مدیریت کارآمد منابع آب چالش کلیدی ایران در سال 94

تمرکز جامعه جهانی بر این موضوع در حالی که بسیاری از کشورهای جهان بویژه در خاورمیانه به طور فزاینده‌ای با مقوله کمبود آب در پی تغییرات آب و هوایی دست به گریبان هستند، نشانگر اهمیت ویژه این مقوله است.

موضوع یاد شده نه‌فقط بر اهمیت جایگاه منابع آب در بحث توسعه تاکید دارد، بلکه لزوم اطمینان از مدیریت پایدار این منبع طبیعی حیاتی به منظور تحقق توسعه و تامین نیاز‌های کنونی ما بدون به مخاطره انداختن توان نسل‌های آینده در تامین نیازهایشان را برجسته می‌سازد.

هر اقدامی برای توسعه که به آلودگی آب‌ها، کاهش ظرفیت منابع آب زیرزمینی، دریاچه‌ها و تالاب‌ها همراه با تخریب تراز طبیعی آب در حوزه‌های آبریز منجر شود، می‌تواند تهدیدی برای پایداری نظام‌های منابع آبی محسوب شود.

از این رو اقدامات توسعه‌ای به شیوه‌های غیر پایدار می‌تواند عواقب وخیمی چون به خطر انداختن منابع آب مورد نیاز مصرف‌کنندگان، افزایش تعداد و شدت بلایای طبیعی چون، رانش زمین، توفان‌های شن و گرد و غبار و در نهایت وقوع ناامنی غذایی در یک کشور را به دنبال داشته باشد.

از آنجا که ایران از نظر جغرافیایی در منطقه خشک و نیمه‌خشک جهان قرار گرفته، به طور طبیعی با کمبود منابع آب رو‌به‌روست.

رشد جمعیت در شهرهای بزرگ همراه با توسعه بخش کشاورزی در کشور برای تامین نیازهای روزافزون غذایی که با توسعه بخش صنعت نیز همراه بوده، فشار قابل ملاحظه‌ای بر منابع آب سطحی و زیرزمینی وارد ساخته است.

از سوی دیگر تغییرات آب و هوایی و خشکسالی‌های متوالی هم به نوبه خود آسیب‌پذیری نظام‌های منابع آبی در ایران را دوچندان کرده است.

کاهش اتلاف آب و بالابردن بهره‌وری در مصرف آب بخش‌های مختلف، نیازمند فناوری‌هایی است که امکان تطابق با شرایط جوی محلی را داشته باشند.

پشتوانه غنی و تاریخی علم و دانش موجود در کشور که حاصل هزاران سال فعالیت‌های عمرانی در زمینه استخراج، انتقال و فناوری‌های مصرف آب در ایران است، قطعا می‌تواند نقطه قوتی در مواجهه با چالش‌های ناشی از کمبود آب در این کشور به شمار آید.

این دانش بومی باید با ظرفیت‌سازی‌های مناسب به منظور به‌کارگیری راهبردها و فناوری‌های پیشرفته برای مدیریت و مصرف آب به شیوه‌ای تطبیق‌پذیر با تغییرات آب و هوایی تکمیل شود.

ایران همچون دیگر کشورهای منطقه بیش از90 درصد منابع آبی خود را در بخش کشاورزی مصرف می‌کند.

با وجود تلاش‌های گسترده‌ای که در کشور برای ارتقای میزان تولید غذا و بهبود کیفیت محصولات غذایی جهت تامین نیازهای بیش از پیش جمعیت به کار گرفته می‌شود، حصول این اهداف نباید به قیمت فشار بر منابع موجود آب و سلامت اکوسیستم تمام شود.

سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) در جهت کمک به بهبود مدیریت آب در کشورهای منطقه به منظور استفاده از آب در مصارف کشاورزی به شیوه‌ای کارا، شفاف و عادلانه، هم اکنون در حال اجرای «ابتکار منطقه‌ای کمبود آب» در خاور نزدیک و شمال آفریقاست.

ابتکار کمبود آب حمایت کننده مدل‌هایی است که تشدید امکان بهره‌وری از آب پاک و همراه با کارآمدی منابع آن را برای مصارف خانگی، کشاورزی و صنعتی فراهم می‌کند.

این ابتکار تاکنون نتایج قابل ملاحظه و ثمربخشی را در جهت بهینه‌سازی و کارآمدی مصارف آب در بخش کشاورزی بسیاری از کشورهای منطقه به دنبال داشته است.

در آستانه سال 1394، نیازمند بسیج تلاش جمعی با هدف پاسخگویی به معضل کمبود آب در سال پیش رو هستیم.

بر همین اساس سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) به عنوان آژانس تخصصی سازمان ملل در حوزه مدیریت منابع طبیعی اعلام آمادگی می‌کند تا دوشادوش دولت جمهوری اسلامی ایران در مواجهه با این اولویت مهم گام برداشته و کشور را برای تولید بیشتر محصولات غذایی در عین مصرف آب کمتر و مقاوم‌سازی در برابر خشکسالی و با به‌کارگیری فناوری‌های پاک در حوزه آب که حفاظت از محیط‌ زیست را به دنبال دارد، یاری کند.

سرج ناکوزی - نماینده فائو در ایران و اکو