چرا توافق یک مرحله‌ای؟

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در این سخنان که روز یکشنبه ایراد شد بر یک مرحله‌ای بودن توافق هسته‌ای تاکید کردند و با اشاره به برخی مباحث مطرح شده درباره توافق دو مرحله‌ای که ابتدا توافق بر اصول کلی و بعد از مدتی توافق بر جزئیات باشد، خاطرنشان کردند: چنین توافقی پسندیده نیست.

اما به دنبال این فرمایشات شاید برای برخی این پرسش مطرح شده باشد که این تاکید بر ضرورت یک مرحله‌ای بودن توافق هسته‌ای از چه بابت است.

هر چند مقام معظم رهبری در همان سخنرانی روز یکشنبه خود به بخشی از دلایل این موضوع اشاره کردند، اما کارشناسان و تحلیلگران نیز در اظهارنظرهایی، ابعاد بیشتری از این موضوع را توضیح دادند.

رهبر معظم انقلاب در این زمینه توضیح دادند: «با تجربه‌ای که از رفتار طرف مقابل داریم، توافقِ صِرف در کلیات، وسیله‌ای خواهد شد برای بهانه‌گیری‌های پی در پی در جزئیات.»

ایشان بر همین اساس تاکید کردند: اگر توافقی انجام شود، باید در یک مرحله و در بردارنده کلیات و جزئیات، با یکدیگر باشد. مفاد این قرارداد نیز باید روشن، واضح و غیرقابل تفسیر و تأویل باشد و مفاد توافق نباید به‌گونه‌ای باشد که طرف مقابل که عادت به چانه‌زنی دارد، در قضایای مختلف بهانه‌جویی کند.

مواردی از تفسیرهای غرب از توافقات قبلی

کاظم جلالی، رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس با اشاره به همین بخش از فرمایشات رهبر معظم انقلاب، تأکید ایشان بر توافق یک مرحله‌ای را برخاسته از یک تجربه نسبت به رفتار 1+5 و حاکی از واقع‌بینی و عقلانیت عنوان کرد و گفت: بیانات رهبری منشور مذاکره‌کنندگان هسته‌ای است.جلالی در گفت‌وگو با فارس افزود: این رویکرد، برخاسته از رفتار غرب است، زیرا غربی‌ها در طول بیش از ده سال مذاکرات نشان دادند که پایبند به توافقات هسته‌ای با جمهوری اسلامی ایران نیستند.

جلالی با اشاره به این‌که ما چند مورد بدقولی غربی‌ها را در طول مذاکرات تجربه کرده‌ایم، گفت:‌ مرحله اول در مذاکرات سعدآباد بود که ایران با غرب به توافق رسید تا در یک اقدام صرفا اعتمادساز، غیرالزام‌آور و غیرحقوقی فعالیت‌های هسته‌ای خود را به تعلیق درآورد، اما غربی‌ها آن را تفسیر به تعطیل شدن همه فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان کردند.

عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس به «مدالیته» به ‌عنوان مرحله دوم بدعهدی غربی‌ها در قبال ایران اشاره و خاطرنشان کرد: بر این مبنا مقرر شده بود جمهوری اسلامی ایران همه شبهات آژانس را پاسخ دهد و تاکید شده بود اگر این پاسخ‌ها قانع‌کننده بود، دیگر شبهه جدیدی درباره برنامه هسته‌ای ایران مطرح نشود.

وی افزود: ایران با صداقت تمام، شبهات آژانس را پاسخ داد، اما غربی‌ها با وجود تعهد خود بلافاصله موضوعاتی مانند مطالعات ادعایی را پیش کشیدند و مجددا نشان دادند که پایبند توافق خود نیستند.

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس منطق جمهوری اسلامی ایران مبنی بر یک مرحله‌ای بودن توافق هسته‌ای را رویه‌ای براساس منطق رفتار غرب خواند و ادامه داد: محور دوم بیانات رهبر معظم انقلاب شفافیت و غیرقابل‌تفسیر بودن مفاد توافق میان ایران و 1+5 است، زیرا ما در گذشته شاهد تعابیر دلخواهانه توسط غرب نسبت به توافقات بودیم.

خسارت‌های توافق کلی ـ جزئی

مهدی محمدی، کارشناس مسائل سیاسی نیز طی یادداشتی در روزنامه وطن امروز نوشت: ورود به یک توافق سیاسی بدون نهایی کردن جزئیات می‌توانست برای کشور بسیار خسارت‌بار باشد، زیرا قبل از هر چیز آنچه در اینجا نام آن جزئیات گذاشته شده و تلاش می‌شود به این ترتیب از اهمیت آن کاسته شود، در واقع اصلی‌ترین مسائل موردنظر ایران است. موضوعاتی مانند تعداد و نوع ماشین‌ها، ذخیره مواد، طول زمان گام نهایی، جدول زمانی لغو تحریم‌ها، اراک، فردو موضوعاتی نیست که تعبیر جزئیات بتواند چیزی از اهمیت آنها کم کند.

محمدی افزوده است: اگر ایران بدون تعیین تکلیف آنچه جزئیات خوانده شده توافق سیاسی را امضا می‌کرد، چاره‌ای نداشت جز این‌که در جزئیات آن‌قدر امتیاز بدهد تا نظر آمریکا تامین شود. ثانیا وقتی آمریکا امتیازهای اصلی را که از ایران می‌خواهد در توافق سیاسی بگیرد، چه انگیزه‌ای برای امتیازدهی به ایران هنگام بحث درباره جزئیات خواهد داشت؟ ثالثا اتفاقی که عملا رخ می‌داد احتمالا این بود که در توافق سیاسی یک جمله کلی نوشته می‌شد که همه تحریم‌ها «مطابق توافقی که در آینده درباره جزئیات انجام می‌شود» برداشته خواهد شد، اما بعد هنگامی که نوبت به جزئیات می‌رسید آمریکایی‌ها روی همان عدد حداقل ده سال اصرار و تاکید می‌کردند و آن روز هم دیگر برای مخالفت دیر شده بود، زیرا امضای کشور زیر یک توافق کلان وجود داشت و خروج از آن می‌توانست تبعات بسیار جدی داشته باشد.

براساس اظهارات این تحلیلگران و بسیاری کارشناسان دیگر می‌توان این‌گونه تحلیل کرد که رهبر معظم انقلاب اسلامی جلوی بازی خطرناکی را در مذاکرات گرفتند و اکنون توپ در زمین آمریکایی‌هاست که اگر واقعا به مذاکره عادلانه برای حل موضوع هسته‌ای پایبندند، تلاش کنند تا هر آنچه برای یک توافق جامع نیاز است در یک نوبت حل‌و‌فصل کنند.

مذاکره‌کنندگان کشورمان نیز قطعا با نصب‌العین قرار‌دادن فرمایشات رهبری راه را بر تاویل و تفسیرهای آینده غرب از توافقی که ممکن است در آینده میان ایران و 1+5 امضا شود، خواهند بست.