خوزستان: غبار از خارج، دردسر در داخل

علت غافلگیر شدن مسئولان و شهروندان خوزستانی در توفان گرد و غبار پرسشی است که بسیاری از شهروندان ‌شهرهای کوچک و بزرگ کشورمان به دنبالش هستند، زیرا تجربه ثابت کرده که هیچ ارگان و نهادی برای اتفاق‌هایی که قابل پیش‌بینی نیز هستند آمادگی ندارد، مشکلی که آب پاکی را روی دست مدیریت بحران در کشورمان می‌ریزد. از توفان گرد و غبار در خوزستان و شکسته شدن سد در جهرم بگیرید تا سیلاب در بلوچستان و ‌آوار پلاسکو؛ اینها مسائلی نیست که یک‌شبه اتفاق بیفتد و اگر مسئولان بموقع به وظیفه‌شان عمل کرده بودند رخ نمی‌داد یا دست‌کم خسارتی که از آنها برجا می‌ماند این قدر سنگین نبود.

خوزستانی‌ها این روزها از این گله دارند که هیچ‌کس به فکرشان نیست، چراکه مشکلشان که تا دیروز در گرد و غبار خلاصه می‌شد، این روزها به دلیل بی‌برنامه بودن برخی مدیران به قطع آب و برق نیز کشیده شده؛ مسائلی که حل و فصل‌شان با اندکی آینده‌نگری و برنامه‌ریزی قابل پیشگیری است.

پیش‌بینی بحران مدیریت بحران

دیروز نشست خبری معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست بود؛ ‌نشستی ‌که به مناسبت ‌شانزدهمین نمایشگاه بین‌المللی محیط زیست برگزار شد، اما بغرنج شدن بحران گرد و غبار در خوزستان و حال ناخوش مردم محور اصلی آن بود. او این بار هم گرد و غبار خوزستان را گردن توده‌های خاک و گرد و غباری انداخت که از سوریه و عراق می‌آیند و این در حالی است که استان خوزستان سرشار از کانون‌های گرد و غبار فعال است و نمی‌شود با اطمینان اعلام کرد بخشی از گرد و غبار خوزستان در چند روز گذشته از این منابع نبوده است.

اما حتی اگر منبع گرد و غبار خوزستان به فرض محال صرفا خارجی بوده باشد سازمان حفاظت محیط زیست برای مهار آن چه کرده است؟! پاسخ رئیس سازمان حفاظت محیط زیست این بود که از سال 92 مشغول رایزنی با عراقی‌ها بوده اند تا نهال بکارند که این طرح هم عقیم مانده چون شرایط داخلی عراق به‌گونه‌ای بوده که نتوانسته آن را «بخوبی» محقق کند. نشست‌های خبری در شرایط بحران، جای تقدیر و تشکر ندارد بخصوص اگر با هدف اعلام سریع اقدامات مدیریت بحران برگزار شود، اما ابتکار در این جلسه اقدام هواشناسی را در پیش‌بینی، خوب ارزیابی کرد و گفت در جلسه مدیریت بحران دو روز پیش قرار شده است دستگاه‌های مجهزتری نیز در اختیار این سازمان قرار بگیرد.

این اظهار نظر هم البته یک «اما»ی بزرگ دارد: چرا باوجود پیش‌بینی سازمان هواشناسی - که رئیس سازمان حفاظت محیط زیست آن را یک برگ برنده می‌داند - آب و برق خوزستانی‌ها در روزهای گذشته و همزمان با اوج گرفتن بحران گرد و غبار قطع شد؟ مگر نه این‌که پیش‌بینی بحران با هدف مدیریت آن و گمانه‌زنی درباره حوادثی است که ممکن است در طول آن رخ بدهد؟

از سوی دیگر، با توجه به پیشرفت فناوری و این‌که مسئولان بیشتر دستگاه‌های کشور ادعا می‌کنند از فناوری‌هایی برخوردار هستند باید پرسید علت چیست که ‌شهروندان از ابتدایی‌ترین حقشان که آگاه شدن نسبت به وقوع یک بحران است برخوردار نیستند. به نظر می‌رسد ضعف مدیریت دلیل اصلی چنین مسائلی باشد که سبب می‌شود پدیده ریزگرد‌ها که برای استان خوزستان مساله تازه‌ای نیست آنقدر بحرانی شود که آب و برق شهروندان نیز از مدار خارج شده و شرایط استان به بحرانی برای تمام کشور بدل شود.

عجیب‌تر این‌که خوزستانی‌ها می‌خواهند بدانند چرا با وجود تکرار چنین مسائلی برای استان‌شان هنوز مسئولان به وعده‌های خود عمل نکرده‌اند، چراکه در چنین مواقعی برخی مسئولان از شکل گرفتن دولت تمام الکترونیک در خوزستان خبر می‌دهند، از مساله‌ای که می‌تواند رفت و آمد را در این شهر به حداقل برساند می‌گویند یا از اعطای وام به شهروندان خبر می‌دهند، وامی که می‌شود با آن خانه‌ها را مجهز به دستگاه‌های مناسب تهویه هوا کرد.

مقاوم‌سازی شهروندان در برابر گردوغبار مساله مهمی است که باید در دستور کار مسئولان قرار گیرد، چراکه تجربه نشان داده آنها در دیپلماسی آب که با تامین حقابه تالاب‌ها نقش چشمگیری در کاهش بحران ریزگرد‌ها دارد دستی ندارند، به همین دلیل دست‌کم باید برای کاهش خطراتی که شهروندان را تهدید می‌کند ابزارهای دیگری را به‌کار گیرند.

در هر کشوری زمانی که بحرانی رخ می‌دهد مجموعه‌ای از اقدامات ستادی و سریع برای کاهش خسارات جانی و مالی در دستور کار قرار می‌گیرد اما نکات دیگری که ابتکار از جلسه مدیریت بحران مطرح کرد نیز مجموعه‌ای از طرح‌های دیربازده بود که نشان می‌داد در بزنگاه شرایط حاد، اقدامات فوری و زودبازدهی رخ نداده است که مسئولان را واداشته از برنامه‌های طولانی‌مدت‌شان بگویند. از جمله این برنامه‌ها شناسایی 30 هزار کانون فوق بحرانی در منطقه خوزستان به‌وسیله سازمان حفاظت محیط زیست است که فعلا برنامه‌های مقابله با آنها نهایی شده است. وزارت جهاد کشاورزی هم بحث کاشت نهال و تثبیت بیولوژیک خاک در جنوب اهواز و در منطقه هندیجان را در همان جلسه مطرح کرد که اعلام کردند این طرح در حال اجراست و با این حال باید منتظر بود که چه وقت نهال‌ها به حدی می‌رسند که بتوانند تا حدی در بهبود وضعیت هوا نقشی بازی کنند.

مردم مستقیم دردشان را گفتند

این نشست حاشیه‌هایی نیز داشت، به‌جز این‌که ابتکار سعی داشت از هر فرصتی استفاده کند تا به منتقدانی که او را به سیاسی‌کاری متهم می‌کنند، کنایه بزند در جلسه دیروز او این امکان را فراهم کرده بود که نشست خبری‌اش به شکل زنده از طریق اینستاگرام نیز پخش شود؛ اتفاقی مثبت که دست‌کم سبب شد او و مدیرانش بیشتر از حال و روز خوزستانی‌ها بدانند.کاربران زیادی از طریق اینستاگرام سعی کردند حرف دلشان را به گوش سکاندار سازمان حفاظت محیط زیست برسانند، خیلی‌ها در این مدت سخنان ابتکار را لایک می‌کردند، خیلی‌ها هم کامنت می‌گذاشتند، کامنت‌هایی که بیشترشان انتقادی بود و برخی نیز خارج از ادب و احترام.

به داد خوزستان برسید،آب آشامیدنی ما بوی لجن می‌دهد، تمام کشور نابود شده، خوزستان داغون شده، آب و برق نداریم،خاک نفس می‌کشیم، حقابه تالاب‌ها را بگیرید، پروژه‌های انتقال آب را متوقف کنید، بی‌تفاوت نباشید، ایران فقط تهران نیست، اهواز خفه شد، از وزارت نفت بخواهید آب‌بندها را باز کند، دیپلماسی آب را فعال کنید، به داد مردم برسید، چرا کارون را لایروبی نمی‌کنید، قدر زحماتتان را می‌دانیم محیط زیست بودجه می‌خواهد، فقط شعار و ... اینها برخی از کامنت‌هایی است که دیروز کاربران اینستاگرام برای معصومه ابتکار نوشتند و با مرور آنها می‌توان گوشه‌ای از خواسته‌ها و انتقادهای مردم را حدس زد؛‌ مردمی که چشم امیدشان به مسئولان است و هنوز از توانایی آنها در مدیریت شرایط بحران، ناامید نشده‌اند .

بریده‌های خبری

لایحه اصلاح تقویم آموزشی مدارس به تصویب هیات وزیران رسیده است. در این لایحه خواسته شده است که اختیار تعطیلی مدارس به دولت برسد و تعطیلات برای کاهش آلودگی هوا در طول سال توزیع شود.

در 106 هزار مدرسه دستورالعمل مدیریت سبز ‌اجرا می‌شود. دستورالعمل مدیریت سبز شامل مدیریت آب، انرژی و کاغذ با مشارکت اولیا و دانش‌آموزان اجرا می‌شود.

30 هزار هکتار کانون فوق بحرانی گرد و غبار در استان خوزستان وجود دارد و به گفته رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، پیش‌بینی شده 450 میلیارد تومان برای مقابله با این کانون‌ها در نظر گرفته شود که دولت آن مبلغ را تامین خواهد کرد.

طرح‌های سدسازی ترکیه به حبس شدن 35 درصد آب دجله و فرات منجر شده است.

گروه جامعه