یک نماد هزار معنا در هنر ایرانی

درختی به نام کیارستمی

هر کسی با اندک علاقه‌ای به سینما و عکاسی، می‌داند که عباس کیارستمی چه عکس‌های خلاقانه‌ای دارد و بخصوص چقدر از درخت‌ها عکاسی کرده یا احتمالا به درخت در قالب یک کاراکتر در آثار کیارستمی کنجکاو شده است اما شاید برخی از ما ندانیم که درختی در جمهوری چک به نام این فیلمساز و عکاس نامدار ایرانی مزین شده است. درخت عباس کیارستمی در کارلووی‌واری، یک درخت بسیار بلند در وسط پارکی، نزدیک به کاخ جشنواره است که کارگردان فقید کشورمان بارها در سایه‌اش نشسته و از تماشایش لذت برده است.

چیدمانی از تصویر درختان در خانه هنرمندان ایران هست که آن هم یادگاری است از کارگردان فیلم «زیر درختان زیتون». در طبقه دوم، درست در میانه کریدور، چیدمان «هفت چنار» نظر خیلی‌ها را به خود جلب کرده است؛ اثری که به‌عنوان منتخب چهارمین جشن تصویر ایران پایش به خانه هنرمندان باز و در این مکان ماندگار شد. «هفت چنار» کیارستمی در سال ۸۲ در همان روز افتتاحیه جشن تصویر سال مورد توجه قرار گرفت. این اثر با ایده کیارستمی، کار مشترکی بود توسط این هنرمند و ساسان توکلی.

نقاش درختان تبریزی

حسین محجوبی و هم نسلانش راهی را پیش گرفتند که قبل‌تر جایی در نقاشی ایران نداشت. در روزگاری که شیوه واقع‌گرایانه کمال‌الملک از یک‌سو و فرم‌های نازک مینیاتورهای حسین بهزاد از سوی دیگر هنر ایران را گرفته بود، کمتر تصور می‌شد هنر نقاشی در ایران به چنین آزادی در بیان دست یابد. موج‌نو‌نقاشی ایران سنت‌های گذشته را شکافت و نو‌زاده‌ای از این میان متولد شد که پیش از این تاریخ نقاشی نظیرش را ندیده بود.

محجوبی را با درخت‌هایش می‌شناسند. این چهره بین‌المللی نقاشی ایران، در شهر لاهیجان به دنیا آمده و خودش می‌گوید آنقدر چشمانش درخت‌ها را دیده و در بی شمار درختان محیط زندگی‌اش غرق شده، که آنها را خوب بلد است. او البته در کنار درخت‌هایش اغلب اوقات اسب‌هایی را هم می‌کشد که آزاد و رها در طبیعت حضور دارند. درخت صنوبر یا همان تبریزی در نقاشی‌های او حسابی جولان می‌دهند و نمایی از عشق و هماهنگی میان انسان و طبیعت را ایجاد می‌کنند. محجوبی البته تنها به نقاشی اکتفا نکرده و طراحی پارک‌های ساعی، نیاوران و ملت را هم انجام داده است.

ساده مثل سهراب

گاهی فقط چند خط ساده در کنار هم بلندای یک درخت را تداعی می‌کنند؛ درخت‌های سهراب سپهری مثل شعرهایش ساده اما عمیق هستند.

دستمایه اصلی آثار سپهری نگاه متفاوت اوست وگرنه بیشتر اوقات ابزارهای بیانی او بسیار ساده هستند؛‌ مثل یک خط و با همین ابزارهای ساده است که کویر را تجسم بخشیده یا کوه‌ها را و نیز درختانی که در کنار هم، آبادی‌های کویری را تداعی می‌کنند.

نقاشی‌های این شاعر اهل کاشان، درست مانند شعرهایش پر از کشف و تماشای تازگی در تمام چیزهای همیشگی است. درختان سهراب گاهی دور تنها و سر به آسمان برداشته‌اند، گاهی تنها و رها شده در کویر و گاهی فقط بخشی از آنها در قاب نقاش به رویت درآمده‌اند تا بتوان با نگاه لمسشان کرد و مثل خود شاعر به طبیعت گره خورد و بخشی از آن شد، آنچنان که بتوان به کاج همسایه سلام کرد و سارها را بر سر سفره مهمان کرد و مهربان‌تر از درخت شد.

آذر مهاجر

فرهنگ و هنر