بفرمایید تنقلات نوروزی

دکتر نازلی نمازی،‌ متخصص تغذیه و پژوهشگر طب سنتی به جام‌جم می‌گوید: بیشتر مغزهای آجیلی همچون پسته، گردو، بادام زمینی و بادام هندی دارای مزاج گرم و خشک هستند و فقط تخمه کدو و هندوانه مزاج سرد دارند. شیرینی‌ها نیز بسته به مواد تشکیل‌دهنده و چاشنی‌هایی که در آنها استفاده می‌شود،‌ مزاج‌های متفاوتی دارند. شیرینی گردویی و حلواهای تهیه شده از مغزها و شیرینی‌‌های زنجبیلی، مزاج گرم‌تری نسبت به سایر شیرینی‌‌ها دارند و لازم است بدانید، نوع چاشنی‌های مورد استفاده (دارچین، کاکائو و زنجبیل) درجات مختلف گرمی را ایجاد می‌کند. مصرف تنقلات با مزاج گرم در زمستان مناسب است، اما با شروع فصل بهار و گرم‌تر شدن هوا مصرف این خوراکی‌ها توصیه نمی‌شود و استمرار مصرف آنها برای افرادی که دارای مزاج گرم و بخصوص خشک هستند، بیشترین مشکلات را ایجاد می‌کند. جوش‌های پوستی، خارش و خشکی پوست، سردرد کششی، تحریک‌پذیری و یبوست از این جمله‌اند.

تنقلات را جایگزین نکنید

آیا می‌توان در ایام نوروز از حجم وعده‌های غذایی کاست و بر میزان مصرف تنقلات نوروزی افزود، این متخصص پاسخ می‌دهد: تنقلات نوروزی کالری بالایی دارند. برای مثال، هر صد گرم آجیل، حدود 700 ـ 600 کیلوکالری انرژی دارد و با وجودی که ارزش غذایی بالایی دارد، به هیچ عنوان جایگزین مناسب وعده‌های غذایی نیست. شیرینی‌ها هم از نظر مواد مغذی فقیرند و به هر حال، مهم‌ترین اصل در مصرف تنقلات نوروزی اعتدال، پرهیز از پرخوری و درهم‌خوری است.

تلخ یا شیرین؛ کاکائو کالری دارد

شیرینی خشک نسبت به شیرینی‌تر و شیرینی مربایی و شربتی ازجمله باقلوا کالری کمتری دارد. درخصوص شکلات تلخ،‌ دکتر نمازی می‌افزاید: بسیاری از مردم فکر می‌کنند، شکلات تلخ به دلیل این که شیرینی کمتری دارد، سبب افزایش وزن نمی‌شود در صورتی که این شکلات مانند سایر شکلات‌های کاکائویی دارای چربی اشباع است و از نظر کالری، تفاوت چندانی بین شکلات کاکائویی شیرین و تلخ وجود ندارد.

این متخصص،‌ ضمن اشاره به این که شیرینی و شکلات‌هایی که با قند مصنوعی تهیه می‌شوند، به شیرینی‌های رژیمی یا بدون قند معروف هستند، می‌گوید: این قبیل شیرینی‌ها بهتر از شیرینی‌‌های تهیه‌شده با قند و شکرند، اما باید بدانید برخی از این قندها ازجمله قند تهیه شده از گیاه استویا و سوکرالوز با وجود این که روی بسته‌بندی محصول،‌ عنوان بدون قند نوشته می‌شود، تقریبا نصف قند و شکر قدرت کالری‌زایی دارند و مشکل دیگر این قندها افزایش اشتها و تحریک افراد به پرخوری است.

سوهان و گز، بمب کالری!

این متخصص در پاسخ این سوال که آیا می‌توان سوهان و گز را در گروه شیرینی‌های کم‌ضرر قرار داد،‌ می‌گوید: برای تهیه سوهان از جوانه گندم استفاده می‌شود، اما در تهیه این محصول کره یا روغن جامد زیاد ـ که حاوی اسیدهای چرب ترانس است ـ و همین طور شکر به کار می‌رود که هر دو برای سلامت مضر است. گز نیز کالری بالا و ارزش غذایی کم دارد. هر صد گرم سوهان، حدود 500 تا 600 کیلوکالری و هر صد گرم گز،‌ حدود 450 تا 400 کیلوکالری انرژی دارد.

حلواهای پذیرایی چطور؟

اخیرا در اغلب نمایشگاه‌های شیرینی و شکلات که قبل از شروع عید به عرضه تنقلات نوروزی می‌پردازند، انواع حلواهای مخصوص که ترکیبی از چند نوع مغز آجیلی یا شامل حلوای پسته، گردو یا هویج به فروش می‌رسد که به گفته دکتر نمازی این دسته حلواها در مقایسه با دیگر شیرینی‌‌های صنعتی بخصوص برای کودکان گزینه بهتری هستند، اما به دلیل کالری بالایی که این نوع حلواها دارند،‌ مصرف آن را باید به حداقل رساند. از سوی دیگر، این حلواها اغلب به دندان می‌چسبد و اگر بلافاصله مسواک زده نشود،‌ سبب پوسیدگی دندان می‌شود، ‌ضمن این که توصیه می‌شود برای پذیرایی از مهمانان کمتر از باقلوا، نقل، باسلق و راحت‌الحلقوم استفاده شود.

سمنو،‌ سالم‌ترین شیرینی

دکتر نمازی در پاسخ این پرسش که سالم‌ترین شیرینی کدام است، می‌گوید به جای مصرف شیرینی‌‌های صنعتی دست به کار شوید و در منزل شیرینی تهیه کنید. به‌جای روغن جامد و کره و روغن‌های قنادی که ترانس بالایی دارند از روغن مایع استفاده کنید و به کیک‌هایتان،‌ هویج یا اسفناج بیفزایید تا بر فیبر محصول افزوده شود. برای سالم‌تر کردن شیرینی‌ها می‌توانید از آرد سبوس‌دار، شیر کم‌چرب، تخم‌مرغ غنی شده با امگا ـ 3 و قندهای مصنوعی استفاده و شیرینی‌ها را در اندازه کوچک‌تر تهیه کنید.

این متخصص، سمنو را سالم‌ترین شیرینی معرفی می‌کند چون حاوی جوانه گندم و غنی از ویتامین‌های گروه ب است و شیرینی آن بدون استفاده از شکر تامین می‌شود. از طرفی دارای آرد سبوس‌دار است و مجموعه این ویژگی‌ها آن را به یک خوراکی سالم تبدیل می‌کند. سمنو برای کودکان، سالمندان و کسانی که دچار ضعف عمومی بدنی هستند، مناسب است.

مقایسه مزاجی چند نوع آجیل

برخی کارشناسان بر این عقیده‌اند که آجیل سویا یا ترکیبی از گندمک و برنجک و عدسک یا دانه‌های کنجد و کتان بهتر از آجیل مغزهاست. دکتر نمازی می‌گوید: هر کدام از موارد گفته شده ویژگی‌های تغذیه‌ای مختص خود را دارد و اگر در مصرفش زیاده‌روی نشود،‌ مناسب است. از نظر طب سنتی،‌ برنج و عدس مزاج سرد دارند که در نتیجه بو دادن، رطوبت خود را از دست می‌دهند و دانه کنجد و بذر کتان دارای مزاج گرمند و گرم مزاجان و سرد مزاجان باید آجیل سازگار با مزاج خود مصرف کنند.

راه فوری علاج چیست؟

با توجه به طبع گرم خوراکی‌های نوروز و ازدیاد مواد زائد در بدن، برای پاکسازی و سم‌زدایی بدن پس از خوردن تنقلات، مصرف چه خوردنی‌ها، نوشیدنی‌ها و میوه‌هایی پیشنهاد می‌شود، دکتر نمازی می‌گوید استفاده از ماءالشعیر طبی بسیار مفید است. جو را 24 ساعت بخیسانید و با 20 ـ 15 برابر آن آب،‌ روی حرارت قرار دهید. به محض شکفته شدن جو، آن را از روی حرارت بردارید و بلافاصله آب روی آن را صاف کنید. کاهو با شربت سکنجبین و مرکبات با توجه به این که دارای مزاج سرد و ترند،‌ گزینه مناسبی برای رفع فوری گرمی ناشی از مصرف تنقلات نوروزی هستند. برای پاکسازی بدن نیز افزایش دریافت مایعات، استفاده از غذاهای آبکی مانند انواع سوپ و آش بخصوص انواعی که با سبزیجات تازه محلی هر منطقه و آلو تهیه شده باشد و مصرف برگه‌ها، لواشک ترش و کم‌نمک خانگی و انجیر برای لینت مزاج و خروج سموم مفید است.

فاخره بهبهانی