چگونه مفاهیمی چون شهادت را به کودکان بیاموزیم

نخستین نکته برای پرورش روحیه ایثار در کودکان، پرهیز از به کار بردن جملات دستوری بخصوص زمانی است که می‌خواهیم مفاهیمی انتزاعی همچون از خودگذشتگی را به کودک آموزش بدهیم. برای مثال به جای آن که به کودک دستور بدهیم عروسک‌های قدیمی‌ات را به یک بچه دیگر بده، می‌توانیم در عمل این رفتار را نشان بدهیم. به عنوان نمونه با همکاری خودش شماری از لباس‌های بی‌استفاده را بسته‌بندی کرده و همراه او به موسسه خیریه برویم و لباس‌ها را برای کمک به نیازمندان اهدا کنیم و سپس به شکل غیرمستقیم به او القا کنیم که او هم می‌تواند مشابه چنین عملی را با عروسک‌های قدیمی‌اش انجام بدهد.

نهادینه‌سازی مفهوم شهادت و ایثار در فرزندان صرفا کار خانواده نیست. در کنار خانواده باید رسانه‌ها،‌ آموزش و پرورش و فضای عمومی نیز در این زمینه فعال باشند، اما توجه داشته باشید رسانه‌ها، آموزش و پرورش و فضای عمومی هم از خانواده تاثیر می‌گیرند. برای روشن‌تر شدن مطلب مثالی می‌زنیم. کودک چهار ساله‌ای را تصور کنید که از زمان تولد، گرچه در ایران زیسته، اما در خانه صرفا از شبکه‌های خارجی برای سرگرمی استفاده شده است. پس این کودک با مفاهیمی که در رسانه ملی کشورمان درباره ایثار و شهادت آموزش داده می‌شود، کاملا بیگانه است. شاید او درباره دفاع مقدس هرگز چیزی نشنود الا مطالب نادرست و جهت داری که از همان شبکه‌های بیگانه پخش می‌شود.

از سوی دیگر، والدین کودک او را در مهد کودکی ثبت‌نام کرده‌اند که در آن آموزش رقص در اولویت بوده و قشری شبیه همین خانواده، فرزندانی شبیه همین کودک را در آن مهد کودک ثبت نام کرده‌اند. پس همه از یک جرگه با تفکراتی نزدیک به هم هستند در حالی که نمی‌دانند در جامعه‌ای که ارزش‌های اصلی‌اش ایثار و از خودگذشتگی و هشت سال دفاع مقدس را پشت‌سر گذاشته و اکنون هم شهدا و جانبازان مدافع حرم را دارد، در حقیقت ایزوله شده‌اند یعنی آنها ناخواسته فرزندشان را دچار تعارضی اضطراب‌زا کرده‌اند چون دنیایی که برای او ساخته‌اند، با جامعه واقعی که در آن زندگی می‌کند زمین تا آسمان متفاوت است. چقدر می‌شود به چنین کودکی امید داشت که در بزرگسالی برای باورها، اهدافش و کشورش جان فدا کند؟

کودک دیگری را در نظر بگیرید. او در چهار سالگی برنامه‌های کودک تلویزیون ایران را می‌بیند. بخش زیادی از مفاهیم مربوط به از خودگذشتگی از این طریق در کودک شکل می‌گیرد. در عین حال او به یک مهدکودک عادی یا مهد کودک قرآنی فرستاده می‌شود و از کودکی با ارزش‌های جامعه‌اش آشنا می‌شود و به این ترتیب شیوه‌های رفتار بهنجار با ایدئولوژی غالب کشورش را یاد می‌گیرد. طبیعی است که از چنین کودکی می‌شود انتظار داشت در بزرگسالی برای دفاع از کیان و ناموسش بجنگد چراکه زندگی او با ارزش‌هایی متعالی پیوند خورده است. به این ترتیب، خانواده نه فقط در تربیت مستقیم کودکان نقش دارد بلکه با توجه به این که انتخاب فضای آموزشی و پرورشی کودک به عهده والدین است، در این حوزه به شکل غیرمستقیم،‌ مسئولیتی به عهده خانواده هاست و انتخاب نادرست آنها ممکن است سرنوشت کودک را تغییر بدهد و او را موجودی خودخواه و مغرور پرورش بدهد.