کتابخوانی بهتر، رفاه بیشتر!

واقعیت آن است که نسل جوان و نوجوان امروز برای رفاه و آسایش مادی، اهمیتی خاص قائل است. خوب یا بد بودن این گزاره و سنجش آن در مقیاس با ارزش‌های اجتماعی دهه‌های قبل، بحث ویژه خود را در حوزه فرهنگ عمومی و مطالعات اجتماعی می‌طلبد؛ اما این نکته نیز که تبلیغات ما برای تشویق مردم به کتابخوانی، متناسب با نیاز و ذائقه آنها اثر‌بخش‌تر است، سیاستی حرفه‌ای است.

بنا به یافته‌های یونسکو، کشورهایی که بیشترین تعداد کتاب را تولید می‌کنند یا به عبارتی بیشتر کتاب می‌خوانند، رفاه اجتماعی بیشتری نیز دارند.

آمارهای یونسکو از میان 146 کشور جهان نشان می‌دهد جوامعی که بیشترین تولید علم را دارند، از رفاه اجتماعی بیشتری برخوردارند؛ در ضمن بر اساس این آمار‌ها فقط 4 درصد پژوهش‌های علمی جهان در کشورهای در حال توسعه صورت می‌گیرد.

بتازگی مقاله‌ای در مجله تخصصی دانشگاه میشیگان منتشر و در آن ادعاهایی در خصوص پیامدهای خواندن و نخواندن مطرح شده است. این مقاله مدعی شده است مطالعه، مهم‌ترین عامل رفاه و برخورداری اجتماعی به شمار می‌رود.

مقاله مزبور ادعا کرده است که هیچ چیز به اندازه خواندن و نخواندن در ارتقای پایگاه و طبقه اجتماعی تاثیرگذار نیست و فرمولی جالب نیز بر اساس این فرضیه ارائه کرده است. بر اساس این فرمول هرچه بیشتر بخوانی بیشتر می‌دانی، هرچه بیشتر بدانی باهوش‌تر رشد می‌کنی، این باعث می‌شود بیشتر تحصیل کنی، پیامد تحصیل بیشتر نیز مدرک و کارآمدی علمی یا فنی بالاتر است که رفاه بیشتری را در پی دارد. در نتیجه فرزندان کتابخوان با عزت‌تر پرورش می‌یابند و حتی افراد با مطالعه می‌توانند طولا‌نی‌تر عمر کنند.

براساس این پژوهش، نخواندن هم باعث می‌شود فرد کمتر بداند، زود ترک تحصیل کند، زودتر و طولانی‌تر فقیر شود و احتمال ارتکاب جرم توسط وی بالاتر رفته و در نهایت زندگی کوتاه‌تری نصیبش شود.

به نظر می‌رسد باید به صحت این ادعا‌ها اندیشید وبا زدودن دوگانه‌های کلیشه‌ای و نهادینه شده‌ای همچون «علم بهتر است یا ثروت» در صدد تطبیق این گونه عوامل انگیزشی با ساختار‌های بومی برآمد.در این صورت شاید حتی بتوان در طراحی بسته‌های تبلیغ و اطلاع‌رسانی کتاب بر شعارهایی همچون «مطالعه هدفمندتر، معیشت بهتر» نیز تکیه کرد.

پدرام پاک‌آیین

روزنامه‌نگار