این دانشگاه، بهشت معلولان است

اینجا تنها دانشگاه کشور است که جمعیت قابل توجهی از معلولان کشور را برای تحصیل در مقاطع مختلف آموزش عالی، گرد هم آورده است. مرکز آموزشی علمی- کاربردی رعد در غرب پایتخت را می‌شود تنها دانشگاه ویژه معلولان دانست که توانسته حتی آن گروه از معلولانی که سال‌ها قید درس و دانشگاه را زده بودند، به ادامه تحصیل تشویق کند.

این مرکز با کسب مجوز از وزارت علوم، دانشگاه جامع علمی- کاربردی و سازمان بهزیستی کشور در سال تحصیلی 90 ـ 89 با برگزاری دوره‌های پودمانی برای توانیابان جسمی، حرکتی فعالیت خود را آغاز کرد. این دانشگاه در هفت رشته در مقطع کاردانی و پنج رشته در مقطع کارشناسی، دانشجو جذب می‌کند.

ویژگی بارز این دانشگاه، محیط مناسب سازی شده این مرکز برای رفت و آمد معلولان است. در حالی که فضای اغلب دانشگاه‌های کشور برای تردد معلولان مناسب‌سازی نشده، اما در مرکز رعد، همه محیط‌های آموزشی، کارگاه‌ها و کلاس‌های درسی، متناسب با وضعیت معلولان، طراحی شده است.

در هر گوشه دانشگاه می‌شود گروهی از دانشجویان معلول را پیدا کرد که بی‌خیال محدودیت‌ها و پا به پای افراد غیرمعلول، دل به دریا زده‌اند و در جمعی دوستانه، ادامه تحصیل می‌دهند. یکی با ویلچر، یکی با عصا و دیگری با کمک وسایل کمک توانبخشی، خودش را به دانشگاه رسانده تا از قافله تحصیلات دانشگاهی عقب نماند.

اینجا دانشجوی غیرمعلول هم روحیه می‌گیرد

ایده اولیه این دانشگاه، راه‌اندازی یک مرکز آموزش عالی بوده که معلولان بتوانند در محیطی مناسب‌سازی شده و بدون کمک گرفتن از دیگران، درس بخوانند. از آنجا که معلولان، گروهی جدا شده از جامعه نیستند، این مرکز تصمیم می‌گیرد دانشجویان غیرمعلول هم جذب کند تا دانشجویان معلول و غیرمعلول در کنار همدیگر درس بخوانند، طوری که حالا 409 دانشجو در این دانشگاه درس می‌خوانند که 113 نفر از آنها معلولیت دارد. از بین 527 فارغ‌التحصیل این دانشگاه هم 101 نفر معلولیت دارند.

محمدرضا جاودان، معاون اداری و مالی این دانشگاه در گفت‌وگو با جام‌جم، از تجربه برخورد با دانشجویان غیرمعلول این دانشگاه، خاطرات جالبی دارد. جاودان تعریف می‌کند : «گاهی پیش می‌آید دانشجوی غیرمعلول، وقتی برای ثبت‌نام وارد این دانشگاه می‌شود و این تعداد زیاد از دانشجویان معلول را می‌بیند، با خودش فکر می‌کند اینجا محیطی است که روحیه اش افسرده می‌شود، اما ما به این گروه از دانشجویان پیشنهاد می‌دهیم یک ترم به صورت آزمایشی در این دانشگاه درس بخوانند و اگر ناراضی بودند از تحصیل در این دانشگاه انصراف بدهند.»

به گفته جاودان، «فقط تعداد بسیار نادری از دانشجویان غیرمعلول از تحصیل در این دانشگاه انصراف می‌دهند. حتی خیلی از دانشجویان غیرمعلول به حدی به این محیط صمیمی و پرنشاط وابسته شده اند که می‌گویند ای کاش زودتر به این دانشگاه می‌آمدیم. در عین حال، سعی کرده‌ایم کیفیت آموزشی در این دانشگاه را هم به قدری بالا ببریم که دانشجوی معلول پس از فارغ‌التحصیلی از دانشگاه، حرفی برای گفتن در بازار کار داشته باشد.»

قهرمان جهان، پنجه در پنجه محدودیت‌ها

در مرکز رعد، کم نیستند دانشجویان توانمندی که سرنوشت هرکدامشان، روایتگر سرنوشت یک قهرمان است. یکی از همین قهرمان‌ها، حسین خرسند است که قهرمانی جهان در رشته پرتاب نیزه در کارنامه افتخارات ورزشی او می‌درخشد.

او حالا در مرکز رعد، دانشجوی مدیریت امور فرهنگی و ورزشی است. حسین هم قبلا در دانشگاه قبول شده، اما به دلیل فضای نامناسب دانشگاه برای تردد معلولان، تصمیم می‌گیرد عطای تحصیل را به لقایش ببخشد: «بیشتر دانشگاه‌های ایران، آسانسور ندارد. خیلی‌ها هم کارگاه‌هایشان در طبقات دوم است، اما در این دانشگاه، بدون دغدغه رفت و آمد و درس می‌خوانیم. خوشبختانه نگاه‌های سنگین به معلولان هم در این دانشگاه، جایی ندارد.»

مدرک گرفتن، هدفی نیست که حسین برایش می‌جنگد، به قول خودش، هدف او کسب دانش کاربردی در کنار قهرمانی‌های متعدد است تا به همه بفهماند معلولیت برای او به هیچ وجه، معنی یاس و شکست ندارد. قهرمان جهان، آرزویش تربیت صدها شاگرد است که بتوانند بر قله ورزش ایران بدرخشند و معلولیت را به بازی بگیرند.

بهانه‌های درس نخواندن، ممنوع

صدها دانشجوی معلول دانشگاه مرکز رعد، بر محدودیت‌ها غلبه کرده‌ و توانسته‌اند راه تعالی تحصیلی را طی کنند، اما هنوز بسیاری از معلولان ایرانی، بخصوص در شهرهای کوچک، نتوانسته‌اند مسیر تحصیل در دانشگاه را بپیمایند.

شکی نیست محدودیت‌های مالی هم در کنار نامناسب بودن ساختمان دانشگاه‌ها، مزید بر علت شده تا راه دانشجو شدن معلولان، چندان هموار نباشد، اما حضور صدها دانشجوی معلول در مرکز رعد، نشان می‌دهد همیشه می‌توان راهی برای دور زدن محدودیت‌ها پیدا کرد. درست است که انواع و اقسام محدودیت‌ها برای رشد تحصیلی معلولان، قد کشیده است، اما در مقابل اراده یک فرد معلول، همه این محدودیت‌ها می‌تواند به انگیزه تحصیلی تبدیل شود. بهانه‌های موجه و غیرموجه برای درس نخواندن معلولان، همیشه وجود دارد، اما این که فردی این بهانه‌ها را دور بریزد و با ایمانی راسخ به هدفش فکر کند، کاری است که دانشجویان مرکز رعد، آن را محقق کرده‌اند.

اگرچه آمار دقیقی از تعداد دانشجویان معلول وجود ندارد، اما چندی قبل، انوشیروان محسنی بندپی، رئیس سازمان بهزیستی از تحصیل 18 هزار دانشجوی معلول در کشور به رسانه‌ها خبر داد و ابراز امیدواری کرد و گفت:«هم‌اکنون 18 هزار دانشجوی معلول در سراسر کشور در حال تحصیل هستند که از این تعداد 40 درصد کم بینا و نابینا هستند و امیدواریم شرایط را به نحوی ایجاد کنیم تا فرصت و امکان تحصیل برای همه افراد کم‌توان و معلول فراهم شود و زمینه به ظهور رساندن استعدادها و توانمندی‌های این افراد فراهم شود.»

اگر به آمار میلیونی معلولان ایرانی و آمار 18 هزار دانشجوی معلول در ایران نگاه کنیم، می‌بینیم تعداد دانشجویان معلول ما بسیار پایین است و تناسبی با جمعیت معلولان کشور ندارد. جدا از این که خیلی از دانشگاه‌ها، شرایط تحصیل برای معلولان را فراهم نکرده‌اند، مشکل دیگر این است که اوضاع اشتغال برای معلولان هم چنگی به دل نمی‌زند. نامطمئن بودن بازار اشتغال برای دانشجویان معلول موجب شده انگیزه تحصیل برای خیلی از معلولان، کمرنگ شود. با این حال، دو راه بیشتر پیش پای معلولان ایرانی نیست؛ یا باید مقهور این محدودیت‌ها شوند و در برابر انبوهی از ناهمواری‌های راه، سر تسلیم فرود بیاورند که در این صورت، اوضاع معلولان در آینده نیز چشم‌انداز روشنی نخواهد داشت یا به راه خود ادامه دهند و در برابر مشکلات، سر تسلیم فرود نیاورند. در شرایط دوم، معلولان باید با حضور پررنگ در فضاهای آموزشی، علمی، تجاری و صنعتی، به همگان نشان دهند حضورشان برای چرخیدن چرخ توسعه کشور، الزامی است و از طرف دیگر با فرهنگسازی و آموزش انجمن‌های غیردولتی معلولان به مسئولان یادآوری کنند که جمعیت میلیونی معلولان نیز حق دارند در مناسبات اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی به بازی گرفته شوند.

معلولیت، پدیده‌ای معمولی در دانشگاه رعد

اینجا دانشجویان را به معلول و غیرمعلول تقسیم نمی‌کنند. خیلی از دانشجویان غیرمعلول این دانشگاه هم می‌گویند که بعد از گذشت چند ترم تحصیلی، چنان پدیده معلولیت برایشان عادی می‌شود که دیگر انگار یادشان می‌رود بغل دستی‌شان معلولیت دارد یا خیر.

سمانه خزایی، دانشجوی غیرمعلول دانشگاه علمی- کاربردی رعد، در رشته تربیت بدنی این دانشگاه درس می‌خواند. سمانه در گفت‌وگو با ما از حال خوبی که از تحصیل در این دانشگاه دارد حرف می‌زند: «به دلیل سال‌ها حضور در جمع معلولان، معلولیت برای من به هیچ وجه چیز عجیب و غریبی نیست. به من اثبات شده که خیلی از بچه‌های معلول، توانایی بسیار زیادی در عرصه‌های مختلف دارند و برای تحصیل در بالاترین مقاطع آموزش عالی، هیچ چیزی کمتر از ‌ افراد غیرمعلول ندارند.»

نگاه ترحم‌آمیز و دلسوزانه، به گفته او، در این دانشگاه، هیچ جایی ندارد، چون همه دانشجویان فارغ از این که معلول هستند یا غیرمعلول، به توانایی‌های همدیگر احترام می‌گذارند.

حضور دانشجوی معلول تجلی فرهنگسازی است

این مرکز علمی- کاربردی در مجتمع آموزشی نیکوکاری رعد قرار دارد که از سال 63 تاکنون، خدمات آموزشی و حمایتی را به معلولان ارائه می‌دهد.

حسین حاجی‌ها، دانشجوی معلول مرکز رعد با ویلچر حرکت می‌کند و در رشته نرم افزار این دانشگاه درس می‌خواند. از نگاه حسین، این که دانشجوی معلول با دانشجوی غیرمعلول، در کنار یکدیگر درس می‌خوانند، مزیت بزرگی است: «‌ حضور دانشجوی غیرمعلول در کنار دانشجوی معلول، خودش نوعی فرهنگسازی و آموزش است. قطعا دانشجوی غیرمعلولی که هر روز شاهد تلاش‌ها و علم آموزی‌های دانشجویان معلول است، چنین فردی در کوچه و خیابان هم با نگاهی عزتمندانه به معلولان نگاه می‌کند.»

شکی نیست که خیلی از دانشجویان همین دانشگاه، آینده‌سازان صنعت و تولید هستند. حسین معتقد است: «دانشجویان غیرمعلول این دانشگاه در صورت تصدی پست مدیریت یا حضور در بازار کار، قطعا نگاهی از سر ضعف به معلولان نخواهند داشت، چون از نزدیک شاهد بوده‌اند که چطور دانشجوی معلول، پا به پای آنها زحمت کشیده و توانایی‌هایش را اثبات کرده است.»

حسین در گذشته هم چند بار در دانشگاه قبول شده، اما به گفته خودش، به دلیل این که فضای آن دانشگاه‌ها برای رفت و آمد معلولان مناسب نبوده ، انصراف داده است، تا این که در نهایت با دانشگاه رعد آشنا می‌شود. به این ترتیب پس از سال‌ها دوری از درس و تحصیل، بالاخره دانشگاهی پیدا می‌شود که برای حسین و ویلچرش، فرش قرمز پهن می‌کند.

امین جلالوند