تهدید منفعلانه آمریکا علیه سوریه

بامداد سه شنبه، پنجم تیرماه سخنگوی رئیس جمهوری آمریکا مدعی شد: «واشنگتن فعالیت‌هایی را رصد کرده که شبیه فعالیت‌ها و تدارکاتی حکومت سوریه قبل از حمله شیمیایی در 4 آوریل - 15 فروردین - است.»

در بیانیه‌ای که «شان اسپایسر» صادر کرد آمده است: «چنانچه بشار اسد حمله جدیدی با سلاح شیمیایی انجام دهد؛ وی و ارتش سوریه هزینه گزافی خواهند پرداخت»

این بیانیه می‎افزاید: «ایالات متحده تدارکات احتمالی رژیم اسد برای انجام یک حمله شیمیایی دیگر را - که احتمالا به کشتار دسته‌جمعی غیرنظامیان از جمله کودکان بی‌گناه منجر خواهد شد - شناسایی کرده است.»

متعاقب آن نیکی هیلی، نماینده آمریکا در سازمان ملل متحد گفت: «هدف بیانیه تهدیدآمیز کاخ سفید نه تنها ارسال پیام به بشار اسد، بلکه ارسال پیام به ایران و روسیه نیز هست که اگر این اتفاق دوباره بیفتد، ما به شما اخطار می‌دهیم.»

جان کربی،‌ سخنگوی سابق دولت آمریکا هم اخطار به دولت سوریه درباره احتمال حمله شیمیایی را اقدامی هوشمندانه نامید، اما در عین حال گفت: «اقدام نظامی جدید علیه ارتش سوریه می‎تواند خطر تنش با روسیه را افزایش دهد، و آمریکا را به کشیده شدن در جنگ داخلی سوریه نزدیک‌تر کند؛ امری که از لحاظ نظامی، ما نمی‌خواهیم انجام دهیم.»

حدود سه ماه پیش در 15 فروردین ماه 96 یک انفجار شیمیایی مشکوکی در شهر خان‌شیخون سوریه روی داد که طی آن بیش از 85 نفر کشته شدند.

دولت سوریه و ارتش این حمله شیمیایی را محکوم کردند، و جریان‌های تکفیری را به عنوان عاملان این جنایت معرفی کردند.

اما در مقابل آمریکا بلافاصله انگشت اتهام را به سوی دولت و ارتش سوریه گرفت و سه روز بعد از آن، در 18 فروردین ماه عملیات موشکی وسیعی را علیه مواضع ارتش سوریه اجرا کرد. در این عملیات موشکی 59 موشک کروز به سوی پایگاه هوایی الشعیرات در منطقه حمص شلیک شد.

رئیس‌جمهور سوریه پس از حملات موشکی آمریکا بار دیگر تأکید کرد که حمله شیمیایی خان شیخون، اقدامی «ساختگی» بوده تا به‌عنوان بهانه‌ای برای حملۀ ایالات‌متحده به پایگاه هوایی الشعیرات سوریه مورد استفاده قرار گیرد.

بشار اسد همچنین اطمینان داد که دولت وی همۀ ذخایر سلاح‌های شیمیایی خود را در سال 2013 از کشور خارج کرده و در نتیجه نمی‌توانسته عامل حادثۀ خان شیخون باشد.

«سیمور هرش» نویسنده مشهور آمریکایی اخیرا گزارشی از سازمان سیا به ترامپ رئیس جمهور آمریکا را فاش کرد در آن آمده است، هیچ مدرکی دال بر دخالت داشتن دولت سوریه در حمله شیمیایی «خان شیخون» وجود ندارد. به گفته هرش، ترامپ به رغم آگاهی از این گزارش فرمان حملات موشکی به پایگاه هوایی الشعیرات را صادر کرد.

علت طرح ادعای شیمیایی آمریکا علیه سوریه

«عبدالباری عطوان» نویسنده و تحلیلگر عرب معتقد است که کار داعش در دو شهر موصل و الرقه که پایتخت عراقی و سوری این گروه تروریستی است، رو به پایان است، و دونالد ترامپ خود را در آستانه باخت در جنگ سوریه می‌بیند؛ به همین دلیل می‌خواهد درگیری‌های تاز‌ه‎ای را با دولت سوریه آغاز کند و جنگ را تا حد ممکن برای مدت طولانی‌تری ادامه دهد.

به عبارتی دیگر دولت آمریکا جنگ در سوریه و عراق را در چارچوب منافع مشترک آمریکا و رژیم صهیونیستی می‎داند، و نمی‎خواهد این جنگ و ناامنی، به ویژه با پیروزی دولت و ارتش سوریه و حامیان منطقه‌ای و بین‌المللی آن یعنی روسیه، ایران و جریان مقاومت در منطقه پایان یابد.

به همین دلیل می کوشد، با عملیات مستقیم علیه ارتش سوریه روند پیروزی‎های ارتش سوریه در برابر داعش و دیگر جریان‎های تروریستی و مسلح را قطع کند، و فرصت تنفسی را برای جنگجویان تحت حمایت خود پدید آورد.

مروری بر سرفصل‎های تحولات سیاسی و میدانی ماه‌های اخیر در سوریه، عمق نگرانی‎های آمریکا و متحدان منطقه‌ای آمریکا را درباره آینده سوریه بیشتر نمایان می سازد.

در این چارچوب در گام نخست، ارتش سوریه در اواخر پاییز سال گذشته با حمایت‎های لجستیکی روسیه و پشتیبانی مستشاری ایران عملیات مهم بازپس گیری حلب را با موفقیت به پایان رساند. عملیاتی که در بسیاری از محافل سیاسی و رسانه‌ای فتح‌الفتوح نام گرفت، و زمینه شتاب پیشروی‎های ارتش سوریه در دیگر جبهه‌ها از جمله در حمص، ادلب، دیرالزور و الرقه را فراهم کرد.

گام دوم، توافق مهم «کاهش مناطق تنش» میان ایران، روسیه و ترکیه در نشست آستانه بود که حدود دو ماه پیش حاصل شد و در پی آن دامنه تنش در مناطق مهمی مانند ادلب، لاذقیه، حلب و حماه، بخش‌هایی از حمص، غوطه شرقی در نزدیکی دمشق تا حدود زیادی کاهش یافت. این توافق سیاسی، فرصت مناسبی را برای ارتش سوریه فراهم کرد تا با تمرکز بیشتر به مقابله با گروه‎های تروریستی در دیگر مناطق سوریه بپردازد.

گام سوم، رسیدن نیروهای ارتش سوریه به مرز عراق در مثلث راهبردی التنف بوده است، که مرزهای سه کشور سوریه، عراق و اردن را به هم وصل می‎کند. این پیروزی بزرگ، رگ شریانی داعش در دو سوی مرز عراق و سوریه را قطع کرد، و مسیر انتقال و جابجایی سلاح و تجهیزات به داخل مرز سوریه را تا حدود زیادی مسدود کرد، و به همین دلیل موجب تحکیم بیشتر موقعیت ارتش سوریه در مرزهای جنوبی و شرقی شد.

اقدام چهارم، حملات موشکی جمهوری اسلامی ایران به مواضع داعش در دیرالزور سوریه است که موجب تغییر معادله جنگ سوریه به نفع ارتش و نیروهای مردمی و همچنین تغییر موازنه قدرت میان طرف‎های منطقه‌ای حاضر در جنگ سوریه شده است.

مجموعه این تغییرات در جنگ سوریه نگرانی عمیق آمریکا و متحدان منطقه‌ای آمریکا به ویژه رژیم‎های سعود یو صهیونیستی را در پی داشته است. به گونه‌ای که تلاویو در روزهای گذشته بارها مواضع نیروهای ارتش و جریان مقاومت مردمی سوریه را هدف قرار داده است.

اما طبیعتا اسراییل چه از جهت سیاسی و چه از جهت پیامدهای امنیتی از توان و شرایط لازم برای ورود موثر در جنگ سوریه برخوردار نیست، ضمن اینکه جبهه عربی حامی جریان معارض در سوریه به ویژه عربستان هم قدرت ورود مستقیم و تغییر معادله جنگ در سوریه را ندارند؛ و تنها گزینه پیش رو، مداخله نظامی آمریکا برای مهار ارتش سوریه است.

در همین چارچوب پایگاه صهیونیستی «دبکا فایل»، نزدیک به منابع نظامی و امنیتی رژیم صهیونیستی، از احتمال «حملات پیش‌دستانه» آمریکا علیه مواضع ارتش سوریه خبر داد.
موافقت‎ها و مخالفت‎ها

دونالد ترامپ برای خروج از انزوا در اقدام احتمالی علیه ارتش سوریه و دادن وجهه بین‌المللی به چنین تجاوزی، با رئیس جمهور فرانسه رایزنی کرده، و کاخ الیزه را متقاعد کرده که در صورت وقوع حمله شیمیایی در سوریه، در واکنش مشترک علیه سوریه مشارکت کند.

در همین چارچوب وزیردفاع انگلیس: از حمله احتمالی آمریکا علیه سوریه حمایت ‌کرد.و گفت: حمله نظامی علیه ارتش سوریه، توانمندی دمشق را برای هدف قرار دادن مردمش تضعیف می‌کند.

«مایکل فالون» در عین ‌حال اذعان کرد که دولت آمریکا تاکنون هیچ اطلاعاتی درباره تحرکات ارتش سوریه برای حمله شیمیایی ارائه نداده است.

به موازات ادعای کاخ سفید علیه سوریه، برخی مقامات آمریکایی به مخالفت با ماجراجویی نظامی ترامپ در سوریه برخاستند. سناتور «بن کاردین» عضو ارشد کمیته روابط خارجی سنا در این باره گفت: «در سوریه راه‌حل نظامی وجود ندارد. هیچ مجوزی برای استفاده از نیروی نظامی علیه نظام اسد وجود ندارد.ترامپ می‌بایست با کنگره همکاری کند و طرح بازی را دریافت کند».

سخنگوی ولادیمیر پوتین هم با رد احتمال وقوع حمله شیمیایی در سوریه تهدیدات واشنگتن علیه ارتش سوریه را «غیرقابل قبول» توصیف کرد. دیمیتری پسکوف افزود: هیچ‌گونه اطلاعاتی در اثبات ادعاهای آمریکا مبنی بر احتمال وقوع حمله‌ای شیمیایی در سوریه وجود ندارد.

در چنین شرایطی دولت سوریه می‎تواند با دعوت از سازمان اجرایی کنوانسیون شیمیایی OPCW برای بازرسی از پایگاه‎های نظامی این کشور، بهانه‎ها را از دست آمریکا بگیرد، و تا حد ممکن از هر اقدام نظامی آمریکا و یا توجیه پذیری چنین تجاوزی جلوگیری کند.

نتیجه

آمریکا در گذشته بارها مواضع ارتش سوریه را به بهانه‎های مختلف هدف قرار داده است. حمله به پایگاه هوایی الشعیرات، و سرنگون کردن جنگنده سوری بر فراز شهر الرقه جدیدترین موارد حمله آمریکا به ارتش سوریه است.

اما نکته‌ای که در این باره وجود دارد، هشدار قبلی درباره حمله به مواضع ارتش سوریه است. در واقع مقامات آمریکایی این بار پیش از حمله، راه تهدید و فضاسازی سیاسی و رسانه‎ای علیه دولت و ارتش سوریه را در پیش گرفته‌اند.

بر این اساس ضمن اینکه همچنان امکان عملیات نظامی آمریکا علیه مواضع ارتش سوریه جدی است، اما به نظر می‌رسد، هدف اصلی‌تر در هشدار کاخ سفید، امتیازگیری از ارتش سوریه، و توقف حملات علیه مواضع گروه‎های تحت حمایت ائتلاف آمریکایی است.

به عبارت دیگر آمریکا این بار از ابزار تهدید نظامی به عنوان حربه‎ای برای توقف پیشروی‎ها و دستاوردهای ارتش سوریه استفاده کرده است. چه آنکه ورود مستقیم نظامی آمریکا در گذشته، عملا تاثیر زیادی در روند موفقیت‎های نظامی ارتش سوریه نداشته و نتوانسته تغییر محسوسی در موقعیت متزلزل گروه‎های تروریستی و مسلح در سوریه ایجاد کند. بعلاوه ورود تمام عیار نظامی به جنگ سوریه هم خط قرمزی است که کاخ سفید و کنگره آمریکا تمایلی به عبور از آن ندارند.

از این منظر تهدید اخیر آمریکا بیش از آنکه یک برنامه برای مداخله نظامی تعیین کننده در سوریه باشد، یک «تهدید منفعلانه‎» است که با هدف اثرگذاری بر روند تحولات سوریه و بالا بردن قدرت چانه‌زنی و تاثیرگذاری آمریکا در سازوکار سیاسی و نظامی پیش رو در سوریه صورت گرفته است.

یوسف اسماعیلی