از مرز هشدار عبور کرده‌ایم

اگر کشورهای دنیا را به سه سطح پرآب، متوسط و کم‌آب و خشک تقسیم کنیم، ایران در میان کشورهایی که از لحاظ منابع آبی در مضیقه هستند قرار می‌گیرد.

امروزه در کشور از 100 درصد منابع آبی، چه زیرزمینی و چه سطحی که در پشت سدها انباشته می‌شود، 94 درصد در بخش کشاورزی، 4 درصد در حوزه شهری و 2 درصد نیز در صنایع مورد استفاده قرار می‌گیرد بنابراین بیشترین حجم آب کشور به بخش کشاورزی وارد شده و به دلیل فناوری سنتی و غیرقابل کارآمد آبیاری در کشاورزی ما که عمدتا غرقابی است، به هدر می‌رود.

آن‌گونه که آمارهای دستگاه‌ها و سازمان‌‌های رسمی مسئول می‌گویند 60 درصد از همه آبی که در بخش کشاورزی ما مصرف می‌شود هدر می‌رود.

طبق آماری دیگر، 60 درصد آب مصرفی کشور را آب‌های زیرزمینی و بقیه را سدها تامین می‌کنند، در حالی که این روند در دنیا کاملا معکوس است.

وضعیت سفره‌های زیرزمینی کشور مرز هشدار را رد کرده و به مرحله یک بحران کاملا جدی رسیده است.

عمق آب‌های زیرزمینی به‌طور سالانه پنج تا 10 متر کاهش می‌یابد و این تهدید بزرگی است برای کشور.

متخصصان حوزه آب بر این باورند که به مدت 10 سال و سالانه به مقدار هزار میلی‌متر باید باران ببارد تا یک متر آب در سفره‌های زیرزمینی ذخیره شود.

میلیون‌ها سال باران باریده تا میزان موجود در سفره‌های زیرزمینی کشور ذخیره شده است. عمق آب‌های زیرزمینی که کاهش ‌‌‌یابد میزان املاح در آنها بالا می‌رود و در نتیجه سلامت خود را از دست داده و دیگر بهداشتی نیستند.

نشستی که در سال‌های اخیر در دشت‌های ما مشاهده می‌شود بیشتر به علت افت سطح سفره‌های زیرزمینی است. بحران آب جدی است اما مسئولان اولویت را بر کم مصرف کردن مردم گذاشته‌اند.

این مصرف بهینه خیلی خوب است اما نباید فراموش کنیم مردم فقط 4 درصد منابع آبی کشور را مصرف می‌کنند و این صرفه‌جویی با وجود محسناتش تاثیر چندانی در کل ماجرا ندارد.

دولت باید اولویتش را بر مدیریت و هدایت منابع بخش کشاورزی متمرکز کند و به سمت اصلاح مصرف در بخش کشاورزی و فرهنگ‌سازی در این زمینه حرکت کند.

رسانه ملی از یک‌سو به‌عنوان آینه تمام‌نمای جامعه که می‌تواند بازتاب‌دهنده واقعیات آن باشد و از سوی دیگر در مقام موثرترین نهاد رسانه‌ای فراگیر کشور می‌تواند نقش موثری را در تببین و بسط فرهنگ صحیح استفاده از منابع آبی کشور ایفا کند.

در زمینه مصرف بهینه آب مهم‌ترین نقش از آن رسانه ملی است که با توجه به عمده هدررفت در بخش کشاورزی و بیشترین مخاطبانی که در روستاها و شهرهای کوچک دارد، می‌تواند به سمت فرهنگ‌سازی در میان این اقشار بپردازد.

در شهرهای کوچک به دلیل مشکلات متعدد گاه معضل آب در اولویت قرار نمی‌گیرد. تلویزیون می‌تواند با دعوت از کارشناسان مجرب این آموزش را به مردم و مسئولان بدهد که قبل از شروع به کار و در زمان تامین منابع انرژی به فکر تامین آب مورد نیاز پروژه هم باشند.

یک غفلت بزرگ در زمینه توسعه و ساخت و ساز در کشور صورت گرفته و آن هم احداث مراکز محتاج به آب فراوان در استان‌های خشک است. چطور می‌شود در یک استان که با بحران جدی آب دست به گریبان است کارخانه فولاد احداث کرد؟

شایسته است که مدیران صدا و سیما در کنار بحث‌های جدی جامعه و کشور که به آن می‌پردازند توجه ویژه و جدی هم به مساله حیاتی آب داشته باشند.

دکتر سید فرهاد سجادی - استاد دانشگاه