چون عشقِ حَرَم باشد سهل است بیابان‌ها

امسال نیز همچون سال‌های گذشته شهر مشهد در ایام سالگرد شهادت امام رضا(ع) میزبان شیفتگان و دلدادگان مکتب اهل بیت(ع) خواهد شد. خیل عظیمی از زائران، مردمانی هستند که با پای پیاده خودشان را به حرم امام مهربانی‌ها رسانده‌اند.

آیین تشرف زائران پیاده به حرم مطهر امام رضا(ع) سال 91 در هفتمین اجلاس شورای سیاست‌گذاری ثبت آثار کشور، در فهرست میراث معنوی «ثبت ملی» شد و همین مساله اهمیت برنامه ریزی فرهنگی برای اجرای باشکوه‌تر آن را بیشتر می‌کند.

سال به سال پرشورتر

جمعیت خدمتگزار زائران پیاده از سال 80 کارش را با خدمت‌رسانی به دوستداران امام هشتم(ع) آغاز کرده است. این نهاد مردمی نقش هماهنگ‌کننده را دارد و میان دیگر دستگاه‌های خدمت‌رسان پیوند ایجاد می‌کند.

در سال 80 حدود 20 هزار نفر زائر پیاده به مشهد مشرف شدند. به مرور این مراسم معنوی رونق بیشتری گرفت؛ تا جایی که آمار زائران پیاده در سال گذشته به رقم 400 هزار نفر رسید.

حسین رضایی، سخنگوی جمعیت خدمتگزار زائران پیاده امام رضا(ع) پیش‌بینی می‌کند که این تعداد امسال 25درصد رشد داشته باشد. چون امسال از برودت هوا کاسته شده و احتمالا مشتاقان بیشتری در این مراسم شرکت خواهند کرد.

پانسمان سرپایی در طول جاده‌ها

چندین سازمان و نهاد عضو معاونت ستاد تسهیلات زائران استان و معاونت هماهنگی زائران استانداری خراسان رضوی هستند که همه نهادها در زمینه ارائه خدمات به زائران پیاده با این نهاد مردمی همکاری می‌کنند.

به گفته سخنگوی جمعیت خدمتگزار زائران پیاده امام رضا(ع)، این تشکل مردمی هم‌اکنون به ده‌ها هزار نفر در طول 800 کیلومتر جاده‌های منتهی به مشهد خدمات می‌دهد. این خدمات شامل مواردی همچون پذیرایی، اسکان، دارو، امنیت، تردد و خدمات فرهنگی می‌شود.

رضایی، به فعالیت 319 ایستگاه صلواتی جاده‌ای اشاره می‌کند و به جام‌جم می‌گوید: این ایستگاه‌ها در مسیرهای قوچان، نیشابور، تربت حیدریه، سرخس، طرقبه و شاندیز مستقر شده اند و در سه قالب رفاهی، درمانی و اسکان فعالیت می‌کنند. ایستگاه‌های رفاهی با چای و قهوه و خوردنی‌های مختلف میزبان زائران می‌شوند. در ایستگاه‌های درمانی پزشک و پرستار و گروه‌های هلال احمر فعالیت دارند و داروهای مورد نیاز را در اختیار زائران قرار می‌دهند. پانسمان سرپایی، گرفتن فشار خون و تزریقات از اقدامات ایستگاه‌های درمانی است. ایستگاه‌های اسکان نیز برای خواب شبانه زائران پیاده پیش‌بینی شده‌اند.

پذیرایی بهتر از هر سال

سخنگوی جمعیت خدمتگزار زائران پیاده امام رضا(ع) همچنین به افزایش ظرفیت ایستگاه‌های جاده‌ای برای خواب شبانه به میزان ده هزار نفر اشاره کرده و می‌افزاید: فعلا برای خواب شبانه 60 هزار نفر از زائران در جاده‌ها امکانات داریم. در مشهد نیز برای اسکان 110 هزار نفر در 193‌منطقه پیش‌بینی کرده ایم. در اطراف این مناطق اسکان، 20‌پایگاه سلامت توسط دانشگاه علوم پزشکی تعریف شده که این پایگاه‌ها دارای پزشک متخصص و داروخانه هستنند. رضایی ادامه می‌دهد: نهادهای مختلف مثل آستان قدس، حج و زیارت و آموزش و پرورش در راستای ترویج فرهنگ مهمان‌نوازی
هر کدام پذیرایی از ده هزار زائر پیاده را تقبل کرده‌اند. به گفته وی، زائران پیاده به طور میانگین دو روز و نیم در شهر مشهد اقامت دارند که امیدواریم در این مدت بتوانیم خدمت رسانی خوبی به آنها داشته باشیم.

این جوانان مشتاق

مدیران کاروان‌های زیارتی که در ایام دهه پایانی صفر قصد تشرف به صورت پیاده به مشهد مقدس را دارند هر ساله اسامی و مشخصات اعضای خودشان را در سایت «زائرین هشت» ثبت می‌کنند. سخنگوی جمعیت خدمتگزار زائران پیاده امام‌رضا(ع) که اطلاعات دقیقی درباره زائران هر سال دارد، می‌گوید: آمار و ارقام نشان می‌دهد توجه جوانان به زیارت پیاده بیشتر شده است. در سال‌های گذشته افراد مسن‌تر در این مراسم شرکت می‌کردند، اما امسال تعداد جوانانی که با پای پیاده رهسپار حرم امام رضا(ع) می‌شوند بیشتر شده است. رضایی تاثیرات معنوی این مراسم معنوی را غیر‌قابل توصیف می‌داند و تاکید می‌کند: افرادی که در مراسم پیاده روی امام‌رضا(ع) شرکت می‌کنند بازماندگان اربعین هستند. پیاده روی به سمت حرم امام رضا(ع) در طول 40 سال تبدیل به یک سنت شده است. مردم با حضور پرشور خودشان نشان داده‌اند که این روش معنوی را می‌پسندند.

وی با اعتقاد به این‌که پیاده روی ما را ‌به روزرسانی می‌کند، می‌گوید: آدم‌ها هم مثل نرم افزار نیاز به به‌روزرسانی دارند. فرصت‌هایی مثل پیاده روی اربعین یا محرم و پیاده روی امام رضا(ع)، انسان‌ها را به حالت مطلوب برمی گرداند. من افراد زیادی را دیده ام که از این فرصت‌ها استفاده کرده و متحول شده‌اند. ما به هر اندازه‌ای که به اهل بیت ارادت داشته باشیم آنها هزاران برابرش را به ما برمی گردانند. چون کرم آنها خیلی زیاد است و می‌توانند همه تشنگان معنویت را سیراب کنند. زائران پیاده به نتایج خوبی رسیده‌اند و به همین خاطر سال بعد زیارت خودشان را تجدید کرده‌اند.

به گفته وی، پیاده‌روی زیارت حرم امام رضا(ع)، تنها محدود به ایام شهادت ایشان و زائران داخلی نمی‌شود. رضایی توضیح می‌دهد: هر ساله زائران زیادی از کشورهای افغانستان، پاکستان، عراق، کویت، بحرین و ... با پای پیاده به سمت مشهد حرکت می‌کنند. امسال اولین کاروان ورودی ما به مشهد شامل 50 زائر عراقی بودند. کاروان‌های دیگری داریم که از کرمان تا مشهد همه راه را با پای پیاده طی می‌کنند. همچنین کاروانی داریم که در ایام ولادت امام رضا(ع) از یزد به مشهد می‌آیند و حدود یک ماه در راه هستند.

سفر عشق با دست‌های خالی

زائرانی که چند صد کیلومتر راه را پیاده طی می‌کنند در طول مسیر نیازمند اقلام پوشیدنی، مصرفی و خوردنی چون لباس گرم، دستکش، کفش و کلاه، تنقلات، برنج، حبوبات، کیسه پلاستیکی، میوه، کیک، کلوچه و ... هستند. امیر غفورزاده، مسؤول پشتیبانی ایستگاه‌های خدمات‌رسان از مردم خیر تقاضا دارد برای سال‌های بعد این اقلام را به ایستگاه‌های بین جاده‌ای اهدا کنند. او که از شش ماه پیش در تکاپوی آماده‌سازی ایستگاه‌ها بوده به جام‌جم می‌گوید: از روز اربعین نیروهای ما در ایستگاه‌ها مستقر می‌شوند و کار خدمت‌رسانی را شروع می‌کنند.

غفورزاده، جاده نیشابور به مشهد را مهم‌ترین محور زائران پیاده عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: بیشترین حجم زائران پیاده از این مسیر رد می‌شوند. بسیاری از زائران از شهرهای مختلف مثل تهران، ورامین، قم، قزوین و ... تا نیشابور با خودرو می‌آیند و از آنجا تا مشهد را پیاده طی می‌کنند. سال گذشته حدود 85 هزار نفر زائر پیاده از این جاده عبور کردند.

به گفته این خادم افتخاری زائران پیاده سفری سخت را تحمل می‌کنند تا ارادت خودشان را به اهل بیت به اثبات برسانند. او می‌گوید: بسیاری از زائران پیاده افراد روستایی هستند که توان پرداخت هزینه‌های خودرو و قطار و هواپیما را ندارند. آنها برای این سفر فقط 60هزار تومان هزینه می‌کنند و توان پرداخت بیشتر را ندارند. با آن‌که دست‌شان خالی است ولی دل بزرگی دارند و همه داشته‌هایشان را در طبق اخلاص می‌گذارند.

از حمایت خیرین استقبال می‌کنیم

هیات‌ها و تشکل‌های مذهبی مشهد با عنوان خدمتگزاران امام حسن مجتبی(ع) در جاده نیشابور، تربت و فریمان ایستگاه‌های خودشان را مستقر کرده‌اند. دورترین ایستگاه آنها محبان الرضا(ع) نام دارد که در 85کیلومتری مشهد در جاده نیشابور واقع شده است. غفورزاده، مسؤول پشتیبانی این ایستگاه‌ها به جام‌جم می‌گوید: در مجموع 22 ایستگاه صلواتی، پذیرایی و ثابت ایجاد کرده‌ایم که هر یک از اینها خدمات خاصی ارائه می‌دهند. در برخی از این ایستگاه‌ها برای بیش از هزار نفر جای خواب مهیا کرده‌ایم که زائران می‌توانند در کمال آرامش شب را به صبح برسانند. این خادم امام رضا(ع) ادامه می‌دهد: امسال برای یکی از ایستگاه‌ها یک آشپزخانه هزار متری و دو تا نانوایی احداث کردیم که بتوانیم نان و غذای گرم به زائران بدهیم. سال گذشته مجبور بودیم این اقلام را از شهر مشهد تهیه کنیم و به جاده بیاوریم.

وی درباره نحوه تامین هزینه‌های مالی این ایستگاه‌ها توضیح می‌دهد: ما برای خیران موضوع زائران پیاده را تشریح و از آنها درخواست کمک می‌کنیم. هر فردی مسؤولیت بخشی از کار را بر‌عهده می‌گیرد. مثلا امسال برای احداث یک آشپزخانه هزار متری افرادی زمین و مصالح ساختمانی خودشان را به این پروژه اهدا کردند. معمولا از پذیرفتن کمک‌های مالی خودداری می‌کنیم و به دنبال کسانی هستیم که جنس و کالا در اختیار ما می‌گذارند. بشدت دنبال بانیانی هستیم که در این کار خیر مشارکت کنند.

پیش‌بینی تشرف 500‌هزار زائر پیاده

به گفته سرپرست معاونت هماهنگی امور زائران استانداری خراسان رضوی هم اکنون ۲۰تشکل غیردولتی با موضوع زیارت در استان فعالیت می‌کند؛ ولی فقط دو تشکل جمعیت خدمتگزاران زائران پیاده و جواد الائمه(ع) در بحث خدمت به زائران پیاده فعال هستند.

سید جواد حسینی معتقد است: باید تلاش کرد بقیه تشکل‌های غیر دولتی هم در این موضوع خدمات دهی به زائران پیاده دخیل شده و ورود یابند.

وی می‌افزاید: فرهنگ سازی در راستای سوق یافتن نذورات مردم به زائران پیاده نیز از ضرورت‌هایی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

حسینی تاکید می‌کند: طبق پیش‌بینی‌های انجام شده در سال جاری میزبان بیش از پنج میلیون زائر سواره و پیاده مشهد خواهیم بود که حدودا۵۰۰ هزار نفر آنان زائر پیاده هستند.

احسان رحیم‌زاده

جام‌جم