طناب دار از گردن قاچاقچیان باز می‌شود؟

در مقدمه توجیهی این طرح آمده است: با در نظر گرفتن این که مجازات اعدام برای قاچاقچیان و حمل‌کننده‌های مواد مخدر به‌صورت کمی لحاظ و باعث گرفتار شدن حمل‌کننده‌ها شده و از دسترسی قانون به قاچاقچیان باندی جلوگیری می‌کند، لذا با توجه به مجوز ماده 45 قانون اصلاح مبارزه با مواد مخدر مصوب 5 آذر 1389 مجمع تشخیص مصلحت نظام، تغییر حکم اعدام به حبس ابد بجز در موارد مسلحانه پیشنهاد می‌شود؛ چرا که اعدام جز تشویق شدن به مواد مخدر ثمره دیگری نداشته است.

در ماده واحده این طرح آمده است: «مرتکبان جرایم مرتبط با مواد مخدر در موارد زیر مفسد فی‌الارض محسوب شده و در سایر موارد که اعدام و حبس ابد در نظر گرفته شده است، به بیش از 25 تا 30 سال حبس درجه یک محکوم می‌شوند:

الف ـ مواردی که مباشر جرم یا حداقل یکی از شرکا حین ارتکاب، سلاح گرم همراه داشته یا سلاح سرد یا گرم کشیده باشند.

ب ـ مواردی که مرتکب بر اساس ماده 18 این قانون یا ماده 130 قانون مجازات اسلامی، سردسته گروه مجرمانه سازمان‌یافته باشد.

پ ـ مواردی که مرتکب سابقه محکومیت به اعدام یا ده سال حبس یا بیش از آن یا گذراندن حداقل پنج سال حبس به علت ارتکاب جرایم موضوع قانون مواد مخدر را داشته باشد.

ت ـ ساخت یا تولید یا وارد کردن مواد موضوع ماده 8 این قانون به کشور، مشروط بر آن که بیش از ... کیلوگرم باشد.»

به گزارش مهر، 16 آبان اللهیار ملکشاهی، رئیس کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس در جمع خبرنگاران به ناکارآمدی اعدام برای جرایم مواد مخدر اشاره کرد. او همچنین گفت این قوانین نه بی‌اثر بلکه کم‌اثر بوده‌اند. وی اظهار کرد: در این طرح برای چهار دسته از جرایم مواد مخدر شامل جرایم سازمان‌یافته و باندی، قاچاق مواد مخدر به صورت مسلحانه، افرادی که یک بار مشمول عفو شده و دوباره تکرار کرده‌اند و توزیع و خرید مواد مخدر به شکل انبوه مجازات اعدام دیده شده است.

تاکید بر محدود کردن مجازات اعدام

اوایل آبان طرح حذف اعدام از مجازات مواد مخدر با 70 امضا تقدیم هیات رئیسه مجلس دهم شورای اسلامی شد. حسن نوروزی، نماینده رباط‌کریم و بهارستان ضمن اعلام تقدیم این طرح به هیات رئیسه مجلس گفت: حذف حکم اعدام فقط شامل افرادی می‌شود که سوءپیشینه ندارند و حمل مواد مخدر توسط آنها به صورت مسلحانه صورت نگرفته است.

کمی قبل از تقدیم طرح به هیات رئیسه مجلس و آن زمان که بحث و جدل مخالفان و موافقان به اوج خود رسیده بود، 27 مهر ابوترابی از اعضای کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس دهم در گفت‌وگو با تسنیم در مورد این طرح موضع و نظر خود را اعلام کرد. بر اساس نظر این عضو کمیسیون حقوق و قضایی مجلس دهم؛ اعدام‌هایی که برای جرم مواد مخدر در نظر گرفته می‌شوند، نتیجه مطلوبی نداشته است. او معتقد بود اعدام باید برای کسانی باشد که به صورت باندی، سازمان یافته و مسلحانه اقدام به قاچاق مواد مخدر می‌کنند. ابوترابی همچنین تصریح کرد کسی با حذف کامل اعدام در این زمینه موافق نیست، بلکه تاکید روی محدود کردن این مجازات است.

13 مهر بود که دکتر محمد دهقان از اعضای کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس دهم و دکتر محمد کاظمی، نایب‌رئیس کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس مهمان برنامه تیتر امشب شبکه خبر بودند. در این برنامه دکتر دهقان گفت: در سال 94 ایده‌ای مطرح بود که با کلیت آن موافق بودیم و در حقیقت به دنبال پیدا کردن راهکاری جدید برای مبارزه با قاچاقچیان مواد مخدر بودیم. قاچاقچیان مواد مخدر انسان‌های محاسبه‌گری هستند و فایده و هزینه‌ها را درنظر می‌گیرند، محاسبه می‌کنند که چند درصد ممکن است گیر بیفتند، در مرحله بعد چند درصد احتمال دارد که در دادگاه تبرئه شوند، در مرحله بعد چقدر می‌توان تخفیف گرفت، چند درصد ممکن است که مشمول عفو شوند؟ آنچه در قانون می‌آید باید اجرایی شود که متاسفانه در قانون ما اجرای احکام به طور قطع صورت نمی‌گیرد و همین امر فرد را برای ارتکاب به جرم تشویق هم می‌کند. او همچنین ادامه داد: باید در قانون هیچ راهی برای فرار باقی نماند و حکم هم به طور قطع اجرا شود. نتایج مبارزات کشور با قاچاق مواد مخدر نشان می‌دهد که نتیجه کار چندان شایسته کشورمان نیست. سیاست باید تغییر کند و نگاهی جامع در این زمینه صورت بگیرد.

در ادامه نوبت به دکتر کاظمی رسید. او گفت: نظام جمهوری اسلامی ایران در بحث مبارزه با مواد مخدر خوب عمل کرده است، هر چند آنچه ما انتظار داشته ایم محقق نشده اما بحث مواد مخدر بحثی ضربه زننده است. دو سه عامل موجب شده که ما در این زمینه به طور صددرصد موفق نشویم؛ نخست کشورهای همسایه از جمله افغانستان و پاکستان که خود تولیدکننده مواد مخدر هستند، دوم گروه‌هایی که در خارج از کشور مواد‌مخدر را براحتی از کشورهای همسایه به غربی‌ترین مرز کشورمان منتقل می‌کنند. ما در کشف باندهای مواد مخدر چندان موفق نبوده‌ایم. یکی از دلایلی که ما با تقلیل اعدام در قاچاق مواد مخدر موافق هستیم این است که عناصر اصلی کمتر گیر می‌افتند و این گروه‌های درجه 2 یا درجه 3 هستند که معمولا گیر می‌افتند. او در ادامه گفت: امروزه دیگر کشف جرایم علمی شده است و شاید یکی از دلایلی که ما در کشف مواد مخدر موفق نبوده‌ایم این است که کشف جرم در کشورمان علمی نیست. دکتر کاظمی معتقد است: اگر مواد‌مخدر به معتاد نرسد، وی مجبور به ترک مواد می‌شود و این امر نیازمند برنامه‌ریزی صحیح در کشور است.

دوم شهریور 95 بود که جواد لاریجانی، دبیر ستاد حقوق بشر قوه قضاییه در گفت‌وگویی با خبرگزاری تسنیم ضمن اعلام موضع خود در مورد اعدام و این که مخالف حذف کامل اعدام است، بیان کرد: وجود اعدام برای برخی جرایم خطرناک لازم و ضروری است. قصاص هم جزو احکام الهی است. اما در مورد مجازات مربوط به مواد مخدر، باید قوانین آن مورد بازنگری و بررسی مجدد قرار بگیرد. براساس گفته‌های دبیر ستاد حقوق بشر قوه قضاییه، این مساله به معنی حذف کامل مجازات اعدام نیست و تنها بر بازنگری و اصلاح قوانین در این حوزه تاکید دارد.

اعدام بهترین مجازات است

از سوی دیگر رئیس پلیس مبارزه با مواد مخدر ناجا موافق اجرای حکم اعدام برای قاچاقچیان است.

سردار محمدمسعود زاهدیان با اشاره به سلاح و مهمات برخی قاچاقچیان، اعدام را بهترین مجازات برای محکومان موادمخدر در شرایط فعلی می‌داند. وی عنوان کرد: در کشور ما که در مجاورت بزرگ‌ترین تولیدکننده مواد مخدر قرار گرفته‌است و فعالیت سوداگران مرگ در توزیع این مواد در کشورهای مختلف، شاید بهترین مجازات برای محکومان مواد مخدر «اعدام» باشد.

وی با بیان این که اعدام تنها راهکار برای قاچاقچیانی است که در زندان اصلاح نشده و ساز و کاری برای اصلاح آنها وجود ندارد، افزود: برخی از این قاچاقچیان طی درگیری‌های مسلحانه، در عملیات‌های نظامی دستگیر می‌شوند.

رئیس پلیس مبارزه با مواد مخدر ناجا با تاکید بر این که برخی قاچاقچیان مواد مخدر به صورت مسلحانه مبادرت به قاچاق این مواد می‌کنند، گفت: این در شرایطی است که وقتی برخی از این قاچاقچیان دستگیر می‌شوند، به اندازه یک نیروی مسلح، سلاح و مهمات در اختیار دارند.

زاهدیان افزود: واقعیت آن است جنایتی که کشورهای غربی در دوران دفاع مقدس علیه جوانان و کشور ما مرتکب شدند امروز به دست قاچاقچیان مواد مخدر در حال انجام است؛ قاچاقچیانی که با قاچاق مواد مخدر زندگی بسیاری از جوانان کشور را به تباهی کشانده‌اند. وی با تاکید بر این که اشد مجازات باید برای قاچاقچیان مواد مخدر درنظر گرفته شود، گفت: باید قبول کرد وضعیت زندان‌های ما به گونه‌ای نیست که بشود فردی با چنین شرایطی را در آن جا داد. رئیس پلیس مبارزه با مواد مخدر ناجا خاطرنشان کرد: امروز شاهدیم در کشورهای آمریکایی و غربی هم برخورد بسیار شدیدی با چنین افرادی صورت می‌گیرد و شاید امروز به دنبال ایجاد نابسامانی‌های جامعه، برخی در پی حذف اعدام قاچاقچیان مواد مخدر هستند.

واکنش قاضی القضات

آیت‌الله صادق آملی لاریجانی، رئیس قوه قضاییه چندی قبل در واکنش به این طرح در جمع دادستان‌ها گفت: قاچاقچیان مواد مخدر سوداگران مرگ هستند؛ اینها چه تعداد خانواده‌ها را به خاک سیاه نشانده‌اند؟ چه جوان‌های بانبوغ و بااستعدادهای درخشان را که نابود نکرده‌اند؟ باید با اینها برخورد جدی شود. دادسرا باید به استقرار امنیت در همه وجوه کمک کند. در برخورد با قاچاقچیان مواد مخدر گاهی در گوشه و کنار گفته می‌شود که سیاست دستگاه قضا حذف اعدام است. این حرف درست نیست. البته ما می‌گوییم قوانینِ مربوط به قاچاق مواد مخدر وحی مُنزَل نیست؛ اما این که برخی می‌گویند اعدام‌ها هیچ فایده‌ای نداشته، حرف کاملا غلطی است؛ چراکه اگر سختگیری‌های قوه قضاییه و کمک نیروی انتظامی نبود، به وضع بسیار بدتری مبتلا بودیم و آن وقت مواد مخدر را در عطاری‌ها هم پیدا می‌کردیم.

ما اعدام‌ها را فی حد ذاته مطلوب نمی‌دانیم منتهی بحث در این است که وقتی اینها ضرری عظیم به جامعه وارد می‌کنند و خانواده‌هایی را که متلاشی می‌شوند مورد توجه قرار می‌دهیم، ناچار هستیم برخورد قاطع، سریع و آشکار با مواد مخدر داشته باشیم. از دادستان‌ها می‌خواهم در اجرای احکام تعلل نکنند. البته قبول دارم قوانین مربوط به مواد مخدر یک‌بار دیگر باید بررسی شود و تا جایی که می‌شود به جای اعدام مجازات‌ جایگزین و موثر در نظر گرفته شود ولی به شرط و شروطی و بدانید ما کلا نمی‌توانیم اعدام را منتفی کنیم.

اعدام نبود معلوم نبود چه بلایی سر کشور می‌آمد

حجت‌الاسلام و‌المسلمین هادی صادقی

معاون فرهنگی قوه قضاییه

مساله اعدام، مطلوب هیچ نظام، دستگاه قضایی و قانونگذاری نیست. اما در عمده اعدام‌هایی که حکم آنها صادر می‌شود مربوط به موادمخدر است، آن هم نه موادمخدر جزء بلکه در حجم وسیع. با این حال با تخفیفات زیادی که قائل می‌شوند و درباره مقادیر کم مواد مخدر یا فریب‌خوردگان مراعات می‌کنند اما به هر‌حال نتیجه این می‌شود که در حال حاضر با حجم زیادی از قاچاقچیان موادمخدر مواجه هستیم که ناچاریم حکم اعدام برای آنها صادر کنیم.این اعدام‌ها البته تا حدودی بازدارندگی دارد چون مجازات سنگینی است و اگر افرادی از قانون آن آگاهی داشته باشند کمتر سراغ آن می‌روند. اگر مجازات اعدام نبود، معلوم نبود چه بلایی سر کشورمان بیاید آن‌هم در همجواری با کشوری که بیش از 90 درصد موادمخدر جهان را تولید می‌کند و سرمایه‌های کلان مافیایی و زیادی در این مسیر صرف می‌شود. از زمانی که ناتو به افغانستان پا گذاشت، موادمخدر توسعه بیشتری پیدا کرده. مسیر ترانزیت آن نیز از ایران می‌گذرد؛ با این وضعیت تا حدودی توانسته‌ایم توزیع موادمخدر در کشور را کنترل کنیم اگرچه باید اقدامات دیگری نیز انجام شود و صرف اعدام کافی نیست.

البته جا دارد در برخی مصادیق محکومیت‌های مواد مخدر بازنگری شود، به نحوی که مجازات اصلی به دوش فریب‌خوردگان و کسانی که کاره اصلی نیستند، نیفتد و مجازات اصلی متوجه مهره‌های اصلی مواد مخدر باشد.

درباره مجازات زندان برای قاچاقچیان نیز، طبق نظر رهبر معظم انقلاب، زندان مجازات اصلی در اسلام نیست و باید تلاش کرد تا می‌توانیم تعداد زیاد مجازات زندانی که در قوانین ما وجود دارد در بازنگری‌های قوانین کاهش پیدا کند البته نمی‌توان به طور کلی آن را انکار کرد چون در برخی موارد لازم است اما باید به جای حبس مجازات دیگری را پیش‌بینی کرد.

مریم آقایی