اضطراب و استرس، دشمن یادگیری

احساس اضطراب و دلهره در روزهای امتحان امری عادی و طبیعی به نظر می‌رسد ولی قطعاً با زیاد شدن غیرطبیعی این احساس ضررهای جبران ناپذیری به شخص وارد می‌شود. مصطفی آب روشن، عضو انجمن جامعه‌شناسی آموزش و پرورش ایران در این باره می‌گوید: «اگر نگرانی‌های افراد در هر مقطع تحصیلی از حد طبیعی و نرمال خود خارج شود، نه تنها باعث مشکلات جسمی و روانی در فرد می‌شود بلکه تأثیری منفی در نتایج امتحانات گذاشته و مانعی برای پیشرفت به شمار می‌آید به عبارتی درجاتی از اضطراب لازم بوده و باعث بهبودی عملکرد ما می‌شود و این استرس سازنده ما را در حل مسائل پیش رو یاری می‌رساند اما استرس‌هایی که به علت‌های نامعلوم، غیر واقعی و ذهنی برای شخص به وجود می‌آید نه تنها سازنده نیست بلکه به طور قطع، مخرب و زیان آور خواهد بود، زیرا این‌گونه استرس‌ها نوعی خود اشتغالی ذهنی را در افراد به وجود می‌آورد و اغلب باعث ارزیابی منفی و عدم تمرکز حواس و واکنش‌های جسمانی نامطلوب می‌شود.»
او با اشاره به اینکه واکنش‌های بیمارگونه رفتاری، در دختران بیش از پسران مشاهده می‌شود بیان می‌کند: «در واقع اضطراب و استرس قبل از امتحان پیامد نبود اعتماد به نفس است، این تصورات بیشتر دربین دانش‌آموزانی شایع هست که تسلط کافی بر محتوای درسی ندارند، گفتنی است این دست دانش‌آموزان و دانشجویان عملکرد درسی‌شان بشدت کاهش پیدا می‌کند، در مقابل مطالعه دقیق و عمیق مباحث درسی، برنامه‌ریزی و تلاش مستمر برای یادگیری ازمتغیرهایی است که به افزایش مهارت درسی وکاهش اضطراب کمک می‌کند.»
به گفته آب روشن، دانش‌آموزان با سعی و تلاشی که متناسب با مطالب درسی‌شان است می‌توانند با آرامش بیشتری در جلسه امتحان حضور داشته باشند به عبارتی همه این فشارها موقعی در قالب استرس‌های شدید بر شخص تحمیل می‌شود که خواسته‌های مورد انتظار شخص متناسب با سعی و تلاشش نباشد به عبارتی هدف شخص نمره ۲۰ یا قبولی در دانشگاه و رشته بخصوصی است ولی برای رسیدن به موقعیت‌های ستایش برانگیزی که در ذهن دارد تلاش شایسته‌ای را انجام نداده است و از سوی دیگر دانش‌آموزانی را می‌توان مثال زد که فقط به دنبال قبولی هستند و مشاهده می‌کنیم که با حداقل نمره‌ای که آن‌ها را از سد امتحان برهاند احساس خوشایندی را تجربه می‌کنند.

والدین، عامل مهم استرس در دانش‌آموزان

ناگفته نماند که شیوه نگرش والدین نیز از عواملی است که برخی از دانش‌آموزان را دچار اضطراب قبل از امتحان می‌کند به عبارتی برخی از این استرس‌ها به انتظاراتی بر می‌گردد که پدران و مادران به طور ناخواسته به دانش‌آموزان تحمیل می‌کنند. به اعتقاد آب روشن عده‌ای از والدین آرزوهای فرو خفته و برآورده نشده خودشان را در موفقیت فرزندشان می‌بینند و بدون توجه به استعداد و علایق فرزند خود آمال و آرزوهایی فراتر از ظرفیت و توان آنان را در سر می‌پرورانند که این سطح توقع بالا و غیر منطقی به‌ویژه در فصل امتحانات و شروع آزمون کنکور برای دانشگاه، شرایط حساس و ویژه‌ای را در ذهن فرزندان حاکم می‌کند زیرا ترس از برچسب خوردن و از دست دادن منزلت خانوادگی و اجتماعی به علت عدم قبولی در رشته مورد نظر یا به دست نیاوردن نتیجه مورد انتظار، استرس‌های مضاعفی را به فرزند تحمیل می‌کند.
وی در پایان می‌افزید: «از یک طرف انتظارموفقیت‌های دستوری، اول شدن در امتحان و از سوی دیگر ترس از شکست احتمالی، سرزنش خانواده و انگ‌زنی اقوام و فامیل از مسائل مهمی است که شخص را دچار استرس کرده و این نابسامانی ذهنی به طور قطع نتیجه امتحانات را تحت تأثیر قرار می‌دهد و ناخواسته شخص را به سوی نتیجه‌ای که از آن می‌ترسید و همان شکست در آزمون هست سوق می‌دهد زیرا بر اساس مطالعات به عمل آمده، استرس‌های ناشی از امتحانات به میزان ۷۰ درصد سبب کاهش یادگیری در دانش‌آموزان مقطع راهنمایی و متوسطه می‌شود.» (ایران)