صنعت شکر ایران چند قدم تا خودکفایی

به این ترتیب اما واگرهای فراوان موجود در زمینه تامین این کالای اساسی آنچنان بود که در پاره‌ای موارد، بحث تامین قند و شکر مورد نیاز جامعه برای دولت چالشی‌ جدی ایجاد کرده‌ بود. پس از گذشت بیش از یک قرن، اهمیت این جشن در این است که ایران پس از یک دوره نزول در تولید شکر با رشد قابل توجه تولید و کاهش وابستگی به واردات این کالا مواجه شده است. به همین دلیل، گفت‌وگویی با علیرضا اشرف، رئیس هیأت مدیره انجمن صنایع قند و شکر ایران داشتیم که در ادامه می‌خوانیم.

درحال حاضر، چه تعداد کارخانه تولید شکر در ایران فعالیت دارند؟

کارخانه‌های تولید شکر در ایران براساس مواد اولیه خود تقسیم بندی می‌شوند، به صورتی که کارخانه‌هایی با نیشکر داریم و گروه دیگری از کارخانه‌ها براساس استفاده از چغندرقند به عنوان ماده اولیه طراحی شده‌اند. در مجموع هم‌اکنون 9 کارخانه با مواد اولیه نیشکر و 28 کارخانه با مواد اولیه چغندرقند در کشورمان فعالیت می‌کنند.

اشتغال‌زایی در این کارخانه‌ها چقدر است؟

کارخانه‌های چغندر در فصول قبل از برداشت تقریبا 300 نفر پرسنل دارند، اما در فصل پیک برداشت 900 نفر اشتغال در این کارخانه‌ها ثبت شده است. درباره کارخانه‌های نیشکر با درنظر گرفتن این که این کارخانه‌ها به صورت کشت و صنعت فعالیت می‌کنند، اشتغال‌زایی این‌گونه است که در هفت واحد بالای 3000 نفر نیرو فعالیت می‌کنند و دو واحد باقی مانده نیز با بالاتر از 10 هزار نفر اشتغال‌زایی فعالیت می‌کنند.

میزان مصرف شکر در ایران سالانه چقدر برآورد شده است؟

با توجه به برآوردهای انجام شده از سوی نهادهای مربوطه، ایران معادل دو میلیون و یکصد تا دو میلیون و 200 هزار تن مصرف شکر دارد.

میزان وابستگی ایران به واردات شکر برای تامین نیاز بازار چقدر است؟

با درنظر گرفتن تولید امسال که یک میلیون و 650 هزار تن تولید شکر را ثبت کرده‌ایم تقریبا 550 هزار تن وابستگی به واردات برای تامین نیاز داخلی داریم. البته لازم به توضیح است که این میزان شکر خام وارد و در کارخانه‌های داخلی تصفیه می‌شود.

برخی اخبار، حکایت از واردات بی‌رویه شکر به داخل کشورمان دارند. به نظر شما این واردات چه تاثیری در تولید و خودکفایی شکر ایران دارد؟

واردات بی‌رویه شکر به ایران باعث شد، میزان تولید ایران در سال 84 که تقریبا یک میلیون و 248 هزار تن بود، تنها ظرف مدت دو سال به کمتر از 550 هزار تن برسد. این کاهش یک سومی تولید در ایران تبعاتی به همراه داشت که نیازی به توضیح آنها نیست و قطعا مخاطبان شما می‌توانند تصور کنند که چه مشکلاتی از نظر اشتغال، خروج ارز از کشور و خالی شدن مزارع به دنبال داشته است.

در شرایط فعلی، کارخانه‌های تولید شکر ایران با چه میزان ظرفیت تولید می‌کنند؟

در برخی نقاط ایران کارخانه‌ها با صد درصد ظرفیت فعالیت می‌کنند و در برخی نقاط با 60 درصد ظرفیت، تولید دارند.

دلیل کاهش تولید کارخانه‌هایی که با 60 درصد ظرفیت نصب شده فعالیت می‌کنند، چیست؟

دسترسی نداشتن به مواد اولیه مثل چغندر یا نیشکر. در برخی نقاط ایران،‌ این محصولات در سطوح وسیعی کشت نمی‌شوند و متناسب با ظرفیت‌های نصب‌شده نیستند. بنابراین تامین مواد اولیه مورد نیاز آنها با چالش مواجه شده و همین امر در توان تولیدی آنها اثر گذار شده است.

آیا این روند قابل اصلاح است؟

قطعا می‌توان با اصلاح الگوی کشت یا افزایش بهره‌وری، یعنی اتفاقی که امسال تجربه شده است، میزان مواد اولیه مورد نیاز این کارخانه‌ها را نیز تامین کرد تا آنها نیز با تمام ظرفیت خود مشغول تولید شوند.

به نظر شما ایران چه سالی در زمینه تامین شکر موردنیاز جامعه خودکفا خواهد شد؟

ظرفیت نصب شده کارخانه‌های کشورمان، امکان خودکفایی شکر را برایمان فراهم کرده‌اند، اما همان‌طور که می‌دانید، تامین ماده اولیه مورد نیاز آنها یعنی نیشکر و چغندرقند تعیین‌کننده است. ما اعتقاد داریم، سیاست‌های کلان دولت درباره این محصول اگر مانند چهار سال گذشته ادامه پیدا کند و تمام فاکتورها متناسب با سیاست‌های خودکفایی وجود داشته باشند، تا پایان دولت دوازدهم شاهد خودکفایی کامل شکر خواهیم شد.

با توجه به این که تولیدکنندگان شکر، یکی از گروه‌های آسیب دیده از واردات بی‌رویه هستند، شما درباره جدایی بخش بازرگانی از وزارت جهاد کشاورزی چه نظری دارید؟

به‌طور کلی، مخالف جدایی بخش بازرگانی از وزارت جهاد کشاورزی هستیم و بارها اعلام کرده‌ایم، به جای تفکیک بهتر است برخی مشکلات موجود را برطرف کنیم یا اصلاحاتی داشته باشیم که شاهد بهبود شرایط باشیم.

منظور شما از اصلاحات چیست؟

معتقدیم،‌ باید وزارتخانه‌ها کوچک شوند و مسئولان به توانمندی بخش خصوصی اعتماد بیشتری داشته باشند. به عبارت بهتر، این که اصل 44 به معنای واقعی انجام شود،‌ دقیقا همان طور که رهبر معظم انقلاب فرمودند، کار را باید به خود مردم واگذار کرد.

شما اشاره کردید به تامین ماده اولیه کارخانه‌ها که می‌تواند خودکفایی شکر را برای ایران به ارمغان آورد. آیا کم آبی و تغییرات جوی، این مورد را با چالش مواجه نمی‌کند؟

افزایش بهره‌وری در کنار کاهش سطح زیر کشت توانست رکوردی قابل توجه طی 122 سال گذشته در صنعت شکر ایران برجا بگذارد. به این ترتیب که توانستیم به جای سطح زیر کشت 220 هزار هکتاری چغندر،تنها 112 هزار هکتار کشت داشته باشیم اما با عملکرد بالاتر. اجازه دهید با درصدها مشخصا پاسخ شما را بدهم. در برنامه‌ای که اجرا شد، 25 درصد آب مصرفی و 50درصد سطح زیر کشت کاهش یافت درحالی که توانستیم به طور متوسط 53 تن در هکتار برداشت را ثبت کنیم. پس می‌توانیم با مدیریت کلان در بخش کشاورزی خودکفایی را تجربه کنیم. البته نباید فراموش کنیم در کنار این تحول بنیادی بخش کشاورزی، اصلاحات بسیار خوبی در بخش صنعت رقم خورد، به صورتی که راندمان بهره‌وری در ایران حدود 70 بود که سال گذشته به 83/3 رسید.

نقش ماشین آلات در افزایش راندمان چیست؟

نقش و جایگاه ماشین‌آلات در افزایش راندمان غیرقابل انکار است، اما امسال بالاترین راندمان برداشت را تجربه کردیم، به این دلیل که مدیریت بهتری صورت گرفت و ارتقای مدیریت کلان در بخش کشاورزی کاملا منطقی بود.

عماد عزتی