یک تمدن خاک خورده، اما سرپا

ساسانیان برای بیش از چهار سده، یکی از دو‌دولت بزرگ جهان متمدن روزگار خویش در آسیای غربی بودند؛ در سال‌های 205 تا حدود 640 میلادی. مرزهای حکومتشان در مشرق تا دره رود سند و پیشاور و در شمال شرقی، گاهی تا کاشغر کشیده شده بود. در شمال غربی تا کوه‌های قفقاز و دربند در ساحل دریای کاسپین و گاهی هم تا دریای سیاه می‌رسید و در مغرب هم رود فرات مرز این دولت با حکومت روم و جانشین آن یعنی روم شرقی با بیزانس بود. امپراتوری شان توسط اردشیر اول در شهر استخر فارس پایه‌گذاری شد و با مرگ یزدگرد سوم در محدوده گناباد به پایان رسید. اما میراث این حکومت پارسی همچنان پابرجاست و می‌توان جلوه‌هایی از آن را در جای جای این سرزمین از فارس گرفته تا خراسان دید و کاوید.

مجموعه‌ای از این میراث که شامل چندین کاخ و قلعه و سنگ‌نگاره و نقش برجسته می‌شود در منطقه‌ای به وسعت سه شهرستان استان فارس یعنی کازرون، سروستان و پیروزآباد و در یک مسیر و محور گردهم آمده و ارزش و اهمیت بسیاری که به لحاظ معماری و هویت تاریخی فرهنگی داشته، باعث شد که به صورت پرونده‌ای برای ثبت در میراث جهانی از سوی مسئولان میراث فرهنگی کشورمان ارائه شود. پرونده ارسال شد و در چهل و دومین نشست یونسکو که در تیرماه در بحرین برگزار شد، توجه کارشناسان و صاحب نظران این نهاد فرهنگی را به خود جلب و آرایشان را از آن خود کرد. حالا این مجموعه آثار که با عنوان منظر باستان شناسی پارسیان ثبت جهانی شده، منتظر کشف و دیدن و کاویدن توسط چشمان زیباپسند ایرانیان و حفاظت و پاسداری مسئولان میراثی است.

میراث پیروزآباد

یادمان‌های تاریخی ساسانیان که در شهر پیروزآباد به ثبت جهانی رسیده اند در برگیرنده ویرانه‌های شهر باستانی اَردشیر خوره یا گُور، کاخ اَردشیر بابکان، سنگ‌نگاره نبرد اَردشیربابکان یا پیروزی، سنگ‌نگاره تاج ستانی اَردشیر، ویرانه‌های پلِ مِهرنرسه، قلعه دختر، تُلِ نقاره خانه و تپه‌ها و یادمان‌های پیرامونی آن است.

درخصوص ویرانه‌های شهر اَردشیر خوره بد نیست بدانید که اَردشیر بابکان پس از پیروزی بر اَردوان پنجم اَشکانی، دودمان ساسانیان را پایه‌گذاری کرد و شهر دایره‌ای شکل اَردشیر خوره را پایگاه فرمانروایی خود قرار داد.

قطر این شهر 2 کیلومتر بوده و دور آن را دیواری خشتی با خندقی به پهنای 50 متر در برمی گرفته است. مهم‌ترین اثر برجای مانده از این شهر بزرگ و با شکوه میل (منار) آن است که در مرکز شهر به شکل چهارگوشی با مصالح لاشه سنگ و ملات گچ به بلندای 30 متر برجای مانده است. همچنین ویرانه‌های آتشکده، پل، گورها و رصدخانه در آن دیده می‌شود.

برای رفتن به شهرستان پیروزآباد می‌توان از پایانه شهید کاوه در بلوار مدرس شیراز و با اتوبوس و مینی‌بوس همه روزه استفاده کرد. خودروهای سواری خطی یا همان تاکسی‌ها نیز در کنار همین پایانه فعال هستند.

شاید بتوان با یک تور یا راهنما و کارشناس میراث فرهنگی در مسیر این آثار گذر کرد و زندگی آبا و اجدادمان در امپراتوری ساسانیان را در لابه‌لای آنها مرور کرد.

به این غار هم سری بزنید

آثار تاریخی و فرهنگی شهر کازرون اما شامل شهر باستانی بیشاپور، سنگ‌نگاره‌های تنگ چوگان، غار شاهپور، گوردخمه‌ها و تپه‌های پیرامونی آن است.

بیشاپور بزرگ‌ترین و مهم‌ترین شهر باستانی در دوره ساسانیان است که در 23 کیلومتری باختر کازرون و در حاشیه رودخانه شاهپور قرار دارد. این شهر به دستور شاهپور یکم دومین پادشاه ساسانی به یادبود پیروزی بر رومیان ساخته شده و نزدیک 200 هکتار بوده است که در این شهر باشکوه و سترگ آثاری از جمله، نیایشگاه آناهیتا، تالار تشریفات، کاخ موزاییک، آتشکده، مدرسه، کاخ منسوب به والرین، ستون‌های یادبود، مسجد و موزه تشکیل شده است.

غار شاهپور هم در پنج کیلومتری شمال شهر بیشاپور در سمت چپ و در ارتفاع 800‌متری بر سینه کوه است، غار کمابیش بزرگی وجود دارد که در آغاز غار، تندیس سنگی باشکوه و بزرگ شاهپور یکم قرار دارد. این تندیس بیش از 7 متر بلندا و 2متر پهنای شانه‌ها و وزنی تقریبی 30 تن دارد که بزرگ‌ترین تندیس باستانی ایران به شمار می‌آید. برای رفتن به غار و کوه باید بامداد زود و سبک سفر کرد و نیم روز زمان بندی در سفر نیاز دارد. برای سفر به شهرستان کازرون از پایانه امیرکبیر در بلوار امیرکبیر و با اتوبوس و مینی بوس و خودروهای سواری خطی می‌توان استفاده کرد.

یک شهرستان و یک کاخ

اما در شهر سَروستان تنها کاخ ساسانی بهرام پنجم در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفته است. این کاخ دارای گنبد، ایوان، اتاق و دهلیزهای فراوانی است. این بنا همانند کاخ اردشیر در پیروزآباد، ولی کوچک‌تر از آن است. اما از دید طرح پیچیده‌تر و از دید اصول فنی کامل‌تر از آن است. برای سفر به سروستان باید از همان پایانه شهید کاوه در بلوار مدرس شیراز استفاده کرد.

گروه ایران

جام‌جم