باغات شیبدار گونه‌های بومی و خطر اختلال ژنی ‌

با ایجاد باغ روی اراضی شیبدار پوشش طبیعی را که سازگار با محیط بوده و طی دوران بسیار طولانی با شرایط سازگار شده است، از بین می‌بریم. خاک در معرض فرسایش قرار می‌گیرد. آبی که وارد اکوسیستمی تغییر یافته می‌شود، زمینه فرسایش خاک ایجاد می‌کند. گونه‎های جدید، شرایط محیط‌زیست و اکوسیستم طبیعی را به هم می‌ریزند. زیرا در پوشش طبیعی علاوه بر گیاهان، برخی جانواران و حشرات زندگی می‌کنند که یک چرخه طبیعی و اکولوژی را تشکیل داده‌اند. ممکن است یک حشره طبیعی در حالت تعادل با اکوسیستم باشد و دشمن طبیعی خود را داشته باشد، اما وقتی اکوسیستم را دستخوش تغییر می‌کنیم، این تعادل از بین می‌رود و همان حشره به عنوان آفت برای درختان باغی به حساب می‌آید. به این ترتیب ناگزیر خواهیم بود از سموم شیمیایی و ترکیبات مشابه استفاده کنیم که بتدریج اکوسیستم را به قهقرا می‌برد.

تاکنون طرح‌های زیادی در عرصه‌های طبیعی اجرا شده است. در شمال قطعاتی از مناطق جنگلی را برای ایجاد باغ اختصاص دادیم. طرح طوبی و طرح‌های بعدی آزمون شدند و نتیجه همه این طرح‌ها، تغییر کاربری و جدا شدن اراضی از منابع طبیعی بود که مشکلات زیادی برای کشور ایجاد کرد.

توسعه درختان مثمر جنگلی در اراضی شیبدار نیز امکان‌پذیر نیست، زیرا تعداد زیادی درخت خودروی مثمر وجود ندارد. ضمن آن که در جریان ایجاد باغات، عموما واریته یا رقم اصلاح شده به عرصه‌های طبیعی وارد می‌شود که می‌تواند اکوسیستم را دچار مشکل کند؛ به عنوان مثال در کرمان و فارس جنگل طبیعی بادام داریم. وقتی در اکوسیستم‌های مرتعی گونه‌های اصلاح شده بادام را وارد می‌کنید، این‌گونه می‌تواند با گونه‌های بومی تداخل ژنتیک ایجاد کند و قدرت ژنتیک گونه‌های طبیعی را دچار مشکل کند. درواقع اگر قرار است گونه‌ای وارد کنند، باید گونه‌هایی باشد که در منطقه حضور ندارد. زیرا رقم‌های اصلاح شده با گونه‌های بومی ایجاد هیبرید کرده و برای تنوع و ذخیره ژنتیک که هزاران سال قدمت دارد، مشکل آفرین خواهد شد و توانایی مقاومت گونه‌ها به شرایط محیط را کاهش می‌دهد.

هومن روانبخش

عضو هیات علمی دانشگاه سمنان و اکولوژیست جنگل