قدرت‌نمایی گفتمان مقاومت در جهان پساغرب

وزیر خارجه کشورمان چندی قبل در همین زمینه گفت: ما امروز در دوران پساغربی حرکت می‌کنیم، به این معنا که برای اولین بار در تاریخ روابط بین‌الملل تحولات دوران ساز نه در غرب و نه توسط خود غربی‌ها شکل می‌گیرد.

روزگاری قدرت اقتصادی غرب شرایطی را فراهم کرده بود که بسیاری از کشورها برای تامین نیازهای خود ناچار به پذیرش وابستگی به کشورهای غربی بودند و همین مساله باعث نفوذ بیش از پیش آنها در ساختار اقتصادی و سیاسی ممالک مختلف شد، اما در پی بروز تحولاتی از جمله شکست‌های پیاپی آمریکا در تحکیم پایه‌های نفوذ و قدرت در جغرافیای مسکون دنیا و همچنین برآمدن قدرت‌های نوظهور اقتصادی در عرصه بین‌المللی و گسترش گفتمان انقلاب اسلامی در میان کشورهای منطقه غرب آسیا، پایه‌های اقتدار غرب را فروریخت. از این رو فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در گفت‌وگو با روزنامه آلمانی «دی ولت» بر این نکته تاکید دارد که «قدرت رهبری آمریکا در حال زوال است. قدرت آمریکا در حال کاهش است. من هرگز آمریکا را تا این حد قطبی شده ندیده بودم. آمریکا در درون منسجم نیست. بزرگ‌ترین دموکراسی دنیا، بی‌ثبات شده است.»

قدرت‌های نوظهور

قدرت‌های نوظهور با گسترش توانمندی‌های داخلی در عرصه‌های سیاسی و معنابخشی به گفتمان‌های بومی و ملی و اعتقادی برآنند تا بیش از گذشته پایه‌های تسلط و نفوذ اقتصادی و فرهنگی غرب و در راس آن آمریکا را سست کنند. صورت بندی‌های جدید تمدنی در سال‌های اخیر حاکی از این است که دنیا در دهه‌های آینده با نظام‌های تمدنی چند لایه‌ و چند قطبی مواجه خواهد شد که در این راستا باید دوران نفوذ تمدن مسلط غرب را به فراموشی سپرد. در چنین شرایطی انقلاب اسلامی با آرمان‌های اخلاقی و معناپایه‌ای که دارد به عنوان کشوری پیشرو در میان کشورهای حوزه تمدنی اسلام، گام‌های موثری را برای تحقق اهداف بلند انقلابی خود برداشته و حتی توفیق گفتمان‌سازی در عرصه بین‌المللی را نیز پیدا کرده است. در دورانی که بسیاری از کشورها به‌واسطه فتنه انگیزی‌های نظام تمدنی غرب، شرایط پر آشوب و نابسامانی را تجربه می‌کنند ایران در جزیره‌ای با ثبات و امن قرار دارد و آرام آرام در پی تحقق اهداف انقلابی خود است. گفتمان انقلاب اسلامی در رویارویی با حوزه تمدن به لحاظ محتوایی و دایره نفوذش روز به روز در حال گسترش است و این روند همچنان ادامه پیدا می‌کند. اما در عین حال باید بر این نکته توجه داشت که ادامه این مسیر در سایه حفظ هوشیاری و همچنین توجه به توصیه رهبر معظم انقلاب مبنی بر « بی‌اعتمادی مطلق به قدرت‌های سلطه‌گر و در رأس آنها آمریکا» ممکن خواهد بود.

ایشان در دیدار با مسئولان نظام بر این نکته تاکید کردند که« نگاه به اوضاع سیاسی جهان و منطقه نشان می‌دهد که ما در مقطع حساسی هستیم؛ به معنای واقعی کلمه، امروز یک پیچ تاریخی است. این را بدانید! اگر قوی نباشید زور خواهید شنفت؛ نه از آمریکا و غرب، حتی از موجودی مثل صدام. اگر قوی نباشید به شما زور می‌گویند، بر شما تحمیل می‌کنند. باید قوی بشوید. عناصر قوت چیست؟ چگونه می‌شود فهمید و قبول کرد که ما قوی هستیم؟ روحیه، امید، کاروتلاش، شناخت رخنه‌های اقتصادی، رخنه‌های فرهنگی، رخنه‌های امنیتی ـ‌ اینها را بشناسید و این رخنه‌ها را ببندید ـ‌ هم‌افزایی دستگاه‌های مسئول ـ‌ به هم کمک کنند دستگاه‌ها ـ‌ هم‌افزایی دستگاه‌های مسئول با مردم؛ اینها عناصر قوت است.» (16/04/93)

مدل‌های بومی

یکی از ویژگی‌های بارز موفقیت تمدن‌های نوظهور تاکید بر مدل‌های بومی است. دکتر محسن اسلامی، استاد دانشگاه در گفت‌وگو با جام‌جم در این زمینه اظهار کرد: پس از فروپاشی نظام دوقطبی تلاش زیادی برای ایجاد نظم نوین جهانی براساس سلطه و هژمونی آمریکا صورت گرفت و این کشور در اوایل قرن 21، سیاست بسیار تهاجمی را در دستور کار خود قرار داد و اقدام به لشکرکشی‌های گسترده‌ای کرد.

وی افزود: با وجود تمام این تلاش‌ها بواسطه افول و ورشکستگی آمریکا در سال 2008 و تشدید این افول از سال 2011 به بعد (به‌واسطه انقلاب‌های عربی در آسیا) شرایط تغییر کرد و اکنون در دوره گذار در عرصه‌ بین‌المللی هستیم و دیگر نمی‌توان از نظام تک قطبی و نظمی خاص صحبت کرد. زیرا جهان در حال تغییر از نظمی به نظم دیگر است و تحولات آن‌قدر عمیق است که دیگر ناظم‌ها مشخص نیستند.

این استاد دانشگاه با اشاره به نقش‌آفرینی‌های گفتمان مقاومت در عرصه‌ بین‌المللی اظهار کرد: در کشورهای سوریه، عراق، لبنان و یمن، تلاش‌های زیادی برای تقویت گفتمان‌های رقیب مقاومت صورت گرفته اما این تلاش‌ها نتیجه‌ای نداشته و ملاحظه می‌کنیم که اسلام‌ سعودی نتوانسته در این کشورها جایگاهی کسب کند و هویت‌های نوظهور در این کشورها به پیروزی رسیدند.

وی افزود: هویت‌های نوظهور، کمتر به آموزه‌های عاریتی دل بسته‌اند و بر همین اساس آمریکا دیگر نمی‌تواند هرچه می‌خواهد در کشورها انجام دهد و این در مورد سایر کشورها نیز صدق می‌کند.

به اعتقاد اسلامی، دوران پساغرب نه تنها آغاز شده بلکه حتی در حال کمرنگ شدن بوده و جهان در حال عبور از این مرحله به مرحله‌ای دیگر است.

این استاد دانشگاه می‌گوید: نظام جدید نظامی است که از غرب عبور کرده و با مدل‌های منطقه‌ای متاثر از بوم در حال آرایش است؛ انصارالله، الحشدالشعبی، حزب‌الله لبنان و.... را می‌توان مصداق‌هایی از این مدل‌ها دانست. اسلامی درباره وظایفی که کشورها در این مرحله بر عهده دارند، گفت: در این عرصه باید گفتمان‌سازی کرد و به نظریه‌پردازی‌ها اهمیت داد تا بتوان مدل‌های جدید را نهادینه کرد.

دکتر سعدالله زارعی، استاد دانشگاه در گفت‌و‌گو با جام‌جم، گفت: سخنانی که در مورد دوران پساغربی مطرح شده، سخنانی بجا، مناسب و شایسته است در رفتار و نوع اقدامات دستگاه دیپلماسی کشورمان مدنظر قرار بگیرد. وی اظهار کرد: همان‌طور که رهبری نیز در بیانات گذشته خود تاکید داشتند، امروز دیگر دوران حاکمیت نظام دوقطبی و قبل از آن نظام چند قطبی اروپایی به سر آمده و دنیا وارد مرحله جدیدی شده است.

زارعی گفت: دوره اقتدار قدرت‌های غربی و تعیین‌کنندگی آنها به‌سر رسیده، البته نه این‌که فاقد توانایی و قدرت باشند، بلکه به این معناست که دوره یکه‌تازی آنها به واسطه قدرتشان به سر آمده، چرا که تحولات بزرگی در دنیا به وقوع پیوسته، واکنش‌هایی نسبت به فرهنگ غرب وجود دارد و رقبای غیرغربی در سطح دنیا سر برآورده و با آمریکا و اروپا رقابت شدید دارند.

این کارشناس مسائل بین‌الملل با تاکید بر این‌که دوره سیطره غرب بر دنیا و تعیین‌کنندگی آنها در بخش‌های مختلف سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و... به پایان رسیده است، گفت: کشورها و قدرت‌های نوظهور، غرب را به نوعی تحت‌الشعاع خود قرار داده‌اند. زارعی گفت: کشورهایی که به دنبال توسعه منافع و نفوذ خود هستند باید ساز و کار داخلی خود را متناسب با شرایط بیرونی تنظیم کنند. وی تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران باید در این راستا بی توجه به برخی از سیاست‌های غرب دیدگاه خود را که ناشی از 40 سال تجربه مقاومت موفق و گسترش همکاری‌ها در سطح منطقه‌ای است دنبال کند.

فتاح غلامی

سیاسی