رکود بی‌سابقه در بازار سرمایه

با وجود اخبار بین‌المللی، روزهای رخوت بار و رکودی بازار ادامه دار است و گویی فعالان بازار سهام در یک نوع سردرگمی و بی‌میلی به سر می‌برند و هیچ واکنشی به رویدادهای مثبت در کشور از خود نشان نمی‌دهند.

اخباری که حال بورس را خوب نکرد

نمونه بارز این اخبار، انعقاد قرارداد پنج میلیارد دلاری با کنسرسیومی از شرکت‌های مهم به رهبری توتال فرانسه است که حاوی پیام بسیار مهمی از احتمال عادی سازی روابط اقتصادی ایران با جهان و ورود شرکت‌های بزرگ بین‌المللی و انعقاد قراردادهای مهم بین‌المللی است که آثار آن در اقتصاد در سال‌های آینده نمایان خواهد شد.

اما شاهد آن بودیم فعلا در این مقطع اثری از آن بر معاملات بازار سهام دیده نشده است و رویداد مهم دیگر در روزهای اخیر، تأکید وزیر اقتصاد و رئیس کل بیمه مرکزی و برخی اقتصاددانان بر لزوم کاهش دستوری نرخ سود بانکی است که به پاشنه آشیل این روزهای اقتصاد ایران و بازار سرمایه کشور تبدیل شده است.

این مسأله از این نظر اهمیت پیدا می‌کند که در مقطع معرفی اعضای جدید کابینه قرار گرفته‌ایم و این اظهارات به نوعی زمینه‌سازی برای کاهش نرخ سود بانکی پس از استقرار کابینه جدید به شمار می‌آید.

در واقع کاهش نرخ سود بانکی علامت مهمی برای بازار سرمایه و ایجاد انگیزه‌ برای ورود نقدینگی به این بازار است، چراکه اکنون با توجه به پرداخت بدون ریسک سودهای بانکی عملا رغبتی برای سرمایه‌گذاری در بازار پر ریسک و تخصصی سهام باقی نمی‌ماند.

اوراقی که رقیب بورسی‌ها شد

سود اوراق خزانه که توسط دولت در بازار سرمایه منتشر می‌شود، در برخی موارد بالاتر از سودهای پرریسک و غیرجذاب سهام در بورس تعیین شده است؛ به طوری که اکنون شاهد انتشار اوراق خزانه اسلامی حتی با سودهای 25 درصدی هستیم. این اوراق بدون ریسک، سود بالایی را عاید سرمایه‌گذاران می‌کند. در نتیجه برخی سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند به جای خرید و فروش در بازار سهام، در اوراق خزانه که سود ثابت و مطمئنی دارد، مشارکت کنند. در برخی اوراق بدهی ازجمله همین اوراق خزانه نرخ سود به محدوده حتی 25 درصد نیز رسید، در حالی که تورم تک رقمی در کشور وجود دارد و نرخ این بازار با تورم هیچ تناسبی ندارد.

سمی که پادزهر می‌خواهد

این نرخی که برای اوراق تعیین شده یا نرخی که در موسسات مجاز یا غیرمجاز و بانک‌های مجاز به سپرده‌گذاران پرداخت می‌شود همانند سمی عمل می‌کند که آرام آرام بازار سرمایه را به سمت سقوط‌های سنگین‌تر و جریان منفی‌تر سوق ‌می‌دهد.

با این حال اندیشیدن راهکاری برای بهبود شرایط و اوضاع بازار سرمایه در کوتاه‌مدت، میات مدت و بلند مدت با هدف ایجاد فرهنگ‌سهامداری و نه سهام‌بازی به عنوان پادزهری عمل می‌کند که حتی حال سهامداران بی‌حال و رمق بازار را هم خوب خواهد کرد.

بنابراین جذب نقدینگی‌های بازار توسط این اوراق، عرصه را بر سایر فعالان بورسی و عرض‌اندام شرکت‌های پرپتانسیل بورسی تنگ‌تر می‌کند تا این که اکنون شاهد افت‌های پیاپی و رکود مزمن در کلیت بازار باشیم؛ رکودی که اکنون دامنگیر کلیت بازار سهام شده است، عمدتا از نرخ‌های بالای سود بانکی و نبود اطمینان خاطر از وضعیت اقتصادی آینده کشور نشأت می‌گیرد و ورود سهامداران جدید به بازار را با مخاطرات جدیدتری روبه‌رو می‌کند.

وقتی عدالت رعایت نشد

عملا وقتی در کلیت اقتصاد کشور نوعی عدالت و تعادل بین نظام بانکی و بازار سرمایه به عنوان آیینه تمام‌نمای اقتصادی کشور وجود نداشته نباشد، نمی‌توان انتظار پویایی و کارایی داشت. در واقع افت‌های سنگینی که بازار سهام پس از سال رویایی 1392 با بازدهی بیش‌از 122 درصدی تجربه کرده را می‌توان فراگیرترین و طولانی‌ترین دوره رکود بازار سرمایه دانست که در هیچ سالی در بیش از پنج دهه گذشته سابقه نداشته است.

بررسی علل ایجاد چنین رکودی، به شیوه برخورد سیاستگذاران اقتصادی در کشور و اعمال بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های یکشبه بازمی‌گردد و اصلاح ساختارهایی که هیچ وقت در سال‌های گذشته رخ نداده است.

تا وقتی دولت جدید برنامه‌های خود را اعلام نکرده است، بازار سرمایه در شرایط رکودی و منتظر خواهد ماند و تغییرات خاصی در شرایط بازار رخ نمی‌دهد.

بازار به رکود ادامه می‌دهد؟

در این باره به گواه بسیاری از کارشناسان خبره و با سابقه بازار سرمایه، تاکنون با وجود اجرای برخی برنامه‌های مربوط به مناسبات بین‌المللی، هیچ تحول خاص اقتصادی در کشور رخ نداده است و بر همین اساس، وضعیت بازار سهام نیز همسو با اخبار اقتصادی در مسیر رکودی و رخوت‌انگیر در حال حرکت بوده و دچار هیچ تغییر با اهمیتی نشده است. به گفته این کارشناسان درباره رکود حاکم بر تالار شیشه‌ای، بازار سرمایه در انتظار تصمیم‌هایی است که موجب بهبود کسب و کار و رونق اقتصادی شود؛ اما از سال گذشته، دولت هیچ تصمیم جدیدی برای رونق اقتصادی نگرفته است و به همین دلیل بازار سرمایه نیز همان روند رکودی سال گذشته را ادامه می‌دهد.

فروکش کردن خطر‌های سیاسی پس از انتخابات

در شرایط جاری، خطرهای سیاسی پس از انتخابات نیز تا حدودی فروکش کرده و از حیث تحولات سیاست خارجی نیز با کاهش کشمکش‌ها مواجه هستیم که ریسک‌های سیستماتیک بازار را کاهش داده است؛ از سوی دیگر در مقطع انتشار گزارش‌های فصلی شرکت‌ها قرار داریم که با توجه به رویکرد محافظه‌کارانه این شرکت‌ها در انتشار اولین پیش‌بینی درآمد 96 و همچنین بهبود نسبی قیمت‌های جهانی، شاهد گزارش‌های فصلی مطلوب‌تری باشیم که اثرات آن بر بازار سهام هم نمایان شود.

محمد صادق‌پور