از «سیب» بپرسید

دکتر ایرج خسرونیا / متخصص داخلی ـ گوارش

نشانه‌هایی که به آن اشاره می‌کنید، نشانه گرمازدگی است. بدن ما به‌طور طبیعی دارای سیستم تنظیم گرماست.

اگر تعادل آن به هم خورده و بدن نتواند تغییرات دمایی را تنظیم کند، دچار حالت گرمازدگی خواهد شد. درواقع وقتی دمای بدن به‌صورت غیرعادی بالا برود، شخص دچار گرمازدگی می شود؛ مثل آنچه برای شما اتفاق افتاده است. بالا رفتن دمای هوا باعث افزایش میزان تبخیری بدن شده و همراه با تبخیر آب بدن سدیم و پتاسیم هم از بدن خارج می‌شود. به همین دلیل عملکرد پمپ سدیم ـ پتاسیم سلول‌ها دچار اختلال خواهد شد. از طرفی تبخیر آب بدن به‌دلیل گرمازدگی باعث کاهش میزان فشار خون می‌شود. درپی این اتفاق، خون به مغز و کلیه‌ها نرسیده و عمل تصفیه خون هم با اختلال روبه رو خواهد شد. اختلال در عملکرد کلیه‌ها به‌دلیل اختلال در رسیدن خون به آنها باعث کاهش حجم ادرار شده و به این ترتیب مواد نامناسبی مثل اوره و کراتین در بدن افزایش پیدا می کند. این مساله زمینه‌ساز ایجاد مسمومیت خواهد شد. اگر این وضعیت ادامه پیدا کرده و آب به مقدار مناسب به فرد نرسد، خطر ایجاد نارسایی کلیه دور از انتظار نیست.

نشانه‌های کلی گرمازدگی متغیر است و بسته به این‌که فرد دچار چه حد یا چه نوع گرمازدگی‌ شده‌ متفاوت است. خستگی، گیجی، حالت تهوع و استفراغ، بی‌اشتهایی نسبت به غذا و در شرایط حاد، سردرد، عدم تعرق، خشکی پوست، پایین نیامدن دمای بدن، گرفتگی عضلات، تشنج، اختلال در ضربان قلب و سنکوپ از جمله نشانه های آن است.

با توجه به نشانه‌هایی که درباره وضعیت خودتان گفتید شما دچار مشکل گرمازدگی «فعالیتی» شده‌اید. گرمازدگی از یک نگاه در دو طیف«کلاسیک» و «فعالیتی» تقسیم‌بندی می‌شود. در حالت اول یعنی گرمازدگی کلاسیک شخص بدون تحرک بدنی و در اثر تماس مکرر با محیط گرم و فاقد تهویه به گرمازدگی دچار می‌شود. اما در نوع فعالیتی، گرمازدگی به‌دنبال تحرک بدنی و قرار گرفتن در معرض هوای گرم اتفاق می‌افتد. به همین دلیل شما با توجه به فعالیت بدنی و گرمای هوا به‌طور همزمان دچار گرمازدگی فعالیتی شده‌اید.

این نوع گرمازدگی در اثر فعالیت بدنی مثل پیاده‌روی سریع و طولانی، بسکتبال، فوتبال و... در هوای گرم و آلوده اتفاق می‌افتد.

گرمازدگی براساس آسیب‌هایی که به جا می‌گذارد هم به سه حالت خفیف، متوسط و حاد تقسیم‌بندی می‌شود. در همه این شرایط نخستین کار کم کردن تعداد لباس‌های فرد گرمازده، کمک به کاهش دمای بدن و تامین آب از دست رفته بدن از طریق نوشیدن آب یا نوشیدنی‌هایی مثل شربت آبلیمو یا پودر او. آر. اس است. اما طبیعی است که هرکدام از این نوع گرمازدگی‌ها هم نیازمند امدادرسانی اختصاصی است که متفاوت از نوع دیگر است. یکی از اقدام‌های خوبی که انجام داده‌اید، استحمام با هدف کاهش دمای بدن بوده است. اما حواستان باشد در شرایط گرمازدگی نباید بیمار زیر دوش آب بسیار سرد برود. بهتر است دمای آب با دمای بدن فرد گرمازده حداکثر 2 تا 3 درجه تفاوت داشته باشد.

برای این‌که در فصل تابستان دچار گرمازدگی نشده و درصورت انجام فعالیت بدنی نیز این عارضه گریبانگیرتان نشود به این نکته‌ها دقت کنید:

نوع لباس: رنگ و جنس لباس تاثیر بسیار زیادی روی جلوگیری یا ابتلای شما به گرمازدگی دارد. در فصل تابستان باید فقط لباس‌هایی با رنگ روشن و الیاف نخ – پنبه بپوشید. از طرفی لباس باید کمی گشاد باشد تا امکان تبادل هوا وجود داشته باشد.

بنوشید: همیشه همراه‌تان آب داشته باشید. بهتر است چند حلقه لیموترش تازه و چند برگ نعنا یا پونه تازه داخل آب بیندازید. علاوه براین‌که می‌توانید شربت آبلیموی کم شیرین یا خاکشیر نیز درست کرده و به جای آب همراهتان ببرید. این دو هم از گرمازدگی جلوگیری می‌کنند.

پس از آفتاب حرکت کنید: برای پیاده‌روی در فصل تابستان، بهترین زمان پیش از گرم شدن تابش خورشید یعنی ساعت 11 صبح و لحظات افت گرمای خورشید یعنی ساعت 7 عصر به بعد است. پیاده‌روی در زمانی که تابش نور آفتاب شدید است؛ حتی اگر زیر نور آفتاب حرکت نکنید، باز هم زمینه‌ساز ابتلا به گرمازدگی است. بنابراین برنامه ورزش یا پیاده‌روی‌تان را به این ساعت‌ها محدود کنید.

میوه بخورید: پیش از شروع پیاده‌روی، خوردن یک قاچ هندوانه، چند عدد میوه آبدار مثل آلو یا یک فنجان گیلاس یا آلبالو مناسب است. به این دلیل که ضمن تامین آب مورد نیاز بدن، املاح آن را نیز تامین کرده و مانع از به هم خوردن تعادل املاح بدن به‌ویژه سدیم ـ پتاسیم دراثر پیاده‌روی و تعرق می‌شود.

سپیده. م هستم از مشهد پیامک می‌زنم (09150000148). 27 سال دارم. مدت یک ماه است که موقع بلند شدن و نشستن یا زمانی که کمی پیاده‌روی سریع انجام می‌دهم دچار
زانو درد می‌شوم. به‌صورت حرفه‌ای کوهنوردی می‌کنم و اگر فرصت نکنم، روزانه یک ساعت پیاده‌روی سریع انجام می‌دهم. می‌خواستم بپرسم علت زانو درد من چیست؟ چگونه می‌توانم آن را درمان کنم؟

دکتر عبدالرحمان رستمیان / رماتولوژیست

در توضیح‌تان به این موضوع اشاره نکرده‌اید که دچار بیماری مفصلی خاصی به‌صورت مادرزادی هستید یا نه؟ به این دلیل که یکی از علت‌های زانودرد می‌تواند ابتلا به بیماری التهاب مفصل یا آرتریت باشد. اما با توجه به توضیح‌هایی که دادید به نظر می‌رسد علت اصلی زانو درد شما، نوع فعالیت بدنی است که انجام می‌دهید. اشاره کردید که کوهنوردی می‌کنید. کوهنوردی بویژه زمانی که به سمت پایین برمی‌گردید به زانو فشار وارد می‌کند. این حالت زمانی که سربالایی می‌روید، برای مثال پیاده‌روی کرده و مسیر سربالایی را طی می‌کنید نیز وجود دارد. توصیه می‌کنم نوع ورزش‌تان را تغییر دهید. برای مثال، شنا‌ یکی از ورزش‌هایی است که به وسیله آن، هم کالری مناسبی را که دوست دارید ‌می‌سوزانید و هم این‌که به‌دلیل غوطه‌وری در آب دردهای عضلانی‌تان درمان می شود. اگر به این ورزش علاقه ندارید، ورزش‎های کششی انجام دهید. سعی کنید وقتی در منزل هستید، به زانوها استراحت بدهید. می‌توانید آنها را با «بریس» ببندید یا راحت‌تر از آن‌ دراز کشیده و با گذاشتن دو بالش زیر زانوی‌تان آنها را بالا نگه دارید. این کار باعث بهبود درد زانو خواهد شد. علاوه بر این‌که اگر زانو دچار تورم شده باشد، به این ترتیب به درمان آن کمک خواهید کرد. هر روز با کیسه یخ، زانو را کمپرس کرده و هر بار 15 دقیقه کیسه را روی زانوها قرار دهید. اگر با همه این تغییرات مشکل شما برطرف نشد حتما به متخصص مراجعه کنید.