اروپا، آمریکا را وادار به ماندن در برجام کند

اروپاییان به دنبال راه‌حلی برای حفظ برجام هستند، اما در عین حال خواسته‌های ترامپ پایانی ندارد، در نتیجه چهار ماه آینده چالشی و پراضطراب بوده و در نتیجه شرایط مبهمی برای ایران و اروپا خواهد بود که چگونه در مقابل این رفتار ترامپ واکنش نشان دهند.

در این میان نمی‌توان موضوعی به این عنوان که اروپا درصدد ارائه برخی امتیازات غیر‌برجامی به ترامپ برای حفظ برجام است را مطرح کرد، چرا که رئیس‌جمهور آمریکا در مسیری گام برداشته که انتهایش نقض برجام است؛ بنابراین اروپا باید به سمت شرایط پس از خروج آمریکا از برجام بپردازد، زیرا در صورت خروج آمریکا در برجام، خلأ ایجاد خواهد شد.

در چهار ماه آینده شرایط پیچیده خواهد بود؛ چرا که اروپاییان مخالف نقش ایران در منطقه هستند و آن را تهدیدی برای نفوذ خود در منطقه می‌بینند. برنامه موشکی جمهوری اسلامی ایران نیز موضوعی است که از دیرباز مورد توجه اروپا قرار دارد و با توجه به روابط استراتژیکی که با اسرائیل و عربستان دارند، قطعا‌ آنها می‌خواهند فشار بر ایران را حفظ کنند تا بتوانند امیتازاتی در منطقه کسب کنند. در ضمن باید توجه داشت شرایط سیاسی ایران بعد از برجام قطعا با قبل از آن متفاوت خواهد بود و در آن زمان دیگر نمی‌توان مانند گذشته با ایران برخورد کرد.

عدم تمایل اروپا به صف‌آرایی در مقابل آمریکا

اروپا برجام را دستاورد بزرگی برای سیاست منع اشاعه سلاح‌های هسته‌ای می‌داند، به همین دلیل آنها تلاش می‌کنند از قدرت نرم برای پیشبرد اهدافشان استفاده کنند. با توجه به تحولات نظام بین‌الملل، اروپاییان به این نتیجه رسیده‌اند که نمی‌توانند به آمریکا اتکای امنیتی داشته باشند، بر همین اساس به دنبال خوداتکایی هستند و بر این اساس برجام برای آنها مهم است و حفظ آن می‌تواند شروع خوبی برای سیاست‌های آنها در جهت تغییر روند تحولات بین‌المللی باشد.

در عین حال یکی از اثرات سیاست ترامپ در قبال برجام این است که تلاش می‌کند وضعیت تعلیق را در ارتباط با اجرای تعهدات طرف‌های گفت‌وگو در برجام ایجاد کند و در نتیجه چنین تعلیقی موجب می‌شود طرح‌های اقتصادی که بنا بود خروجی برجام باشد به‌طور کامل تحقق نیافته و بسیاری از اروپاییان برای حضور بلند‌مدت در این پروژه‌ها تردید داشته باشند. بنابراین اروپاییان نباید بیش از این تعلل کنند. آنها باید در قبال اقدامات ترامپ حرکت عملی داشته باشند و در قبال تعهداتشان مطابق برجام اقدامات عملی انجام دهند.

موضعگیری‌های اخیر اروپا نشان می‌دهد آنها به دنبال رویارویی با آمریکا و مواضع ترامپ در مورد برجام و شروط تعیین شده ازسوی وی نیستند. رویکرد اخیر اروپا نشان می‌دهد آنها تمایلی به صف‌آرایی در مقابل آمریکا ندارند و به‌دنبال همسویی با این کشور در برخی موارد هستند تا به این ترتیب بتوانند برجام را حفظ کنند. در عین حال باید به این موضوع توجه داشت که قطعا طرح چنین مواضعی از سوی اروپا، روح برجام را تضعیف خواهد کرد. اگر اروپاییان مانند آمریکا مسائل هسته‌ای و غیر‌هسته‌ای را تفکیک و به بهانه توان موشکی یا نفوذ منطقه‌ای ایران مسائلی مطرح کرده و محدودیت‌هایی را علیه کشورمان اعمال کنند، قطعا به اهداف مورد نظر از برجام نخواهیم رسید. به این ترتیب قطعا برجام تضعیف خواهد شد و در صورت دنباله‌روی اروپا از برجام، این توافق از بین رفته و به این ترتیب بسیاری از معادلات در منطقه و جهان برهم خواهد خورد. برجام تعهد بین‌المللی است که در چارچوب سازمان ملل تصویب شده است، بنابراین در صورتی که برجام تحت تاثیر اقدامات دیگر اروپا و آمریکا قرار بگیرد، باید منتظر تبعات غیر‌قابل پیش‌بینی در این خصوص باشیم. متعهد ماندن به برجام به تنهایی کافی نیست و باید اروپا با توجه به لابی‌های تأثیرگذاری که در روابط با آمریکا دارد بر روند اجرای برجام از سوی آمریکا اثرگذار باشد و این کشور را متعهد به اجرای تعهداتش کند.

مرتضی مکی / کارشناس مسائل اروپا