نظارت و ارزشیابی، حلقه‌های گمشده کمپ‌ها

رفتار توهین آمیز با معتادان در کمپ‌های غیرمجاز باعث شده معتادان از کمپ‌ها فراری شده و بعد از ترک دوباره به سمت اعتیاد کشیده شوند. برای بررسی روش‌های ترک اعتیاد در کمپ‌ها و نقاط ضعف و قوت این روش‌ها گفت‌وگویی با لیلا ارشد، جامعه شناس اعتیاد داشتیم که در ادامه می‌خوانید.

از نظر شما، نظارت بر روی کمپ‌های ترک اعتیاد چگونه است؟

متاسفانه نظارت به اندازه کافی نیست و خیلی اوقات این کمپ‌ها، کمپ‌هایی هستند که مجوز ندارند. به هر حال یکی از مسائلی که می‌تواند وضعیت کمپ‌ها را بهتر کند، این است که هم باید خیلی نظارت دقیق وجود داشته باشد و هم ارزشیابی انجام شود. یعنی نیروهای کمپ افرادی باشند که بتوانند وارد این مکان شوند و آنجا حضور داشته باشند. این آدم‌ها حتی می‌توانند، افرادی متخصص باشند مثل مددکار اجتماعی یا روان‌شناس تا یک ارزیابی وجود داشته باشد از اتفاق‌هایی که در کمپ می‌افتد. حتی ماندگاری و سلامتی افراد بعد از خروج از کمپ. این خیلی مهم است. هزینه‌ها و ‌ خدماتی که ارائه می‌شود خیلی اوقات کوتاه‌مدت است و بعد از ترک، دوباره برمی‌گردند. اگر داخل کمپ و بعد از خروج از کمپ افراد بتوانند سیستم درمان غیردارویی را ادامه بدهند و حمایت شوند، خیلی به درمان کمک می‌کند مثلا مشاوره‌های روان‌شناسی یا مشاوره‌های مددکاری.

شرایط کمپ‌های مجاز چطور است؟

متاسفانه نظارت در کمپ‌های مجاز هم به اندازه کافی نیست، به دلیل این‌که هنوز اتفاق‌هایی می‌افتد که اتفاق‌های خوشایندی نیست. نظارت و ارزشیابی با هم و در کنار هم باید باشد که هم بتواند نظارت کند که در کمپ‌ها چه ‌ می‌گذرد و هم اثر بخشی چیست. این‌که ارزشیابی نشان دهد اقدامات انجام شده چقدر موثر بوده، مهم است.

برای ترک اعتیاد، اصول علمی ای وجود دارد و اگر دارد در کمپ‌ها چقدر این اصول علمی رعایت می‌شود؟ کمپ‌ها توسط افرادی اداره می‌شود و به افرادی مجوز مدیریت کمپ‌ها را می‌دهند که خودشان درگیر سوءمصرف بوده‌اند و وقتی قطع سوءمصرف می‌کنند، مدیریت کمپ‌ها را به آنها می‌دهند و آنها هم با شیوه‌های خودشان کمپ‌ها را اداره می‌کنندو چقدر مدیریت کمپ‌ها به وسیله افرادی که قطع سوء مصرف کرده اند را درست می‌دانید؟

یک بخشی را درست می‌دانم ولی یک بخش دیگر را نیازمند خدمات تخصصی می‌دانم. لازم است که این کار توسط خودشان انجام شود، اما نیازمند همراهی نیروهای متخصص هم هست. چون بیماری اعتیاد، یک بیماری پیچیده و چندوجهی اجتماعی، روانی و فیزیکی است. کاری که در کمپ‌ها انجام می‌شود و خوب است، ‌ ترک فیزیکی است، ولی این‌که آن آدم از نظر روانی چه نیازهایی دارد و چطور باید حمایت شود باید تحت نظر متخصصان باشد. حتی ترک فیزیکی توسط متخصص انجام شود یا وقتی که از کمپ بیرون می‌آید به گروه متخصص مددکاران و روان‌شناسان سپرده شود که کار را ادامه دهند.

از نظر شما خشونت و تنبیه‌های فیزیکی که در برخی کمپ‌ها اتفاق می‌افتد، چقدر می‌تواند در ترک اعتیاد موثر و مفید باشد؟

من موافق خشونت نیستم و آن را تائید نمی‌کنم. اما آیا در این کمپ‌ها یک پزشک متخصصی حتی به صورت نیمه‌وقت حضور دارد؟ وقتی یک پزشک در مواقع ضروری در دسترس نباشد، کاری که مسئولان کمپ بلدهستند توسل به زور است. ولی زدن و مورد آزار قرار دادن را نه توصیه می‌کنم و نه می‌پسندم. ولی خب شاید آنها هم روش دیگری بلد نیستند. شاید اینجا حضور پزشک متخصص نه به‌صورت تمام وقت، بلکه نیمه‌وقت مفید باشد. حتی این‌که چند کمپ زیر نظر یک پزشک باشد تا در صورت نیاز بتوان اقدامات لازم را انجام داد که فرد را نه به صورت آزار و اذیت بلکه با دارو یا کارهای تخصصی بتوان آرام کرد ، ضروری است. ضرری که خشونت بر این افراد دارد، خیلی بیشتر از اثر سلامتی و ترک اعتیاد است.