طبیعت ایران؛ سرمایه ارزشمند ملی

بیش از نیمی از مساحت ایران را کوه‌ها دربر گرفته‌ است. رشته کوه البرز از شمال غرب و در امتداد کوه‌های آرارات تشکیل شده است.

علاوه بر اینها قریب صد قله بالای 4000 متر در این رشته کوه وجود دارد که هریک طبیعتی زیبا را پدید آورده است.

مکان‌های تاریخی زیاد در نواحی مختلف البرز از جمله قلاع و کاروانسراهای متعدد و روستاهای کهن همچون ماسوله و در شمال غرب آن آثار به‌جا مانده از دوران اورارتوها و سروده‌های استاد سخن حکیم ابوالقاسم فردوسی در باره البرز و دماوند، همه نشان از پیشینه تاریخی و ویژگی‌های فرهنگی و قومی ساکنان البرز دارد.

منطقه البرز در بخش‌های شمالی آن مشرف به بزرگ‌ترین دریاچه جهان یعنی دریای خزر است. هوای مرطوب مناطق شمالی به واسطه ارتفاعات البرز قادر به عبور از آن نیست و به همین لحاظ هوای مرطوب در ارتفاعات شمالی البرز بر اثر برخورد با توده‌های هوای سرد تبدیل به نزولات آسمانی شده و عمده بارش‌ها در این منطقه صورت می‌گیرد.

این پدیده سبب شده تا مناطق شمالی البرز نواری جنگلی را ایجاد کند جنگل‌های شمالی عمدتا از پهن برگ‌هاست و از قدیمی‌ترین جنگل‌های جهان که بعد از آخرین عصر یخبندان به‌جا مانده، محسوب می‌شود.

رشته‌کوه مهم دیگر ایران رشته‌کوه زاگرس است. دامنه‌های زاگرس زیستگاه اقوام کهن از جمله ایلامیان و پارس‌ها بوده و صدها اثر تاریخی از جمله شوش زیگورات چغازنبیل، شوشتر، اکباتان، مجموعه تخت جمشید و پاسارگاد مجموعه شهر ساسانی، تنگ چوگان در نزدیکی کازرون، کول فرح و صدها اثر تاریخی با قدمتی بیش از 4000 سال گواهی است بر این که زاگرس مهد تمدن ایران باستان بوده است.

کویرها و بیابان‌ها نیزحدود یک چهارم از مساحت ایران را دربر گرفته‌ است. مهم‌ترین کویرها و بیابان‌های ایران در بخش‌های شرقی، جنوب شرقی و مرکزی ایران واقع است.

کویر لوت که از جنوب خراسان رضوی تا سیستان و از سمت جنوب و غرب در محدوده استان‌های کرمان و یزد و قسمتی از شرق اصفهان امتداد یافته بزرگ‌ترین عارضه کویری و بیابانی ایران را تشکیل می‌دهد.

این نواحی گسترده به‌رغم تمام شداید طبیعی که بر آنها حاکم است، زیباترین عوارض طبیعی را در میان خود دارد.

تپه‌های شن روان، کلوت‌ها یا همان برج‌ها و تل‌های ماسه‌ای که همچون شهری خیالی خودنمایی می‌کند و کویرها و ساکنان مهربان آن، میراث‌دار تمدن‌های کهن هستند که از بیش از 10 هزار سال قبل شگفتی آفریدند، شهر سوخته زابل، تپه تاریخی سیلک کاشان و هزاران بنا و اثر تاریخی ساخته شده بعد از ظهور اسلام که در استان‌های خراسان جنوبی، سیستان، کرمان، یزد، اصفهان، سمنان و تهران شاهد آنها هستیم همه حاکی از تمدن بی‌بدیل این محدوده از ایران است.

از دیگر عوارض طبیعی حائز اهمیت تالاب‌ها، دریاچه‌ها، رودها، چشمه‌ها و برکه‌ها است. دریاچه‌های کوهستانی در بسیاری از مناطق کوهستانی و در ارتفاعات مختلف پراکنده‌ است بلندترین دریاچه کوهستانی آبگیر قله سبلان است که بیش از 4800 متر ارتفاع دارد. چنین تنوع و تکثر زیبایی را باید یک سرمایه ملی به شمار آورد که حفاظت از آن یکی از نخستین وظایف هر ایرانی است؛ ایرانی که طبیعت را سرمنشأ فرصت‌های ملی‌اش قرار خواهد داد.

رضا چهکنویی - دبیرکمیته طبیعت‌گردی انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی ایران