یک تلاش چشم‌نواز و موفق رسانه‌ای

یکی از مهم‌ترین مراسم دینی که در سال‌های اخیر مورد توجه خیلی از مردم ایران و مسلمانان سایر نقاط جهان قرار گرفته، راهپیمایی اربعین حسینی است.

نقش یک رسانه کارآمد

شاهین باباپور، فیلمساز و سریال‌ساز باسابقه‌تلویزیون و سینما دارای لیسانس بازیگری از دانشگاه هنر و دانشجوی دکتری پژوهش هنر و کارگردان سینما و تلویزیون با اشاره به عملکرد رسانه ملی در حوزه آثار اربعینی به قاب کوچک می‌گوید: واقعیت این است کار رسانه ملی در این حوزه کاملا تاثیرگذار بوده و توانسته همه نگاه‌ها را به‌سوی خود جلب کند؛ از این نظر کار رسانه ملی را می‌توان به دو بخش ساخت آثار مستند و آثار نمایشی تقسیم کرد. به نظر من کار رسانه ملی نباید فقط منحصر به پوشش تصویری این راهپیمایی در مراحل مختلف باشد. هرموقع که عظمت اربعین را در قاب سریال‌سازی و فیلمسازی به مردم نشان دادیم، مردم بیشتر از این آثار استقبال کرده‌اند.

مثلا حدود ده سال قبل داوود میرباقری مختارنامه را ساخت؛ سریالی که بعد از ساختش به دفعات از شبکه‌های مختلف تلویزیونی در ماه‌های منتهی به محرم و اربعین پخش شده و هنوز ضمن اثر‌گذاری همچنان مخاطب دارد و دیدنش برای مردم جذاب و حائز اهمیت است.

این کارگردان با تاکید بر اهمیت موقعیت‌شناسی در بحث برنامه‌سازی ماه‌های مختلف که در تاریخ قمری درخصوص ماه محرم وجود دارد، می‌افزاید: چند سال قبل که ماه محرم با ایام نوروز تداخل پیدا کرده بود، حسن فتحی سریال شب دهم با رویکرد تعزیه و مرثیه‌سرایی امام حسین(ع) می‌سازد که در زمان پخش آن در ایام نوروز جزو پرمخاطب‌ترین سریال‌ها بود این کارگردان توانست از زاویه دید جدیدی به این موضوع بپردازد. یا مثلا فیلم روز واقعه را در نظر بگیرد که بازهم از زاوید دید یک هنرمند مولف به واقعه عاشورا در قالبی دراماتیک و جذاب پرداخته شده بود. خیلی‌ها نمی‌دانستند یک نصرانی قرار بوده در واقعه عاشورا حضور داشته باشد و البته این امر محقق نشده‌بود. بنابراین عاشورا هنوز هم ابعاد ناشناخته و مهم دیگری دارد که باید برنامه‌سازان تلویزیونی نسبت به بیانشان رویکرد داشته باشند.

تاثیر‌گذاری برنامه‌ها مهم است

حمید بهمنی، کارگردان سینما و تلویزیون هم درباره میزان اثرگذاری، نوع و کیفیت برنامه‌هایی که رسانه ملی درباره عاشورا، اربعین و پیاده‌روی این روز ساخته نیز می‌گوید: اگر بتوانیم در کارمان از عاشورا و اربعین تاثیر بگیریم می‌توانیم موثر عمل کنیم. آنگاه می‌توانیم روی تاثیر‌گذاری برنامه‌هایمان بر مردم بحث و نظر داشته باشیم. تاثیرات جادویی و ماندگار حماسه کربلاست که باعث شده اتفاقات شگرفی در حوزه فرهنگ و هنر بیفتد. رسانه ملی براساس این اتفاقات سراغ تولید برنامه‌های متنوع رفته است. برنامه‌هایی که مبتنی بر برنامه‌های هدفمند و توام با آرمان‌خواهی است. جریانی که در کلیت دنیا هم قابل دیدن است و فلسفه قیام امام حسین(ع) جهانی شده است.

خوشبختانه صداوسیما در تولید برنامه ارزشی و عاشورامحور چیزی کم نگذاشته، هر چند جای کار بسیاری وجود دارد و با شرایط فعلی و کمبود بودجه سازمان کارش جای تقدیر دارد.

وی به بخش دیگری از موضوع برنامه‌های اربعین می‌پردازد. بهمنی می‌گوید: به تعداد تک تک زوار نگاه و بینش به فلسفه وجودی قیام امام حسین و اربعین وجود دارد و مستندساز می‌تواند با رفتن به دل مردم در طول راهپیمایی از این برداشت‌ها رونمایی کند. این نوع بینش باید در نگاه سازندگان آثار مختلف اربعین وجود داشته باشد.

سازنده گلوگاه شیطان با تاکید بر وجود عنصر تحقیق و پژوهش در آثار عاشورایی و ویژه اربعین می‌گوید: اساس اصلی فیلم مستند مبتنی بر تحقیق و پژوهش است.

البته این رویکرد در حوزه فیلم داستانی هم قابل تعریف است. در پروسه تحقیقات معلوم می‌شود چرا امام حسین راه سخت را انتخاب کرد و نرفت به سمت عافیت طلبی و مصلحت‌اندیشی و تن به سازش و مصالحه با یزید نداد. این انتخاب درست آن حضرت بود که نام و تصمیمش را در جهان ابدی و ازلی کرد و الگویی شد برای تمام آزاد اندیشان در هر برهه تاریخی.

به نظرم مستندهای آقای چاووشی درباره اربعین بی‌نظیر و درخشان است. همین‌طور آثار آقای روح‌ا... رفیعی که در برخی از آثارش هنرمندان مدافعان حرم را با عاشورا پیوند می‌زند. این مستندساز با به مخاطره انداختن جانش تصاویر ناب و انسانی را از انسان‌های در جست‌وجوی حقیقت در سوریه و عراق نشان داد. البته هر برنامه‌ای در هر مدیوم و ساختاری ارزش‌های خاص خودش را دارد و باید به آن توجه داشت.

پیام‌های عاشورایی در رسانه

محمود جوانبخت از جمله مستندسازانی است که آثار مختلفی با موضوع اربعین جلوی دوربین برده است. جوانبخت درباره مواجهه رسانه با این واقعه عظیم می‌گوید: موضوع اربعین بویژه در این سال‌ها به یک پدیده عجیبی تبدیل شده که در تحلیل و بازشناخت آن، آدم کمی دست و پایش را گم می‌کند. به این معنا که نمی‌دانی این پدیده را چگونه تعریف کنی؟ اصلا این اتفاق با این گستردگی و عظمت، ریشه و پایه و اساسش چیست؟ بخصوص این‌که حالا می‌خواهی در عرصه رسانه با آن مواجه بشوی. خب ظاهر ماجرا، یک تجمع بزرگ است در یک مناسبت خاص که اغلب تجمع‌کنندگان پای پیاده به سوی محل تجمع می‌روند. همین‌طور در ظاهر موضوع برای رسانه جذاب است. به تصویر کشیدن و روایت این مردمی که پیاده می‌روند و در جایی تجمع می‌کنند، اما به واقع این ظاهر ماجراست و مهم باطن اربعین است. که باطن اربعین خود رسانه است؛ رسانه‌ای که 14 قرن پیش پیام خون آن امام ـ که جان عالمی به فدایش ـ با همین اربعین از دایره سرکوب و اختناق امویان بیرون رفت و به گوش دیگران رسید.

جوانبخت می‌گوید: ظاهر و باطن اربعین در نسبت باهمند. مثل هر ظاهر و باطنی که با هم نسبت دارند، اینجا هم پیاده‌روی اربعین با باطنش در تناسب است. یک حرکت و یک تجمع بزرگ حالا هم همان رسانه است؛ همان رسانه‌ای که توانست پیام عدالت‌خواهی و پیام ظلم‌ستیزی امام حسین(علیه‌السلام) را به عالم برساند، الان هم مثل تیری است در چشم دشمنان مردم‌های مظلوم این منطقه.

این مستندساز که آثاری درباره مدافعان حرم نیز ساخته است، تصریح می‌کند: الان در دوران ما اربعین کارکردی بس فزون‌تر دارد. باورش برای خیلی‌ها سخت است. میلیون‌ها انسان در یک بازه زمانی حدود ده روز با پای پیاده به طرف کربلا می‌روند و آنجا جمع می‌شوند. انصافا اربعین مظهر و مصداق تام و تمام برادری و اخوت پیروان مکتب اهل‌بیت است. از هر قوم و قبیله و ملیتی باشی فرقی نمی‌کند، فقط محبت علی و فاطمه و فرزندانش‌شان اینجا اهمیت دارد. حتی دین و مذهب هم مهم نیست. چه بسا کسانی از پیروان سایر ادیان آسمانی برای عرض محبت پای در خاک پاک کربلا می‌گذراند.

کاش در رسانه‌های‌مان از ظاهر اربعین عبور کنیم و باطنش را به تصویر بکشیم. باطنی که خودش رسانه است. رسانه همه ظلم‌ستیزان و جوانمردانی که جز در برابر حضرت حق سر خم نمی‌کنند؛ رسانه برادری و پیوند دیرینه محبان اهل بیت(ع).

هونام حقانی