آمار گردشگران خارجی مشهد در بوته نقد

البته در کل آمار گردشگران خارجی که سالانه از ایران بازدید می‌کنند، حکایت خاص خودش را دارد و طی سال‌های اخیر با تناقضات زیادی همراه بوده است و این مهم به خراسان رضوی محدود نمی‌شود. به طور مثال در سال 84 تعداد گردشگران ورودی به ایران، یک میلیون و ۱۶۲ هزار و ۱۴ نفر اعلام شد که البته تعجب عده‌ای را که با مختصات و جزئیات صنعت گردشگری و هتلداری ایران آشنا بودند نیز برانگیخت. این روند پس از گذشته 9 سال همچنان ادامه دارد و هر سال آماری که از تعداد گردشگران خارجی توسط این سازمان اعلام و تاکید می‌شود که بسیار دقیق است، مورد انتقاد قرار می‌گیرد. به عنوان مثال در نوروز ۹۲، ریاست وقت سازمان میراث فرهنگی اعلام کرد تعداد گردشگران خارجی در سال ۹۱، سه میلیون و ۸۰۰ هزار نفر بوده است، اما معاون گردشگری وی، چند روز بعد آمار سه میلیون و ۷۲۹ هزار نفری را بیان کرد.در هر حال طبق آنچه این سازمان ارائه کرده است، در سال ۸۵، یک‌ میلیون و ۸۱۶ هزار و ۹۰۵ نفر، در سال ۸۶، یک‌ میلیون و ۹۲۵ هزار و ۱۹۲ نفر، سال ۸۷، دو میلیون و ۳۵ هزار و ۵۱۸ نفر، سال ۸۸، دو میلیون و ۲۷۶ هزار و ۵۷۵ نفر، سال ۸۹، سه میلیون و ۱۲۱ هزار و ۲۸۲ نفر، سال۹۰، سه میلیون و ۲۰۰ هزار نفر و در سال ۹۱، سه میلیون و ۷۲۹ هزار نفر و در سال 92 چهار میلیون و 800 هزار نفر به ایران آمدند و آمار سال گذشته میراث فرهنگی نیز حکایت از ورود بیش از پنج میلیون نفر به ایران دارد.اما واقعا چه تعداد از این گردشگران به استان خراسان رضوی و مشهد به عنوان بزرگ‌ترین مرکز گردشگری مذهبی کشور سفر کرده‌اند؟ در این‌که بسیاری از گردشگران خارجی که به ایران سفر می‌کنند، گردشگرانی از کشورهای اسلامی تشکیل می‌دهند که سفری نیز به مشهد خواهند داشت، شکی نیست، اما آمارهایی که دو نهاد معتبر این استان یعنی آستان قدس رضوی و میراث فرهنگی در این باره ارائه می‌دهند، تفاوت و تناقض بسیار فاحشی با یکدیگر دارد که مشخص نیست باید به کدامشان استناد کرد.آن‌طور که مدیر امور زائران غیرایرانی آستان قدس رضوی به جام‌جم می‌گوید: سال گذشته حدود پنج میلیون زائر غیرایرانی به حرم رضوی مشرف شدند که این آمار براساس برخی پارامترها از جمله آمارگیری از کاروان‌هایی که این افراد را به مشهد آورده‌اند، برآورد شده است.

محمدجواد هاشمی‌نژاد با بیان این‌که اکثر این زائران و گردشگران از کشورهای اسلامی بویژه کشورهای عرب‌زبان چون عراق، کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و کشورهای اردوزبان چون هند، بنگلادش و پاکستان وارد حرم شده‌اند، می‌افزاید: این آمار نسبت به سال 92 افزایش داشته و پیش‌بینی می‌شود که امسال نیز با توجه به ثبات و آرامش در ایران، شاهد افزایش گردشگران خارجی در این شهر باشیم.

به گفته وی، فقط حدود 7000 نفر از این پنج میلیون نفر را گردشگران غیرمسلمان تشکیل می‌دهند که آنها نیز از بخش‌های مجاز حرم مطهر که اشکال شرعی ندارد، بازدیدهایی داشته‌اند.

هاشمی‌نژاد تاکید می‌کند که آمارش براساس تعداد گردشگران است و نه تعداد تشرفات آنها به حرم مطهر، زیرا در واقع طبق آمار این آستان، در سال حدود 30 میلیون زائر داخلی و خارجی وارد حرم می‌شوند که تعداد تشرفات آنها در مجموع به حدود 300 میلیون بار می‌رسد.

وی افزایش وسعت حرم مطهر از دو میلیون مترمربع در پیش از انقلاب به 17 میلیون مترمربع در بعد از انقلاب را نیز دلیل دیگری برای اثبات ادعای این آستان و آمار میلیونی آن اعلام می‌کند و می‌گوید: این افزایش مساحت براساس افزایش زائران و نیاز آنها صورت گرفته است. مدیر امور زائران غیرایرانی آستان قدس رضوی به خدماتی که این آستان به زائران خارجی ارائه می‌دهد نیز اشاره کرده و می‌افزاید: ارائه بسته‌های مختلف فرهنگی معنوی به زائران، ارائه تمام برنامه‌های حرم مطهر به زائران از جمله ادعیه و سخنرانی به زبان‌های مختلف دنیا و همچنین آموزش سریع و فشرده زبان فارسی در حد رفع نیاز روزانه به زائران از جمله این خدمات است.

آمار ما چیز دیگری می‌گوید

در هر حال آمار پنج میلیون زائر و گردشگر خارجی در حالی از سوی آستان قدس رضوی مطرح می‌شود که جانشین معاون گردشگری اداره میراث فرهنگی گردشگری خراسان رضوی در گفت‌وگو با جام‌جم، معتقد است که طی سال گذشته در مجموع حدود یک میلیون و 500 هزار نفر از مبادی مختلف وارد شهر مشهد شده‌اند.یوسف بیدخوری هم یادآور می‌شود که آمارشان دقیق است و براساس آمار مبادی ورودی مشهد و همچنین تعداد مسافران اماکن اقامتی این شهر گرفته شده است.

وی با اشاره به این‌که این گردشگران بیشتر از کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس و عراق وارد مشهد شده‌اند، می‌افزاید: معمولا بخشی از این افراد علاوه بر حرم مطهر، از مجموعه‌های گردشگری مشهد چون آرامگاه فردوسی و طرقبه بازدید می‌کنند و میراث فرهنگی برنامه‌هایی در جهت هدایت بیشتر این گردشگران و زائران به سوی مجموعه‌های گردشگری استان از جمله برگزاری تورهای یکروزه به اماکنی چون اخلمد و نیشابور دارد تا از ظرفیت این زائران به نفع توسعه گردشگری این شهر استفاده لازم را ببرد.

بیدخوری با اشاره به ماندگاری زیاد این زائران در مشهد نسبت به زائران داخلی که گاهی به 10 تا 20 شب هم می‌رسد، می‌گوید: استفاده از این ظرفیت اگر با برنامه‌ریزی دقیقی همراه شود، می‌تواند نقش مهمی در شکوفایی بیشتر استان داشته باشد، چه این‌که هم‌اکنون نیز این اتفاق افتاده است، زیرا با توجه به بی‌ارزش شدن پول ما در مقابل دلار، آنها ترجیح می‌دهند هم تعداد روزهای بیشتری در مشهد بمانند و هم این‌که خرید زیادی از این استان داشته باشند، بویژه این‌که قیمت بسیاری از محصولات از جمله غذا و اقامت در مشهد حدود 20 درصد از دیگر مناطق کشور ارزان‌تر است.

وی یادآور می‌شود: زیرساخت‌های مشهد در همه حوزه‌ها بویژه اقامت برای پذیرایی از این تعداد گردشگر خارجی و حتی بیش از این تعداد، فراهم است و از این بابت مشکلی وجود ندارد، زیرا به طور مثال در همین بخش اقامت با توجه به این‌که 52 درصد از واحدهای اقامتی کشور در مشهد است، هیچ‌گاه کمبودی وجود نداشته و از این پس هم نخواهد داشت. این آمار درحالی از سوی این دو نهاد و در گفت و گو با جام جم مطرح شد که پیش از این استاندار خراسان رضوی در گفت‌وگو با مهر از ورود دو میلیون نفر زائر و گردشگر خارجی طی سال گذشته به مشهد خبر داده بود.

درهر صورت گذشته از آمار بسیار متناقض در این زمینه، آنچه در سطح کلان و ملی مهم و قابل توجه و تامل است، میزان درآمد ناشی از بخش گردشگری خارجی است که تعیین این درآمد در صورتی امکان‌پذیر است که برآورد دقیق‌تری از میزان ورود گردشگر به کشور در دست باشد.

به طور مثال در حالی که کشور امارات متحده عربی با جذب بالغ بر ۲۰ میلیون گردشگر سالانه و کسب درآمد ده میلیارد دلاری از این بخش رتبه اول را دارد، انتظار می‌رود که در صورت صحت آمار ارائه شده از سوی مسئولان ذی‌ربط در کشورمان، درآمد بخش گردشگری خارجی کشور بیش از مقداری باشد که مسئولان اعلام کرده‌اند. در حالی که آمارهای تائید نشده حکایت دیگری دارد. که این امر شامل مناطقی همچون خراسان نیز خواهد شد.

فاطمه مراد زاده / گروه ایران