یک بام و دوهوای حفاظت از حمام‌های تاریخی اصفهان

به گزارش جام‌جم، هنوز جوهر امضای تفاهم‌نامه دوباره‌سازی حمام تاریخی «خسروآقا» خشک نشده بود، که همزمان از شهر تاریخی اصفهان خبری دریافت شد مبنی بر تخریب یک حمام ثبت ملی شده دیگر توسط شهرداری منطقه یک این شهر! حمام تاریخی «حاج کاظم» متعلق به دوره قاجار که در خیابان مسجد سید واقع شده و مرداد 1387 به ثبت ملی رسیده است. این تخریب نیز بدون مجوز اداره کل میراث فرهنگی اصفهان و با بهانه کج شدن دیوار و احتمال ریزش آن و تبدیل شدن به مرکز تجمع اوباش صورت گرفته؛ یعنی درست همان دلیلی که حمام خسرآقا خان را به ویرانی کشاند. این چنین است که یک بام و دوهوای حفاظت از حمام‌های تاریخی اصفهان به وجود می‌آید؛ موضوعی که البته درباره بیشتر آثار تاریخی کشور وجود دارد وحمام‌های تاریخی اصفهان مشتی از خروار است.

تناقض‌گویی

حمید فرهنگ، شهردار منطقه یک اصفهان پس از تخریب حمام حاج کاظم به رسانه‌های محلی اصفهان گفته بود که متوجه تاریخی بودن بنا نبوده و در صورت اطلاع، اجازه چنین تخریبی را صادر نمی‌کرده است؛ ادعایی که متاسفانه هر بار و پس از هر تخریب آثار تاریخی در هر نقطه از کشور از سوی مسئولان ذی‌ربط مطرح می‌شود. البته این مدیر شهرداری در ادامه حمام حاج کاظم را فاقد ارزش تاریخی نیز دانسته و حساسیت در باره این بنا را بی‌مورد تلقی کرده بود. ادعای دیگری که با واکنش سازمان میراث فرهنگی کشور و اداره میراث فرهنگی اصفهان نیز مواجه شده و ناصر طاهری، معاون میراث فرهنگی اداره‌کل میراث فرهنگی اصفهان درباره آن گفته است: تخریب حمام حاج کاظم اشتباه بزرگی بوده و شهرداری منطقه وظیفه داشته قبل از هر اقدامی از اداره میراث فرهنگی استان استعلام بگیرد.

فریبا کرمانی، معاون اداره کل حفظ و احیای بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی، فرهنگی و دبیر کارگروه احیای حمام‌های تاریخی کشور نیز در گفت‌وگو با جام‌جم از شکایت میراث فرهنگی اصفهان از شهرداری این شهر خبر داد و یادآور شد: از آنجا که این حمام به ثبت ملی رسیده بود، تخریب آن جرم مشهود محسوب شده و میراث فرهنگی حق شکایت درخصوص این تخریب را دارد، از همین رو پرونده‌ای برای آن تشکیل شده که این پرونده هم‌اکنون به دادگستری اصفهان رفته و مراحل رسیدگی را طی می‌کند.

از ماجرا بی‌اطلاعیم

اما واکنش برخی مسئولان شهرداری اصفهان به این تخریب هم جالب توجه است. حسین جعفری، معاون امور نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان در پاسخ به پرسش خبرنگار جام‌جم مبنی بر دلیل تخریب حمام حاج کاظم یادآور شد که هیچ اطلاعی از این تخریب و دلایل آن ندارد.

وی البته با یادآوری امضای تفاهم‌نامه میان شهرداری اصفهان و میراث فرهنگی کشور درخصوص دوباره‌سازی حمام خسروآقا تاکید کرد که درمجموع رویکرد شهرداری اصفهان نسبت به حفاظت از آثار تاریخی مثبت و روشن است و این ادعا را می‌توان در عزم این نهاد برای بازسازی بافت تاریخی شهر، احیای میدان تاریخی امام علی(ع) و مرمت مجموعه 70 هکتاری تخت فولاد بوضوح مشاهده کرد.

معاون امور نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان درخصوص احیای حمام تاریخی خسرو آقا نیز گفت: از آنجا که اکنون بخشی از حمام تخریب شده، به خیابان و بخشی هم به بانک تبدیل شده و فقط یک‌سوم آن به صورت نیمه مخروبه باقی مانده است، مقرر شد کارگروهی مطالعات لازم درخصوص راهکارهای احیای حمام و چگونگی بازگرداندن زمین بانک و خیابان و مسائل مربوط به آنها را بررسی کرده و درصورت امکان این بازسازی را در چند مرحله انجام دهند، به این ترتیب که اکنون بخش آزاد و نیمه‌مخروب حمام مورد بازسازی قرار گیرد تا مشکلات دو بخش دیگر مرتفع شود.

احیا به چه قیمتی

گرچه خبر احیای یک حمام باارزش تاریخی خوشحال‌کننده است، اما این نقد هم به این اقدام وارد شد که احیای حمامی که دیگر هیچ وجود خارجی ندارد و کاملا تخریب و تسطیح شده و صرف اعتبار برای آن، کار صحیحی خواهد بود؟

معاون اداره کل حفظ و احیای بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی، فرهنگی و دبیر کارگروه احیای حمام‌های تاریخی کشور در این خصوص معتقد است که احیای این حمام به عنوان یکی از نگین‌های معماری و مهندسی حمام‌های تاریخی کشور، کار ارزشمندی است؛ زیرا اولا این کار هشداری است به آن عده از افراد که همچنان با روش‌های مختلف درصدد تخریب بناهای تاریخی‌اند که بدانند این کار آنها بی‌هزینه نخواهد بود. ثانیا برای ما هم ایجاد انگیزه می‌کند که برای احیای سایر حمام‌های تاریخی تلاش بیشتری کنیم و در مجموع تقویت بینش ارج گذاشتن به میراث فرهنگی غنی کشور است، ضمن این که این کار کاملا براساس قانون و مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری است.

فریبا کرمانی در پاسخ به این پرسش که آیا احیای این حمام که به طور کامل تخریب و تسطیح شده و دیگر هیچ اثری از آن باقی نمانده است، ممکن خواهد بود، گفت: خوشبختانه نقشه‌های کامل حمام که پیش از تخریب تهیه شده، موجود است و احیای آن نیز براساس همین نقشه‌ها، عکس‌ها و شواهد و بقایای به‌جا مانده، انجام و سعی می‌شود تا حد ممکن به وضعیت اصلی حمام نزدیک شده و با کاربری حمام در آینده مورد استفاده قرار گیرد.

فاطمه مرادزاده

ایران