تفاهم‌نامه‌ای که هوبره را قربانی می‌کند

هدف اصلی دولت قطر از این سرمایه‌گذاری، برگزاری مسابقات شکار هوبره توسط پرنده شکاری شاهین در داخل خاک ایران بوده است که سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور شدیدا مخالف آن است.

در هشتم دی سال 1389 در سفر یکروزه محمدجواد محمدی‌زاده، رئیس وقت سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور و عبدالله بن مبارک بن اعبود المعضادی وزیر محیط‌زیست کشور قطر به استان کرمان توافق‌نامه همکاری در محل استانداری کرمان به امضا رسید که براساس آن بخشی از اراضی شهرستان سیرجان برای پرورش هوبره به قطری‌ها اجاره داده شود.

براساس این تفاهم‌نامه قطری‌ها می‌توانند با ساخت مرکز بزرگ ذخیره‌گاه طبیعت برای تکثیر و پرورش این پرنده و رهاسازی آن در طبیعت، محلی را برای برگزاری مسابقات قوش‌ بازی احداث کنند تا تعدادی از هوبره‌هایی که در این مرکز تکثیر می‌شوند طی مسابقاتی با حضور شاهزاده‌های عرب شکار شوند.

در آن زمان بسیاری از دوستداران محیط‌زیست با این سرمایه‌گذاری و عقد این قرارداد به دلیل صدماتی که به جمعیت این پرنده می‌زند مخالفت کردند، اما مسئولان وقت این قرارداد را این‌گونه توجیه کردند که قطری‌ها در این مرکز اقدام به پرورش هوبره خواهند کرد و در طرح‌های مطالعاتی برای حفظ حیات پرنده نیز شرکت می‌کنند و در نهایت با پرورش کنترل‌ شده هوبره شکار و قاچاق هوبره برای انتقال به کشورهای عربی کاهش می‌یابد لذا این تفاهم‌نامه اجرایی و عملیات ساخت این مرکز در منطقه حفاظت‌شده بهرام گور در سه مرحله و طی مدت 5 سال با چند میلیون دلار سرمایه‌گذاری کشور قطر انجام شد.

مخالفت سازمان حفاظت محیط‌ زیست

با روی کار آمدن دولت یازدهم سازمان حفاظت محیط‌ زیست کشور با یکی از بند‌های این تفاهم‌نامه که برگزاری مسابقات شکار هوبره است مخالفت کرده و ادامه روند اجرایی این تفاهم‌نامه متوقف شده است. با این مخالفت این تفاهم‌نامه زیست‌محیطی ابعاد حقوقی گرفته و از طریق دفتر روابط امور بین‌الملل سازمان حفاظت محیط زیست کشور و وزارت امورخارجه کشورمان در حال پیگیری است تا طرف قطری از اجرای بند برگزاری مسابقات و شکار هوبره صرف‌نظر کند و در غیر این‌صورت به دلیل نقض این تفاهم‌نامه و حقوقی شدن این پرونده ایران به پرداخت غرامت به دولت قطر مجبور شود. موضوعی که حساسیت اجرای کامل یا بخشی از این تفاهم‌نامه و یا توقف کامل آن را دوچندان ساخته است.

مجتبی نیک‌طبع، معاون پایش و محیط طبیعی اداره‌کل محیط‌زیست استان کرمان در گفت‌وگو با جام‌جم با اشاره به روند انعقاد تفاهم‌نامه و اجرای آن می‌گوید: پس از انعقاد این تفاهم‌نامه بر اساس ضوابط و بررسی‌های صورت گرفته چندین زیستگاه به عنوان مناطقی که پتانسیل احداث این مرکز را داشتند انتخاب شدند که در نهایت با توجه به یکسری محدودیت‌ها ی قانونی برای ورود اتباع خارجی به کشورمان و سرمایه‌گذاری، سازمان محیط‌زیست صلاح دید که این مرکز در یکی از مناطق تحت مدیریت این سازمان احداث شود که با توجه به وجود امکاناتی همچون جاده، آب و برق و فرودگاه، حاشیه منطقه حفاظت شده بهرام با مدیریت اداره‌کل محیط‌زیست استان فارس انتخاب شد.

پیگیری حقوقی تفاهم‌نامه

وی با اشاره به رفع موانع مختلفی که بر سر راه ساخت این مرکز وجود داشت می‌افزاید: ریاست کنونی سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور با تکثیر و پرورش هوبره در این مرکز موافق است، اما مخالفت خود را با شکار این پرنده در معرض انقراض اعلام کرده است و خواهان اصلاحاتی در این تفاهم‌نامه شده که از طریق سازمان محیط‌زیست کشور و بخش حقوقی وزارت امور خارجه در حال پیگیری است .

محمد صفرزاده، مدیرکل محیط‌زیست استان کرمان نیز با بیان این‌که هدف از انعقاد این تفاهم‌نامه در آن زمان بحث تکثیر، پرورش و رهاسازی هوبره بوده است می‌گوید: این پرنده مهاجرپذیر در معرض انقراض، تحت پوشش کنوانسیون بین‌المللی حفاظت از گونه‌های گیاهی و جانوری در معرض خطر CITES قرار دارد و سازمان حفاظت محیط‌زیست با این هدف این تفاهم‌نامه را امضا کرده بود که پرنده هوبره از خطر انقراض در ایران نجات پیدا کند. وی می‌افزاید: اما طرف قطری علاوه بر تکثیر و پرورش هوبره به دنبال برگزاری مسابقات شکار این پرنده بود که اکنون مخالفت شدید سازمان محیط‌زیست کشور را به همراه داشته است.

به گفته مدیر کل محیط‌زیست کرمان، ساخت و سازهای این مرکز در چهار چوب نقشه‌هایی که طراحی شده بود توسط بخش خصوصی اجرا و تحویل داده شده است تا تعیین تکلیف شود. وی تصریح می‌کند: بر اساس آخرین پیگیری‌های صورت گرفته، مسئولان مربوطه در حال رایزنی با محیط‌زیست قطر هستند تا آنچه که به نفع محیط‌زیست کشورمان است رقم بخورد.

هوبره سرگرمی شیوخ عرب

با این‌که به دلیل تخریب زیستگاه و شکار بی‌رویه، این پرنده نادر تحت حفاظت‌های شدید زیست‌محیطی قرار دارد و طبق قانون، شکار هرگونه جانور در معرض خطر انقراض ممنوع است، علاقه شیوخ عرب به شکار هوبره به وسیله شاهین و بالابان باعث شده شکارچیان سودجوی ایرانی وعرب در زیستگاه این پرنده در استان‌های جنوبی کشور همانند کرمان، به شکار زنده و قاچاق آن به کشورهای عربی همسایه بپردازند و به‌تبع آن جمعیت هوبره رو به کاهش باشد.

مدیرکل محیط‌زیست استان کرمان یکی از چالش‌ها و دغدغه‌های اصلی زیست محیطی استان کرمان را کشتار حیات وحش و تخریب تنوع زیستی گونه‌های حیات وحش و منابع ژنتیکی عنوان می‌کند و با بیان این‌که اداره کل محیط زیست با تخلفات صورت گرفته در چهار چوب قانون برخورد می‌کند می‌افزاید: در سال گذشته بالغ بر سه مورد تخلفاتی در رابطه با شکار هوبره صورت گرفته بود که با عوامل داخلی و اتباع خارجی که تحت پوشش‌های مختلف در حال شکار این پرنده بودند برخورد شد.

پرنده‌ای در حال انقراض

هوبره یکی از پرندگان بسیار زیبا و باشکوه نواحی کویری جنوب ایران همانند کرمان است که به دلیل شکارهای بی‌رویه و غیرمجاز، نسل آن در معرض خطر نابودی قرار گرفته است. این پرنده بیابانگرد و خجالتی از لحاظ ترکیب و شکل ظاهری تا حدودی به بوقلمون شباهت دارد. هوبره از راه خوردن دانه میوه‌ها و غله‌ها، گیاهان کوچک، حشرات، کرم‌ها و خزندگان تغذیه می‌کند و به دلیل سازگاری با محیط بیابان، بیشتر آب بدنش از غذایی که می‌خورد تامین می‌شود.

هوبره به خاطر نوع دفاع خود در برابر پرندگان شکاری همانند شاهین، به مرغ بمب‌انداز معروف است؛ طوری که وقتی شاهین از پشت به او نزدیک می‌شود ناگهان به سمت بالا تغییر ارتفاع داده و از مقعد خود خمیر رقیق چسبناکی به سمت شاهین می‌افشاند که در صورت ریختن روی بال‌های او، آنها به هم چسبیده و شاهین سقوط می‌کند. به همین منظور شکار هوبره توسط شاهین و جدال این دو پرنده برای مغلوب کردن یکدیگر، به تفریح بسیاری از ساکنان متمول کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس تبدیل شده است.

حکمت قاسم‌خانی - جام‌جم کرمان