ایران؛ جاده ابریشم گفت‌وگوهای فرهنگی

3 وزیر و 70 نخبه

به گزارش جام‌جم و به نقل از اداره‌ کل روابط عمومی و اطلاع‌رسانی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، مراسم افتتاح نخستین اجلاس گفت‌وگوهای فرهنگی آسیایی، ساعت 9 صبح امروز با سخنرانی ابوذر ابراهیمی‌ترکمان، رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و رئیس دبیرخانه گفت‌وگوهای فرهنگی بین‌المللی در حسینیه الزهرا (س) این سازمان کلید می‌خورد و همچنین در این مراسم سیدعباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، محمدجواد ظریف وزیر خارجه، منصور غلامی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، مصطفی آیدین رئیس هیأت امنای دانشگاه استانبول، محمود نیلی رئیس دانشگاه تهران، محمد مشکات‌الدین رئیس دانشگاه شرق داکا و دین شمس‌الدین مشاور رئیس‌جمهور اندونزی به ایراد سخنرانی می‌پردازند. کمیسیون‌‌های «شرق آسیا»، «شبه‌قاره» و «آسیای مرکزی و قفقاز» این اجلاس، به مدت سه روز در تهران و مشهد و بابلسر با حضور اندیشمندانی از ایران و 20 کشور از قاره آسیا، برگزار خواهد شد؛ همایشی که به همت سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و با همکاری دانشگاه تهران، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشگاه مازندران (بابلسر)، موسسه فرهنگی اکو، مجمع بین‌المجالس آسیایی و مرکز گفت‌و‌گوی همکاری آسیایی، برگزار می‌شود.

ایران؛ محل دبیرخانه دائمی

رئیس نخستین اجلاس بین‌المللی گفت‌وگوهای فرهنگی آسیایی، «تنوع فرهنگی، فرصت‌ها و ظرفیت‌های تعامل، همکاری و همگرایی» را شعار این رویداد عنوان کرده؛ اجلاسی که هدف از برپایی آن، فراهم‌سازی امکان همفکری و تبادل نظر مستمر و سازنده میان نخبگان آسیایی عنوان شده است.

محمدعلی ربانی، رئیس مرکز مطالعات فرهنگی و بین‌المللی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی که ریاست ستاد اجلاس گفت‌وگوهای آسیایی را هم عهده‌دار است، می‌گوید: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی به عنوان متولی دیپلماسی فرهنگی و برقراری و توسعه ارتباطات رسمی فرهنگی با کشورهای دیگر، با مدنظر قرار دادن مجموعه شرایطی که در منطقه و مناسبات بین‌المللی فرهنگی با کشورهای مختلف وجود داشت، سال گذشته پیشنهاد «تاسیس دبیرخانه دائمی گفت‌وگوهای فرهنگی» را به شورای عالی این سازمان ارائه کرد که هدف از آن، ایجاد فرصت و امکانی برای ارتباط مستمر بین نخبگان و گروه‌های مرجع ایرانی و غیرایرانی بود تا در کنار فضای رسمی روابط خارجی، مجموعه نخبگان علمی و دانشگاهی کشور را هم در تعاملات فرهنگی بین‌المللی فعال کند.

ربانی معتقد است امروزه و در فضای ملتهب و پرچالش حاکم بر روابط بین‌الملل؛ گفت‌وگوهای فرهنگی بیش از گذشته می‌تواند به عنوان یک ضرورت اجتناب‌‌ناپذیر ویک راهکار موثر، امکان ارتباط و همفکری مستمر میان نخبگان را برای تشریک مساعی برای یافتن راهکارهای مناسب فرهنگی برای برون‌رفت از وضع موجود فراهم آورد.

ماجرا از کجا آغاز شد؟

اما اجلاس حاضر، نخستین تجربه فعالیت دبیرخانه دائمی گفت‌وگوهای فرهنگی نیست. اولین تجربه فعالیت این دبیرخانه، به سال گذشته مربوط است که گفت‌وگوهای فرهنگی ایران و جهان عرب شکل گرفت. در آن گفت‌وگوها که با حضور 80 مهمان از کشورهای مختلف عربی تشکیل شد، دبیرخانه گفت‌وگوهای فرهنگی ایران و عرب و مجامع وابسته به آن با هدف تسهیل ارتباط و همفکری نخبگان فرهنگی و دانشگاهی ایران و عرب شکل گرفت.

بنابراین، اجلاس بین‌المللی گفت‌وگوهای فرهنگی آسیایی به نوعی از دل این فعالیت پیشین بیرون آمده است؛ اجلاسی که حالا به گفته رئیس ستاد آن با موضوع «تنوع و تکثر فرهنگی آسیا؛ فرصت‌های همگرایی و همکاری» برگزار می‌شود.

میراث ادبی و عرفانی
در مقابل افراط‌گرایی

عرفان و میراث ادبی، همواره از جمله حلقه‌های وصل عمده ما با شبه قاره و شرق آسیا و آسیای مرکزی به شمار رفته است. این مسائل، نکاتی است که به زعم ربانی می‌تواند به عنوان ظرفیت‌هایی در امکان فهم و همکاری مشترک محسوب شود. از همین رو او می‌گوید: «معنویت‌گرایی و عرفان یک میراث مشترک آسیایی است که هم حلقه وصل فرهنگ و تمدن ایرانی با این جوامع و هم ساز و کار و پادگفتمان مناسبی در مقابل افراط‌گرایی محسوب می‌شود. چراکه چالش‌هایی مانند افراط‌گرایی بویژه در آسیا، هر چند ممکن است بروز و ظهور سیاسی و امنیتی داشته باشند، اما ماهیتی فرهنگی دارند و قطعا با رویکردهای فرهنگی می‌توان به مواجهه منطقی با آن برخاست. از این رو تحلیل درست و علمی این چالش‌ها توسط نخبگان در محیط‌های علمی و فرهنگی می‌تواند راهکارهایی مبتنی بر خرد جمعی را که در سازوکارهای گفت‌وگوهای فرهنگی شکل گرفته باشد، ارائه دهد. این مهم باید در قالب نهادها و مراکزی انجام شود که امکان همفکری مستمر نخبگان ایرانی و غیرایرانی در آن فراهم باشد که دبیرخانه دائمی گفت‌وگوهای فرهنگی در همین راستا تاسیس شده و امیدواریم این دبیرخانه در شورای عالی انقلاب فرهنگی و نیز کمیسیون ملی یونسکو، ثبت شود تا در آینده مجموعه مراکز علمی و دانشگاهی ما بتوانند سهم و نقش بیشتری را در حوزه ارتباطات فکری و فرهنگی با نخبگان و مراکز علمی و فرهنگی سایر جوامع بر عهده گیرند».

گفت‌وگوی فرهنگی
به جای گفت‌وگوی فرهنگ‌ها

عنوان گفت‌وگوهای فرهنگی، شاید ما را به یاد تلاش‌هایی که سابق بر این در این حوزه صورت گرفته بیندازد که سرانجام و خروجی مشخص و بهینه‌ای نداشتند، اما حالا مسئول دبیرخانه اجلاس اصرار دارد که نام این دبیرخانه «گفت‌وگوهای فرهنگی» است نه «گفت‌وگوی فرهنگ‌ها» و تفاوت این دو، در عملیاتی و اجرایی شدن و خروجی مباحث است. او می‌افزاید: «در واقع در این اجلاس شخصیت‌ها و گروه‌های مرجع فکری و فرهنگی، درباره مسائل فرهنگی و برای رسیدن به فهم مشترک و در راستای عمل مشترک، با یکدیگر بحث و تبادل نظر می‌کنند؛ یعنی مدلی از مذاکره که امروزه در حوزه‌های سیاسی و اقتصادی در دنیا رایج است. به دنبال این نیستیم که این اجلاس تبدیل شود به یک نشست علمی صرف که مقالاتی در آن خوانده شود و تمام. این‌که ما موضوعاتی را برای طرح و بررسی مشخص کرده‌ایم، برای منضبط کردن فکرها جهت بحث درباره آنهاست؛ وگرنه اصل روش، گفت‌وگو پیرامون مسائل فرهنگی است. ما پیش‌بینی کرده‌ایم در پایان این اجلاس سه‌روزه، بیانیه پایانی هم صادر شود که در آن پیش‌بینی برای توافق جهت تاسیس دبیرخانه‌های فرعی و مجامع، و همچنین پی‌ریزی زمینه‌های همکاری‌های مشترک هم تصمیم‌گیری‌های لازم فراهم آید».