تغییر بیماری ها ، همپای زمان سرطان ، عوارض قلبی جانشین بیماریهای عفونی

توسعه شهرنشینی ، افزایش نرخ سواد بویژه در میان مادران ، افزایش درآمد مردم ، بهبود تغذیه ، توسعه دسترسی مردم به خدمات بهداشتی درمانی می دانند در گذر سلامت ، اتفاقات مهمی از نظر تغییرات جمعیتی و اپیدمیولوژیک )همه گیری ( رخ داده است که به آن می پردازیم: الف( گذر یا تغییرات جمعیتی : از آغاز قرن بیستم در کشورهای صنعتی توسعه یافته ، میزان باروری و مرگ ومیر، رو به کاهش گذاشت و همزمان امید به زندگی افزایش یافت ؛ به طوری که در امریکا امید به زندگی از 3/48 سال در1900 به هفتاد دو سال در1950 و به 2/79 سال در1997 ، در ژاپن از چهل وسه سال در1900 به 9/65 سال در1950 و به 8/83 سال در سال نودوهفت و در روسیه از سی و سه سال در هزارونهصد به هفتادونیم سال در هزارونهصدو پنجاه و به هفتادوسه ویک دهم سال در هزار و نهصدونودو هفت رسیده است در کشورهای در حال توسعه و کمتر توسعه یافته هم امید به زندگی رو به افزایش بوده است ؛ ولی نه به سرعت کشورهای توسعه یافته ؛ به طوری که امید به زندگی در کشورهای آفریقایی از 8/37 سال در1950 به پنجاه و یک سال در1997 و در کشور آسیایی از 3/41 سال در هزارونهصدونودوپنج به 3/66 سال در نودوهفت رسیده است. در ایران ، امید به زندگی در مردان 7/67 سال و در زنان 71 سال در سال 1376 به ترتیب به 69/72 و73 سال در سال 1376 رسیده است . کاهش نرخ مرگ در قرن بیستم منجر به افزایش سریع جمعیت جهانی شده است ؛ به طوری که جمعیت جهان از 6/1 میلیارد نفر در سال 1900 به شش ویک دهم میلیارد نفر در سال 2000 رسیده است . در قرنهای گذشته با وجود نرخ بالای باروری ، به علت بالا بودن میزانمرگ ومیر، رشد جمعیت جهانی کند بوده است ؛ ولی در قرن اخیر با وجود کاهش نرخ زاد و ولد، به دلیل آن که کاهش نرخ مرگ بیشتر از کاهش نرخ زاد و ولد بوده است با انفجار جمعیت جهانی روبه رو بوده ایم این رشد شتابان جمعیت روی ساختار سنی جمعیت جهانی اثرات عمده ای گذاشته است ؛ به طوری که در کشورهای صنعتی توسعه یافته ، به علت کاهش شدید میزان باروری ، تعداد کودکان و جوانان کاهش یافته و با افزایش امید به زندگی ، تعداد افراد سالمند رو به گسترش نهاده است ؛ لذا این جوامع با دو مشکل عمده در آینده مواجه خواهند شد: یکی کمبود نیروی کار جوان ماهر و متخصص و دیگری ازدیاد جمعیت سالمند؛ ولی در کشورهای در حال توسعه با وجود کاهش مرگ کودکان و کاهش نرخ زاد و ولد و افزایش امید به زندگی ، اولا سرعت رشد جمعیت بسیار شتابان است و ثانیا در الگوی جمعیتی از نظر سنی ، اکثریت را جمعیت جوان و کودکان تشکیل می دهند؛ ضمن آن که جمعیت سالمند آنها هم رو به گسترش است. این تغییرات را گذر جمعیتی و "دموگرافیک" می نامند. جمعیت ایران طی 40 سال تقریبا3 برابر شده و از23 میلیون نفر به بالای 60 میلیون نفر رسیده است و از نظر ساختار جمعیتی ، بیشتر از پنجاه درصد جمعیت کشور زیر22 سال است 3 تا 4 درصد جمعیت کشور را افراد سالمند تشکیل می دهند که در حال فزونی است بنابراین کشور ما هم مشکل کشورهای جهان سوم را از نظر جوان بودن جمعیت دارد و از طرفی به علت رشد جمعیت سالمندان با مشکلات این قشر هم دست به گریبان است ب( گذر اپیدمیولوژیک )همه گیری ( در قرن بیستم: علل ابتلاء به بیماری ها و علل مرگ در سطح دنیا دچار تغییر و دگرگونی شده است این تغییر را گذر اپیدمیولوژیک ابتلای به مرگ و بیماری می نامند با کنترل بیماری های عفونی به علت شناخت عوامل آن ، کشف واکسن ها، آنتی بیوتیک ها و دسترسی گسترده مردم به خدمات بهداشتی درمانی و بهبود بهداشت محیط از نظر دسترسی به آب سالم و دفع بهداشتی مواد زاید و فاضلاب ، بهبود تغذیه و به طور کلی بهبود وضعیت اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی مردم ، سیمای علل بیماری ها و مرگ ناشی از آن تغییر کرده است ؛ به طوری که در کشورهای پیشرفته صنعتی ، علل عمده بیماری ها و مرگ ناشی از آن به علت بیماری های مزمن تحلیل رونده مثل بیماری های قلب و عروق ، سرطان ها، بیماری های مزمن و انسدادی ریه و بیماریهای مغزی عصبی تغییر یافته است.به عنوان مثال در سال 1998 در کشورهای اروپایی شایعترین علل مرگ در سی وهفت درصد بیماری ها قلبی ، در نوزده درصد سرطان ها، در چهارده درصد سکته مغزی ، در ده درصد بیماری های عفونی و واگیر، و در هشت درصد حوادث امروز و سوانح بوده است ؛ ولی در کشورهای در حال توسعه ، وضع متفاوت است ؛ مثلا در کشورهای آفریقایی پنجاه وشش درصد علل مرگ ، بیماری های عفونی و واگیردار، دوازده درصد حوادث امروز و سوانح ، شش درصد بیماری های قلبی و سکته مغزی و سرطانها هر کدام پنج درصد است. در ایران به علت کنترل بیماری های عفونی و واگیر، توسعه دسترسی مردم به خدمات بهداشتی درمانی ، پوشش بالای نودوپنج درصد واکسیناسیون کودکان زیر پنج سال علیه هفت بیماری واگیردار و به طور کلی توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی کشور، الگوی ابتلاء به بیماری های مزمن تغییر کرده است ؛ به طوری که شایعترین علت مرگ در کشور، بیماری های قلب و عروق است که با30 درصد رتبه اول را دارد و متاسفانه سن مرگ به همین دلیل رو به کاهش است مرگ به علت حوادث امروز و سوانح رتبه دوم ، سرطان ها رتبه سوم ، بیماری حول وحوش تولد رتبه چهارم و بیماری های عفونی و واگیردار رتبه پنجم را دارند بنابراین کشور ما از یک طرف عوارض توسعه یافتگی را از نظر الگوی ابتلاء به بیماری های مزمن و تحلیل رونده ، شامل بیماری های قلب و عروق ، فشار خون ، دیابت ، چاقی ، بیماری های مزمن و انسدادی ریه ، بیماری های مغزی روانی ، بیماری های استخوان و مفصل دارد و از طرف دیگر همزمان دچار مشکل کشورهای در حال توسعه ، نظیر بیماری های عفونی و واگیردار از قبیل مالاریا، سل ، بیماری های عفونی مشترک انسان و دام ، ایدز، سوء تغذیه و روند فزاینده حوادث امروز و سوانح با نرخ رشد هشت تا ده درصد سالانه ، مصرف سیگار و اعتیاد به مواد مخدر است این تغییرات باعث شده است که بار ناشی از مرگ از سن کودکی به سنین میانسالی و جوانی کشیده شود این بار مرگ برای کشور بسیار سنگین ، ولی قابل پیشگیری است ؛ زیرا کشورهای پیشرفته صنعتی موفق به کاهش مرگ ناشی از این عوامل شده اند.