صلح در افغانستان، رویایی در دور دست‌ها

حکمت خلیل کرزای معاون وزیر خارجه افغانستان، عزیز چودری وزیر خارجه پاکستان، دنگ شی جون نماینده ویژه چین در امور افغانستان و ریچارد اولسون، نماینده ویژه آمریکا در امور افغانستان و پاکستان در این نشست حضور داشتند. نکته مهم این نشست نبود نمایندگان طالبان در آن بود.

طرح چهارگانه پاکستان

این نشست با سخنرانی مقدماتی سرتاج عزیز، مشاور نخست‌وزیر پاکستان در امور خارجی رسما آغاز شد. وی در سخنان خود هدف اصلی این مذاکرات را متقاعد کردن طالبان برای آمدن بر سر میز مذاکرات و کنار گذاشتن خشونت از سوی آنها اعلام و اضافه کرد: هیچ پیش شرطی برای مذاکرات دولت کابل با طالبان افغانستان مطرح نخواهد شد. نواز شریف برای برقراری صلح و امنیت در افغانستان با اشرف غنی، رئیس‌جمهور این کشور دیدار کرده است و ژنرال راحیل شریف، رئیس ستاد ارتش پاکستان نیز چندی پیش به همین دلیل به کابل سفر کرده بود. این مقام پاکستانی ابراز امیدواری کرد با تلاش‌های این نشست چارچوب مربوط به مذاکرات صلح افغانستان تعیین خواهد شد.

وی در این نشست چهار مسیر را برای کمک به روند مذاکرات صلح افغانستان پیشنهاد کرد که عبارتند از: 1. فراهم کردن شرایطی برای متقاعد کردن طالبان به اجتناب از انجام حملات خشونت‌بار و ترغیب آنها به آمدن به پای میز مذاکره 2. انجام اقدامات بعدی برای هموار کردن راه مذاکره با طالبان 3. طرفین اقداماتی اعتمادساز در جهت تشویق طالبان به آمدن به میز مذاکره در پیش گیرند 4. یک نقشه راه واقع‌بینانه و منعطف تدوین شود تا به‌طور گسترده تمام مراحل و فازهای مذاکرات را نشان دهد.

پیش از آغاز این نشست جاوید فیصل، سخنگوی عبدالله عبدالله رئیس اجرایی افغانستان به رسانه‌ها گفت که قرار است پاکستان در جریان این نشست فهرستی از شبه‌نظامیانی را ارائه کند که تمایل به برگزاری مذاکرات صلح دارند. بنا به گفته فیصل، پاکستان همچنین موافقت کرد که به پشتیبانی مالی از طالبان پایان داده و مانع استقرار دوباره این شبه نظامیان در مناطق مرزی افغانستان شود. جان کربی، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نیز این نشست را فرصتی مغتنم برای رسیدن به صلح ماندگار در افغانستان خواند.

در حالی ‌که هیچ‌یک از نمایندگان طالبان در نشست دیروز حضور نداشتند، یکی از مقامات ارشد این گروه در گفت‌وگو با آسوشیتدپرس اعلام کرد: در گام نخست ما با آمریکا وارد مذاکره می‌شویم نه دولت افغانستان. وی افزود: دو نماینده طالبان در دفتر قطر به زودی با نمایندگان چین در اسلام‌آباد ملاقات خواهند کرد.

بیم و امیدهای صلح در افغانستان

اولین دور مذاکرات صلح افغانستان، تابستان سال گذشته در منطقه خوش آب و هوای «مری» در شمال اسلام‌آباد برگزار شد. همه مقدمات برای دور دوم این مذاکرات مهیا شده بود که ناگهان اعلام خبر مرگ ملا عمر، رهبر پیشین طالبان، این روند را متوقف کرد. این خبر همچنین باعث ایجاد دو دستگی و حتی درگیری بین خود نیروهای طالبان شد. آنها همچنین در مورد حضور بر سر میز مذاکرات نیز با یکدیگر اختلاف داشتند. نتیجه‌اش این شد که گروهی تمایل خود را برای حضور در مذاکرات اعلام کرده و در مقابل گروهی دیگر حملات خود را در مناطق افغانستان شدت بخشیدند. این در حالی است که زمستان همواره فصل کاهش خشونت‌ها و درگیری‌ها در افغانستان بود و به اصطلاح طالبان به خودشان استراحت می‌دهند.

از سوی دیگر، گرچه پاکستان اعلام کرده فهرستی از نیروهای طالبان موافق صلح را ارائه می‌کند، اما افغان‌ها با دیده تردید به این مساله می‌نگرند. مردم و مقامات افغانستان همواره تاکید داشته‌اند که سرنخ ناآرامی‌های کشورشان به پاکستان برمی‌گردد.

از سوی دیگر آن دسته از طالبانی که گفته می‌شود مایل به مذاکرات بودند یا به شیوه‌ای مرموزی کشته شده یا شرایط حضور در مذاکرات را ندارند.

ملا عبیدالله و عبدالغنی برادر، نمونه‌هایی مشخص در این زمینه هستند. نفر اول به طرز مشکوکی در زندان‌های پاکستان جان باخت و دومی نیز قادر به تکلم و راه رفتن نیست.همچنین این تنها طالبان نیست که با نیروهای دولتی در افغانستان می‌جنگد. حزب اسلامی به رهبری گلبدین حکمتیار و شبکه حقانی از جمله گروه‌هایی هستند که هنوز راضی به زمین گذاشتن سلاح‌های خود نشده و با دولت افغانستان در نبرد هستند. با وجود این نکات مثبت و منفی، مردم افغانستان همچنان در انتظار فرصتی هستند تا جنگ و خشونت 15 ساله در این کشور به نحوی پایان یابد.

سایه سنگین داعش در افغانستان و پاکستان

موضوع دیگری که انجام این مذاکرات را حیاتی جلوه می‌دهد، خطر رشد گروه تروریستی داعش در برخی مناطق افغانستان و پاکستان است. پیشروی‌های داعش در شرق افغانستان به حدی زیاد شده است که سرانجام اشتون کارتر، وزیر دفاع ایالات متحده چند هفته پیش مجبور شد از پایگاه هوایی در جلال‌آباد ولایت ننگرهار به طور غیرمنتظره‌ای دیدار کند.

وی هشدار داد تهدید داعش با وخیم‌تر شدن اوضاع امنیتی در افغانستان، هراس‌های بیشتری را نسبت به ثبات حکومت وحدت ملی در کابل ایجاد می‌کند.

بر همین اساس، چندی پیش نیز داعش اولین ایستگاه رادیویی‌ خود را در ولایت ننگرهار راه‌اندازی کرد که به‌وضوح در مناطق قبایلی پاکستان شنیده می‌شود. حضور این‌ گروه در افغانستان سبب می‌شود که به‌ سادگی از طریق خط دیورند، به خاک پاکستان نفوذ کنند.

فشار نظامی علیه گروه‌های مخالف صلح

همزمان با آغاز نشست چهار جانبه روز گذشته، وزارت امور خارجه افغانستان اعلام کرد: با آغاز گفت‌وگوهای صلح اگر طالبان به روند صلح نپیوندد و جنگ را ادامه دهد، دولت افغانستان بر این گروه فشار نظامی بیشتری وارد خواهد کرد.

خیرالله آزاد، معاون سخنگوی وزارت امور خارجه افغانستان گفت: با گروه‌هایی که مخالف گفت‌وگوهای صلح هستند، پیشتر افغانستان و پاکستان در مورد برنامه مبارزه مشترک علیه آنها به توافق رسیده‌‌ است. مولوی نورستانی، عضو شورای عالی صلح افغانستان نیز با اشاره به اختلاف میان طالبان گفت: یکی از اهداف نشست چهار جانبه، معرفی طالبان موافق و مخالف مذاکرات صلح است.