مشق اعتیاد نوجوانان

اعتیاد در نوجوانان و کودکان جدی شده است و به قول معروف مساله‌ای نیست که بتوان «زیر فرش» پنهانش کرد، به همین علت انوشیروان محسنی بندپی، رئیس سازمان بهزیستی کشور نیز در گفت‌وگو با جام‌جم از این واقعیت تلخ پرده برمی‌دارد و می‌گوید: کاهش سن اعتیاد در کشور، یک واقعیت است.

اگر از رئیس سازمان بهزیستی کشور درباره راهکارهای مبارزه با اعتیاد کودکان و نوجوانان بپرسید، او بر این نکته تاکید می‌کند که باید ساز و کاری مناسب را با توجه به سن و سال و نیاز‌های این افراد در نظر گرفت.

محسنی بندپی با اشاره به این که برای همه گروه‌های سنی نمی‌توان روش درمان یکسانی را دنبال کرد، درباره اقدامات بهزیستی در این خصوص اظهار می‌کند: به شکل پایلوت اقداماتی درحال انجام است تا مشخص شود جداکردن و نگهداری از کودکان و نوجوانان معتاد به چه تدابیری نیاز دارد تا به این ترتیب، راهکارهای مناسبی برای برخورد با این مشکل به دست بیاوریم.

محسن روشن‌پژوه، معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور نیز در گفت‌وگو با جام‌جم فاش می‌کند: تعداد اشخاصی که برای درمان اعتیاد خود اقدام کرده و زیر 18 سال دارند،نسبت به گذشته افزایش یافته به همین دلیل باید برای این گروه سنی نیز برنامه درمانی مناسبی اجرا کرد.

جای خالی بانک اطلاعاتی

یکی دیگر از مسائلی که سبب شده اعتیاد در بین نوجوانان و کودکان رخنه کند، نبود برنامه و بانک اطلاعاتی مشخص است، اما آمارهایی نیز تا کنون منتشر شده که براساس آنها می‌توان به شرایط نامناسب این حوزه پی برد، برای نمونه سخنگوی ستاد مبارزه با موادمخدر بتازگی با اشاره به آمار یک درصدی اعتیاد در میان دانش‌آموزان به ایرنا گفت: 130 هزار نفر از دانش‌آموزان کشور از یک تا چند بار سابقه مصرف موادمخدر دارند.

این در حالی است که این آمار دانش‌آموزانی را که ترک تحصیل کرده یا اجازه تحصیل ندارند، پوشش نمی‌دهد، افزون بر این آمار معتادان کشور نیز حدود یک میلیون و 250 هزار نفر برآورد می‌شود و براساس آمارهای منتشر شده نیمی از آنها متاهل هستند به همین سبب اگر این افراد صاحب دست‌کم دو فرزند باشند، می‌توان نتیجه گرفت به اندازه جمعیت معتادان کشور نیز کودک در شرف اعتیاد قرار دارد یا معتاد شده است.

نبود آمار مناسب در این حوزه سبب شده برخی مسئولان برای کنترل چنین مسائلی قدم از قدم بر ندارند، به همین خاطر اندک اطلاعات کارشناسان از اعتیاد نوجوانان و کودکان براساس مستنداتی است که از مراکز درمان یا مشاوره به دست می‌آید.

روشن‌پژوه درباره نوع مواد مخدری که این گروه سنی مصرف می‌کند، یادآور می‌شود:

براساس گزارش‌های ما ترکیبی از مواد در بین کودکان و نوجوانان استفاده می‌شود، اما بیشتر از مواد محرک مانند شیشه یا مخدری مانند تریاک استفاده می‌کنند، مصرف هروئین نیز دیده شده، اما کم است.

معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور درباره راهکار بهزیستی برای درمان کودکان و نوجوانان معتاد خاطرنشان می‌کند: درمان کودکان و نوجوانان بویژه افراد زیر 12 سال جنبه طبی و پزشکی بیشتری دارد و معمولا برای آنها درمان‌های جایگزین مانند تجویز متادون توصیه نمی‌شود.

در واقع کارشناسان معتقدند درمان چنین افرادی باید در فضاهای بیمارستانی دنبال شود نه کمپ‌های ترک اعتیاد.

ایجاد مراکزخاص در کلانشهرها

سازمان بهزیستی حدود دو سال است که اجرای پروژه‌ای را برای درمان کودکان و نوجوانان معتاد در استان سیستان و بلوچستان به شکل پایلوت (آزمایشی) دنبال می‌کند، روشن‌پژوه دراین باره توضیح می‌دهد: با کمک ستاد مبارزه با مواد مخدر و وزارت بهداشت دو مرکز دخترانه و پسرانه برای معتادان زیر 18 سال طراحی کرده‌ایم. در این مراکز افراد غربالگری شده و برای ادامه درمان به بیمارستان فرستاده می‌شوند تا مرحله سم‌زدایی را پشت سر بگذارند.

به گفته او، پس از این که شخص سه ماه در این مراکز نگهداری شد، مددکاران شرایط خانواده‌اش را بررسی می‌کنند و اگر امکان برگشت فرد به خانواده میسر نبود، او به مراکز شبانه‌روزی بهزیستی منتقل می‌شود.

این درحالی است که مسئولان بهزیستی در حال برنامه‌ریزی هستند تا چنین مراکزی را در تمامی کلانشهرهای کشور ایجاد کنند، زیرا شرایط اجتماعی در کلانشهرهایی مانند تهران به شکلی است که کارشناسان تاکید می‌کنند مساله درمان اعتیاد کودکان و نوجوانان باید با جدیت پیگیری شود.

از سوی دیگر باید به این موضوع توجه کرد که هم‌اکنون در کلانشهرها برخی نوجوانان به علت ناآشنایی با کمپ‌های ترک اعتیاد مناسب نوجوان‌ها یا کمبود آنها، رقم واقعی سن‌شان را کتمان می‌کنند و به کمپ‌های ترک اعتیاد بزرگسالان می‌روند و در این مکان‌ها نه‌تنها اعتیادشان ریشه‌ای درمان نمی‌شود؛ بلکه انواع بزه را نیز از معتادان حرفه‌ای بزرگسال که خیلی‌هایشان هم سال‌هایی از عمر خود را در زندان گذرانده‌اند، یاد می‌گیرند.

تاکید بر توانمندی خانواده‌ها

برخی کارشناسان حوزه اعتیاد معتقدند برای درمان کودکان و نوجوانان معتاد باید برنامه‌های سرپایی و اقامتی را دنبال کرد، عباس دیلمی‌زاده، مدیرعامل جمعیت خیریه تولد دوباره نیز با این روش موافق است، او به ما توضیح می‌دهد: هرچند آمار قابل استنادی در این حوزه وجود ندارد، اما شواهد، نشانگر وجود کودکان و نوزادان معتاد در جامعه است، بنابراین برای درمان این گروه نیز باید برنامه‌هایی داشت.

این پژوهشگر اعتیاد با بیان این که بهتر است این گروه در محل زندگی خود روند درمانی را پشت سر بگذارند، عنوان می‌کند: چنانچه فرد، خانواده نابسامانی داشته باشد، باید او را در مرکز اقامتی بستری کرد.

کارشناسانی مانند او معتقدند برای پیشگیری از اعتیاد در کودکان و نوجوانان و درمان این مساله باید حمایت‌های اجتماعی بیشتری از خانواده به عمل بیاید و برای کودکان بی‌سرپرست یا بدسرپرست نیز از گروه‌های شبه‌خانواده استفاده شود.

اعتیاد به ارث می‌رسد

درباره این که چرا کودکان و نوجوانان گرفتار اعتیاد می‌شوند، ایده‌های گوناگونی مطرح است، اما بسیاری از کارشناسان می‌گویند چنین افرادی بیشتر از هر چیز از وضع نابسامان خانواده آسیب می‌بینند، یعنی پدر، مادر یا یکی از اعضای خانواده آنها را به گرداب اعتیاد پرتاب می‌کند.

احمد کاهه، معاون اجتماعی پلیس مبارزه با مواد مخدر ناجا در این‌باره به جام‌جم می‌گوید: معمولا کودکان از طریق خانواده و تحت شرایط دچار اعتیاد می‌شوند به همین دلیل نوع مواد مخدری که آنها به مصرف می‌رسانند، به موادی که والدین‌شان مصرف می‌کنند، بستگی دارد. علاوه بر این باید تاکید کرد مادر معتاد، بچه معتاد به دنیا می‌آورد یا کودکان در خانواده‌هایی که گرفتار اعتیاد هستند، آسان‌تر به مواد مخدر دسترسی پیدا می‌کنند.

کاهه اظهار می‌کند: در این حوزه باید به پیشگیری توجه ویژه‌ای کرد، زیرا هرچه سطح آگاهی اعضای خانواده بالاتر برود، افراد کمتر دچار آسیب خواهند شد، این درحالی است که پس از درمان نیز شخص باید مورد حمایت قرار بگیرد تا دوباره گرفتار اعتیاد نشود.

با توجه به گفته‌های کارشناسان، هرچند آمار قابل توجهی دراین حوزه استخراج نشده، اما شواهد بسیاری وجود دارد که مساله اعتیاد در کودکان و نوجوانان جدی است به همین خاطر باید سازمان‌های مسئول دراین امر آزمون و خطا را کنار گذاشته و هرچه زودتر برنامه مناسبی را برای پیشگیری و درمان این گروه سنی اجرا کنند.

مهدی آیینی - جامعه