جدال بین مرگ و زندگی!

برخی از این بیماری‌های واگیردار مانند وبا، طاعون، آنفلوآنزا و...، خسارات زیادی به جوامع مختلف زده‌اند. بیماری‌های عفونی می‌توانند به حالت اپیدمی (همه‌گیر) تبدیل شوند که در چنین شرایطی، یک مشکل بهداشتی برای همه جهان به حساب می‌آیند. برای مدیریت صحیح و کنترل بیماری‌های واگیر، باید اطلاعات به روز در رابطه با این بیماری‌ها وجود داشته باشد تا بتوان در صورت ابتلا، آنها را درمان کرد و مانع از گسترش آنها شد. وزارت بهداشت در نظام مراقبت از بیماری‌ها، آنها را به دو دسته تقسیم کرده که یک دسته مشمول گزارش فوری و دیگری گزارش غیرفوری است که برخی از این بیماری‌ها واگیر و برخی دیگر غیر واگیر هستند. دکتر پیمان لسان‌پزشکی ، کارشناس پیشگیری از بیماری‌ها و سرپرست کلینیک مشاوره بیماری‌های رفتاری مرکز بهداشت غرب تهران، به بررسی این بیماری‌ها می‌پردازد.

وقتی غذا کشنده است!

بوتولیسم، در دسته بیماری‌هایی قرار دارد که چندان بروز زیادی ندارد ولی در صورتی که کسی به آن مبتلا شود، باید به‌صورت اورژانسی رسیدگی برای او صورت بگیرد. بوتولیسم در واقع یک بیماری فلج شل است که به دلیل تولید سم از یک میکروب به نام «کلستریدیوم»، در بدن ایجاد می‌شود. این سم، قوی‌ترین سم دنیاست و در صورتی که به صورت اورژانسی به آن رسیدگی نشود، می‌تواند باعث بروز مرگ و میر شود. شیوع واقعی این بیماری به دلیل محدودیت در تشخیص آن، ناشناخته است. گاهی افزایش ناگهانی شیوع بوتولیسم دیده می‌شود برای مثال، در سال 1344، یک همه‌گیری در شمال کشور وجود داشت و نمونه دیگری نیز در سال 1364 در بیمارستان لقمان تهران گزارش شده است که تعدادی از افراد به‌صورت همزمان به آن دچار شدند. ابتلای انفرادی (تک گیر) به این بیماری در سال‌های اخیر، مشاهده می‌شود. مهم‌ترین علت ابتلا به بوتولیسم، مصرف ماهی دودی است. علاوه بر این، عدم جوشاندن کنسروهای بسته‌بندی شده به مدت 20 دقیقه و عدم جوشاندن کشک می‌تواند دلیل دیگری برای ابتلا باشد. دوره کمون آن بین 12 تا 36 ساعت است و بعد از آن علائم اولیه‌ای چون تهوع، استفراغ و دل درد، بروز می‌کند. سپس مشکلات عصبی مثل فلج عضلات چشم، دوبینی، افتادگی پلک، خشکی دهان، گرفتگی صدا، اشکال در بلع، اشکال در مدفوع و ادرار و ضعف عضلات تنفسی، بروز می‌کند. مردمک چشم در مبتلایان گشاد می‌شود و به نور پاسخ نمی‌دهد. تشخیص از طریق نمونه مدفوع، خون، ترشحات معده و بررسی نمونه غذایی مشکوک است. فرد با بروز تهوع، استفراغ، درد شکم و دو بینی، باید فورا همراه نمونه غذای مصرفی، به بیمارستان منتقل شود و در آی.سی.یو، تحت درمان قرار بگیرد.

تب از نوع زرد

یکی دیگر از بیماری‌هایی که مسئولان بهداشتی توجه ویژه‌ای به آن دارند، تب زرد است که یک بیماری ویروسی محسوب می‌شود. این بیماری از طریق میمون و پشه‌ای که ناقل است، منتقل خواهد شد. این بیماری بومی ایران نیست و در استوا شیوع دارد اما از طریق افرادی که به مناطق با شیوع بالا سفر کرده‌اند، می‌تواند به افراد منتقل شود. در واقع این بیماری هم از طریق پشه ناقل و هم از طریق فرد مبتلا، به سایرین انتقال پیدا می‌کند. میزان کشندگی تب زرد، حدود 20 درصد است. تب، سردرد، درد شکم و استفراغ، از علائم اولیه این بیماری هستند. بعد از آن در عرض چند روز، آسیب‌های جدی عروقی و خونریزی شروع می‌شود. با پیشرفت بیماری، زردی، نارسایی کلیه‌ها، شوک و کما، ایجاد خواهد شد. دوره کمون تب زرد، حدود یک هفته است و بعد از آن علائم خود را بروز می‌دهند. تشخیص این بیماری به‌دلیل شباهت به زردی هپاتیت، چندان کار راحتی نیست. برای تشخیص باید آزمایش خون انجام داد. بعد از تشخیص، درمان در بیمارستان انجام می‌شود.

تب همراه با خونریزی

تب‌های خونریزی‌دهنده، گروهی از بیماری‌های ویروسی هستند که توسط ویروسی از دسته «آربو‌ویروس‌ها»، ایجاد می‌شوند. تب هموراژیک کریمه کنگو (CCHF)، معروف‌ترین بیماری این گروه است. یک کنه ناقل این بیماری است و با گزش مهره‌داران کوچک و بزرگ، باعث ابتلا می‌شود و در نهایت از طریق ذبح حیوان آلوده و مصرف گوشت دام تازه بویژه بدون نظارت بهداشتی، سبب ابتلای انسان خواهد شد. همچنین ترشحات آلوده بیماران نیز می‌تواند منجر به ابتلا به تب خونریزی‌دهنده شود. برخی آمارها نشان می‌دهند در سال 1380، از کل کشور 147 مورد مشکوک به بیماری شناسایی شدند که 43 مورد، منجر به مرگ شد. تب کریمه کنگو، می‌تواند با علائم اولیه‌ای چون شروع تب ناگهانی، ضعف، سردرد، درد شدید بدن، بی‌اشتهایی، استفراغ، دل درد و اسهال همراه باشد. آزمایش خون افراد مبتلا، کاهش گلبول سفید و پلاکت را نشان می‌دهد و از این طریق می‌توان به بیماری شک کرد. بعد از پنج تا ده روز از ابتلا، علائم دیگری چون خونریزی در کام و حلق و در نهایت خونریزی در تمام بدن، به وجود می‌آید. خونریزی شدید در ریه، رحم، روده و کلیه می‌تواند ایجاد شود ضمن این‌که افت فشار خون ایجاد خواهد شد و جان فرد به صورت جدی به خطر می‌افتد. زمانی که افراد در پوست یا حلق خود متوجه لکه‌های خونریزی دهنده شدند، باید فورا به بیمارستان مراجعه کنند.

دیفتری و دردسرهایش

دیفتری جزو آن دسته از بیماری‌هایی است که برای آن پیشگیری و واکسیناسیون در نظر گرفته می‌شود ولی با این حال باز هم در برخی از نواحی، احتمال بروز آن وجود دارد. ابتلا به دیفتری بیشتر در مناطق مرزی و معتدل کشور دیده می‌شود و احتمال ابتلا به آن، در فصول سرد وجود دارد. این بیماری توسط یک باکتری ایجاد می‌شود و در صورت تماس با وسایل یا لوازمی که آلوده به ترشحات زخم‌های بیمار باشند، باعث ابتلای افراد دیگر خواهد شد. دیفتری، حدود دو هفته دوره کمون دارد و بعد به‌صورت حاد شروع می‌شود. در این بیماری، لوزه، گلو، حنجره و بینی فرد درگیر خواهند شد و به ندرت درگیر شدن پوست و چشم نیز دیده می‌شود. در ته حلق افراد مبتلا، چرک به صورت سفید و خاکستری دیده می‌شود که دور این چرک ملتهب است. تورم در ناحیه گردن، بسته شدن مجاری تنفسی به دلیل وجود ترشحات، درگیر شدن عضلات قلب و ایست قلبی به‌دلیل ترشح سم، از مشکلات ناشی از ابتلا به این بیماری هستند. برای تشخیص این بیماری باید یک نمونه از ته حلق تهیه شود و در آزمایشگاه مورد بررسی قرار بگیرد. همچنین آزمایش خون، روش دیگری برای تشخیص است. بعد از تشخیص، بیمار باید سریعا به بیمارستان منتقل شود و ضد سم و آنتی‌بیوتیک، برای او در نظر گرفته می‌شود. همه افرادی که با فرد مبتلا زندگی می‌کنند باید مورد بررسی قرار بگیرند و در صورت عدم ابتلا، باید واکسن دیفتری بزنند.

آزاده جلالوند