سلمان و ماستمالی رسوایی آقازاده

مقامات ناشناس ترکیه‌ای به رسانه‌ها گفته بودند نوار صوتی ضبط شده‌ای دارند که ثابت می‌کند خاشقجی در داخل کنسولگری عربستان در استانبول پس از شکنجه، کشته شده و جسد او برای انتقال به بیرون از ساختمان، قطعه قطعه شده است. همچنین پیش از این گزارش شده بود که 15 مقام سعودی پیش از ورود خاشقجی به کنسولگری عربستان در استانبول، وارد ترکیه شده بودند و پس از ناپدید شدن این خبرنگار ترکیه را ترک کرده‌اند. اما اقدامات و اظهارات سه دولت از روز دوشنبه نشان می‌دهد که احتمالا معامله‌ای منعقد شده تا بتواند دست محمد بن سلمان ولیعهد عربستان را از خون خاشقجی پاک نشان دهد.

بازی مرموز آمریکا

مجری اصلی سناریو دونالد ترامپ بود. رئیس‌جمهور آمریکا روز دوشنبه در گفت‌وگو با خبرنگاران کاخ سفید نظریه‌ای عجیب در مورد این اتفاق ارائه داد که همزمان شگفتی رسانه‌ها و تحلیلگران را به دنبال داشت. ترامپ اعلام کرد که ممکن است قاتلان سرکش باعث ناپدید شدن خاشقجی شده باشند، نه مقامات سعودی. ترامپ گفت: چه کسی می‌داند، من این گونه فکر می‌کنم که شاید قاتلان سرکش این کار را کرده باشند.

ترامپ سندی برای اثبات ادعایش ارائه نکرد و فقط گفت در مکالمه‌ای که با ملک سلمان، پادشاه عربستان سعودی داشته به این نتیجه رسیده است. ترامپ اعلام کرد: ملک سلمان کاملا اتهامات درباره این‌که عربستان سعودی در ناپدید شدن خاشقجی نقش داشته را تکذیب کرد. او بشدت این مساله را تکذیب کرد.

ترامپ در حالی به حمایت ضمنی از عربستان پرداخت که پیش از این گفته بود در صورتی که مشخص شود این روزنامه‌نگار در داخل کنسولگری به قتل رسیده است، مجازات سختی در انتظار عربستان سعودی خواهد بود.

نکته جالب توجه این بود که مقامات آمریکایی در روزهای نخست واقعه بخصوص یک هفته نخست از هرگونه ابراز نظر خودداری می‌کردند، اما با بالاگرفتن ماجرا و انتشار گزارش‌های رسانه‌های ترکیه از جزئیات قتل خاشقجی، آنها نیز زبان به اعتراض گشودند و برای سعودی‌ها خط و نشان کشیدند.

عربستان به دنبال گوشت قربانی

همزمان یک مسؤول ناشناس سعودی روز دوشنبه به خبرگزاری رویترز اعلام کرد که پادشاه این کشور به دادستانی عربستان دستور داده تحقیقات داخلی در پرونده خاشقجی را براساس اطلاعات به دست آمده از سوی کمیته مشترک عربستان و ترکیه آغاز کند. پایگاه خبری ایلاف منتسب به سعودی‌ها نیز اعلام کرد که عربستان قرار است از ۱۵ مظنون پرونده خاشقجی بازجویی کند، خبری که نشان می‌داد احتمالا روزهای آینده تعدادی از اتباع سعودی به عنوان خاطیان ماجرا معرفی خواهند شد.

این موضع یک عقب‌نشینی آشکار از اظهارات قبلی سعودی هاست که هرگونه نقش خود در ماجرای ناپدید شدن خاشقجی را انکار می‌کردند و مدعی بودند خاشقجی بیست دقیقه بعد از ورود به کنسکولگری آن را ترک کرده است. روز جمعه سفیر عربستان در لندن نسبت به ناپدید شدن روزنامه‌نگار سعودی ابراز نگرانی کرده و مدعی شده بود ریاض تمایل دارد بداند برای خاشقجی چه اتفاقی افتاده است!

شبکه سی.‌ان.‌ان روز سه‌شنبه گزارش داد که عربستان سعودی خود را آماده می‌کند تا به این نکته اذعان کند که خاشقچی در نتیجه یک بازجویی اشتباه! کشته شده است. این گزارش به نقل از منابع ناشناس گفت که عربستان سعودی گزارشی آماده می‌کند که نشان می‌دهد عملیات مذکور بدون صدور مجوز از مقامات مافوق انجام شده و کسانی که در این عملیات دست داشته‌اند، محاکمه خواهند شد.

ترکیه وارد می‌شود

در بخش دیگری از سناریو، روز دوشنبه بالاخره یک تیم پلیس ترکیه برای تحقیق در خصوص پرونده وارد کنسولگری شد، بعد از حدود دو هفته از ناپدید شدن خاشقجی. یک منبع نزدیک به دادستانی ترکیه به الجزیره گفت که نتایج نهایی مربوط به پرونده خاشقجی دو یا سه روز دیگر اعلام خواهد شد.

رجب طیب اردوغان هم روز سه شنبه اعلام کرد که امیدوار است هرچه زودتر علت ناپدید شدن خاشقجی مشخص شود. اردوغان همچنین گفت که تحقیق از کنسولگری ترکیه در استانبول ادامه خواهد یافت و پلیس احتمال استفاده از مواد سمی را بررسی خواهد کرد.

گاوی که فعلا نباید ذبح شود

به نظر می‌رسد آمریکایی‌ها هنوز دست از سر گاو شیرده خود برنداشته اند و فکر نمی‌کنند زمان ذبح آل سعود فرا رسیده باشد.

بعد از تماس سلمان و ترامپ، مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا عازم ریاض و سپس آنکارا شد تا احتمالا هماهنگی‌های نهایی برای اجرای پروژه را به عمل آورد. البته این معامله آسان به دست نیامد و دو طرف در این روزها سخت مشغول چانه‌زنی بودند. ترامپ طی روزهای گذشته چندبار تاکید کرد که عربستان بدون حمایت آمریکا مدت کوتاهی نیز برقرار نخواهد بود و حتی گفت اگر او روی کار نیامده بود ایران ظرف دوازده دقیقه خاورمیانه را اشغال می‌کرد.

سعودی‌ها هم انصافا کم چانه نزدند. به مدت کوتاهی پس از تهدیدات ترامپ در‌خصوص احتمال قتل خاشقجی، ترکی الدخیل، سرپرست شبکه خبری العربیه در مقاله‌ای بدون آوردن نام شخص خاصی از زبان مقامات سعودی نوشت: اگر آمریکا ریاض را تحریم کند، عربستان می‌تواند با افزایش قیمت نفت به بیش از ۲۰۰ دلار بر بشکه تحریم‌ها را تلافی کند و اقتصاد جهان را به مخاطره اندازد. اما بهای این معامله چه بوده است؟ جای تعجب ندارد اگر ماه‌های آینده بشنویم آمریکا و عربستان قراردادی تازه برای خرید سلاح یا سرمایه‌گذاری امضا کرده‌اند.

حقوق بشر کیلویی چند؟

رفتار آمریکا و دیگر دولت‌های غربی نشان می‌دهد که مثل همیشه برای آنها پول مقدم بر اصول حقوق بشر است، مساله‌ای که پیشتر درخصوص جنگ یمن نیز مشهود بود.

ترامپ علی‌رغم تهدیدهای مطرح شده پیشتر هم نشان داده بود که تمایلی به تنبیه جدی عربستان با توقف همکاری تسلیحاتی یا سرمایه‌گذاری ندارد و اهل معامله است! اما حتی با وجود این معامله محمد بن سلمان نمی‌تواند به راحتی لکه ننگ ناشی از سلاخی تهوع آور خاشقجی را از چهره خود پاک کند، حتی اگر چند برابر پول‌هایی که تاکنون برای ترمیم وجهه عربستان صرف کرده را هزینه کند.

اصل ماجرا چه بود؟

شاید قرار بود خاشقجی هم مانند خیلی از شاهزادگان نگونبخت دزدیده شود، اما مقاومت وی باعث شده که این رسوایی به بار آید. در سال‌های اخیر چندین شاهزاده‌های مخالف سعودی که در اروپا زندگی می‌کردند ناپدید شده‌اند و ماجرای آنها موضوع گزارش‌ها و مستندهای روزنامه‌نگارانی بوده که در تلاش بودند بفهمند چه بر سر آنها آمده است. یکی از آخرین پرونده‌ها از این دست به ماجرای شاهزاده سلطان بن ترکی، از منتقدین حکومت در عربستان باز‌می‌گردد که امسال در ژنو به یک جلسه با یکی از وزرای سعودی دعوت شده و در این جلسه با حمله مردان ماسک‌پوش روبه‌رو شد که به او دست‌بند زده‌اند و با زدن یک سرنگ درون گردنش، او را بی‌هوش کردند. این شاهزاده سعودی در یک دادگاه سوئیسی گفت که بعد از این حادثه، چند روز بعد در بیمارستانی در ریاض به هوش آمده است.

امیرعباس اصغری

بین‌الملل