حضور پزشک دارای مدرک دکترای طب سنتی انجام شود.
کاکاوند اظهارکرد:در حوزه آموزش در صورتیکه بجای برگزاری دوره های فشرده و کوتاه مدت تعداد بیشتری از پزشکان و پرستاران را در رشته های مختلف بصورت آکادمیک درگیر کار کنند آینده حرفه ای زالودرمانی تضمین خواهد شد.

زالودرمانی باید در مراکز مورد تایید وزارت بهداشت انجام شود

کاکاوند در ادامه ضمن اظهارتاسف از کار زالودرمانی در محیط هایی غیر از مراکز درمانی و بیمارستانی می گوید: به طورحتم ادامه این روند باعث تغییر دید جامعه نسبت به این تیپ درمان ها یا درمان های مکمل و طب سنتی و گیاهی خواهد شد.
وی با خبرنگار گروه علمی ایرنا سخن می گفت، افزود: فردی که زالودرمانی می کند باید از حداقل دانش سیستم فیزیولوژیک بدن برخوردار باشد که در صورتی خونریزی های غیرعادی و موارد خاص بعنوان درمانگر بتواند کار خود را به نحو صحیحی انجام دهد.
کاکاوند با بیان اینکه، زالودرمانی درمواقعی باعث ایجاد بیماری، عفونت و انتقال بیماری می شود افزود: البته امحا کردن زالو و علم و دانش کسی که این کار را انجام می دهد همه اینها روی هم دیگر کار را سخت تر می کند.
این سوپروایزربالینی بیمارستان عرفان معتقد است جایگاه واقعی زالودرمانی در کلینیک های زخم تخصصی است چراکه بیمارستان جای آزمون و خطا نیست.
وی با اشاره به انجام کار زالودرمانی در برخی از کلینیک ها گفت:ما خیلی علاقمندیم که کلینیک های زخم بیمارستان ها بیایند با کارزالودرمانی آشنا شوند چراکه اگر بصورت تخصصی نگاه کنیم جایگاه واقعی این طب در کلینیک زخم داخل بیمارستان ها است.
کاکاوند همچنین با اشاره به مزایای زالودرمانی می گوید:هرجایی که سیستم خون رسانی مشکل داشته باشد از جمله پا که در معرض صدمه قرار گیرد، به طور حتم زالودرمانی موثر خواهد بود.
وی با تاکید براینکه، حاشیه درمانی زالو بسیار بالاست و در حال حاضر زالودرمانی یکی از درمان های قطعی میگرن محسوب می شود که روی پیشانی و شقیقه گذاشته می شود افزود: البته درمان سینوزیت، سکته مغزی، واریس تنها تعدادی از آنها به شمار می روند.
کاکاوند ضمن تاکید بر امحاء زالو پس از استفاده گفت: البته وزارت بهداشت در حال برنامه ریزی به منظور الزام واحدهای تولید و تکثیر زالو برای فروش محصول بصورت پک های استاندارد و بسته بندی شده و همچنین الزام برگشت زالوهای مصرفی در جهت جلوگیری از استفاده مجدد آن است که امیداوریم این مسیر با سرعت بیشتری دنبال شود.