تنبلی چشم را جدی بگیریم

سیستم بینایی کودکان در دوران کودکی شکل می‌گیرد و تکامل می‌یابد. ولی اگر عیوب انکساری چشم یا انحرافات چشمی وجود داشته باشد یا به هر دلیلی در یک یا هر دو چشم تصویر خوبی روی پرده شبکیه چشم تشکیل نشود، با این که ساختمان شبکیه چشم تا قسمت‌های قشری بینایی در مغز سالم باشد ولی تنبلی چشم اتفاق می‌افتد.

تنبلی چشم یا آمبلیوپی در حالی ایجاد می‌شود که اجزای مختلف چشم سالم هستند، ولی نمی‌توانند عملکرد بینایی درستی داشته باشند. مثلا زمانی که یک چشم انحراف داشته باشد تصویر آن چشم در مغز حذف می‌شود و مغز از آن چشم استفاده نمی‌کند بنابراین در سن کودکی که هنوز سیستم بینایی کامل نشده است چشم منحرف کارایی خود را از دست می‌دهد و اصطلاحا تنبل می‌شود.

هنگامی که یک چشم نمره عینک نداشته باشد یا نمره عینک کمی داشته باشد ولی چشم دیگر نمره عینک زیادی داشته باشد و عینک تجویز نشده باشد، مغز بیشتر از چشم با نمره عینک کم یا بدون نمره استفاده می‌کند و تصاویر ارسالی از چشم با نمره عینک بالا در مغز حذف و آن چشم
آمبلیوپ می‌شود.

تنبلی چشم یعنی از کار افتادن چشم بدون این که نقصی ساختاری در اجزای چشم وجود داشته باشد. در این وضعیت آنچه دچار اشکال می‌شود، عملکرد چشم‌ها تا قسمت‌هایی از مغز است که کار پردازش بینایی را
انجام می‌دهند.

آسان‌ترین راه درمان تنبلی چشم کودکان پس از تجویز نمره دقیق عینک و رفع هر گونه مانعی برای رسیدن تصویر اپتیکی با کیفیت خوب به شبکیه بستن چشم بهتر و وادار کردن چشم تنبل برای دیدن است. این روش موجب می‌شود نقص عملکردی چشم تنبل بتدریج بر طرف شود.

اگر چه روش بستن چشم بسیار آسان و برای درمان تنبلی چشم بسیار موثر است، ولی متاسفانه در صورتی که به طور صحیح طبق جدول زمانبندی ارائه شده توسط متخصصان بینایی انجام نشود درمان آن مختل می‌شود.

آمار جهانی تنبلی چشم در کشور‌های جهان سوم 2 تا 4درصد است که با ارائه روش‌های درمانی و انجام بینایی سنجی درست و دقیق توسط یک اپتومتریست می‌توان این درصد شیوع را در جامعه کاهش داد.

نقص تنبلی چشم باید در دوران طفولیت طبق برنامه درمانی ارائه شده توسط یک اپتومتریست برطرف شود وگرنه در صورتی که تا بزرگسالی درمان نشود در سن بزرگسالی دیگر قابل درمان نخواهد بود و در مواردی نیز اگر هم قابل درمان باشد این درمان بسیار سخت خواهد بود.

درصورتی که درمان تنبلی چشم در جامعه‌ای موفقیت آمیز نباشد، آمار وحشتناکی از تنبلی چشم در بزرگسالی وجود خواهد داشت. برای نمونه در یک جامعه
صد میلیونی، بین دو میلیون تا چهار میلیون نفر آمبلیوپ وجود خواهد داشت که آمار تکان‌دهنده‌ای است.

از آنجا که اغلب آمبلیوپ‌ها در یک چشم بینایی خوبی دارند، نیاز به عینک برای اصلاح بینایی در چشم تنبل را درک نمی‌کنند. از طرفی دید در چشم تنبل آنقدر سطح پایینی دارد که تحمل بستن چشم بهتر را سخت می‌کند.

نقش والدین در درمان تنبلی چشم کودکان بسیار حائز اهمیت است. والدین باید برای فراهم کردن شرایط درمان تنبلی چشم، کودک را تشویق کنند و نظارت کافی روی نحوه صحیح بستن چشم خردسالان را به کار گیرند.

دکتر علی میرزاجانی

دانشیار دانشگاه علوم پزشکی ایران