روزنامه نگاران و چالشی به نام «بیمه»

بیمه یکی از مهمترین عناصر پشتیبانی کننده ی افراد شاغل به شمار می رود. در ایران بر پایه ی قانون کار، کارفرما موظف است کارگران و کارمندان خود را زیر پوشش بیمه ی سازمان تامین اجتماعی درآورد. همه ی کسانی که از کارفرما حقوق می گیرند، چنانچه بیرون از برنامه ی استخدام کشوری و لشکری باشند، باید از این نوع پشتیبانی برخوردار شوند.

این وظیفه بر دوش کارفرمایان است و توافق دوسویه یا هر نوع قرارداد که به کارفرما اجازه دهد کارگر خود را بیمه نکند، هیچگونه وجهه ی قانونی ندارد و مسوولیت را از دوش کارفرما ساقط نمی کند.

با وجود این، گاهی کارفرمایان از بیمه کردن کارمندان و کارگران خود سرباز می زنند. این مشکل در مشاغل گوناگون نمود دارد و روزنامه نگاری و خبرنگاری نیز از این قاعده جدا نیست.

بسیاری از روزنامه نگاران و خبرنگاران در رسانه های گوناگون برای برخورداری از بیمه ی مناسب که بتواند آینده ی شغلی آنها را تضمین کند، با چالش روبرو شده اند.

روزنامه نگارانی هستند که با وجود داشتن سابقه ی کاری 10 سال یا بیشتر همچنان در نشریه ها یا خبرگزاری ها از بیمه برخوردار نیستند.

این در حالی است که بر پایه ی قوانین کار کشور، این امر تخطی از قانون به شمار می آید؛ تخلفی که برخی مسوولان رسانه های نوشتاری و دیجیتالی مانند خبرگزاری ها آن را توجیه می کنند آن هم با بهانه های گوناگون مانند اینکه وضعیت اشتغال «حق التحریر» فاقد بیمه است یا اینکه بیمه شامل حال «رابط خبر» نمی شود. این در حالی است که آشکارا بخشی از بار رسانه های کشور را همین روزنامه نگاران حق التحریر و خبرنگاران رابط خبر به دوش می کشند.

در همین حال معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که طی سال های گذشته شماری از خبرنگاران و روزنامه نگاران را از راه «صندوق حمایت از نویسندگان، روزنامه نگاران و هنرمندان» زیر پوشش بیمه ی تامین اجتماعی درآورده بود، ادامه ی بیمه ی خبرنگاران به وسیله ی این صندوق را به طور تلویحی منتفی دانسته و این امر را وظیفه ی صاحبان رسانه خوانده است.

«حسین انتظامی» معاون مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دی ماه امسال در نشست با اصحاب رسانه و کانون های تبلیغاتی استان قزوین درباره ی بیمه ی خبرنگاران گفت: وقتی دولت خبرنگار را بیمه می کند، در واقع به استقلال حرفه یی او آسیب می زند. بنابراین بیمه کردن خبرنگاران وظیفه ی خود نشریات است.

وی عملی نشدن بیمه ی خبرنگاران از سوی مدیران مسوول مجموعه های خبری را تخطی از قانون خواند و افزود: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هزینه های (بیمه یی) پرداختی از سوی مدیران مسوول روزنامه ها، مطبوعات و خبرگزاری ها را می پردازد؛ بنابراین توجیهی در این زمینه وجود ندارد.

پیش از این سخنان نیز برخی اعضای کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی از مواردی مانند حذف بودجه ی مربوط به بیمه ی خبرنگاران از لایحه ی بودجه ی سال 1394 انتقاد کرده بودند.

«سیدمرتضی حسینی» عضو هیات رییسه ی کمیسیون فرهنگی و نماینده ی مردم قزوین، البرز و آبیک در مجلس شورای اسلامی، اواسط دی ماه به خبرگزاری «خانه ملت» گفت: حوزه ی فرهنگ به دلیل اختصاص اعتبار اندک در بودجه ی 1394، سال سختی در پیش دارد.

وی افزود: یکی از مواردی که بودجه به آن تعلق نگرفته حوزه ی خبرنگاران است؛ در صورتی که پارسال بیمه ی خبرنگاران جزو مصوبات دولت بود و قرار شد محل بیمه ی آنها از بودجه تعیین شود اما در بودجه ی سال 1394 هیچ بندی به خبرنگاران اختصاص نیافته است.

همزمان با این رویدادها گویا صندوق حمایت از نویسندگان، روزنامه نگاران و هنرمندان، وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز دستخوش تغییرهایی شده که روزنامه نگاران و خبرنگاران عضو و بیمه شده از سوی این صندوق را نگران ساخته است.

وقتی دولت به روزنامه نگار مجوز می دهد باید او را هم بیمه کند

گفته های معاون مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره ی اینکه دولت برای بیمه کردن روزنامه نگاران و خبرنگاران وظیفه یی ندارد، با واکنش های گوناگونی روبرو شده است.

برخی روزنامه نگاران می پذیرند بیمه ی روزنامه نگار و خبرنگار باید بر عهده ی رسانه باشد اما اجرای آن را در گرو وجود امنیت کافی برای ادامه ی فعالیت رسانه ها می دانند؛ زیرا در شرایطی که یک روزنامه توقیف یا بسته شود، دیگر امکان ادامه ی بیمه ی کارمندان خود را نخواهد داشت.

در این پیوند، «زینب اسماعیلی» خبرنگار روزنامه ی شرق، به گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا گفت: آقای انتظامی وضعیت رسانه ها را می داند. اگر یک رسانه مرتکب کوچک ترین اشتباه شود به ظهر یا بعدازظهر همان روز نمی کشد که حکم توقیف می آید. فارغ از اینکه برخی رسانه ها قدرت دارند و می توانند از خود محافظت کنند، ممکن است مدیرمسوول یک روزنامه قدرت چندانی نداشته باشد و روزنامه با کوچک ترین مشکلی توقیف شود. در این شرایط روزنامه ممکن است نتواند بیمه ی خبرنگاران خود را ادامه دهد.

اسماعیلی افزود: فعالان عرصه ی رسانه یی در شرایط پر خطری فعالیت می کنند بنابراین باید از قوانین محکم حمایتی برخوردار باشند.

وی ادامه داد: من به طور کامل با نظر معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد درباره ی اینکه بیمه ی خبرنگاران وظیفه ی رسانه است، موافقم؛ اما این در شرایطی است که رسانه ها از امنیت بالایی برای ادامه ی کار برخوردار باشند و خیالشان از بابت درآمد راحت باشد. چنین رسانه یی بدون چون و چرا باید خبرنگاران خود را بیمه کند.

خبرنگار روزنامه ی شرق به تعلیق بیمه ی خبرنگاران در صندوق حمایت از نویسندگان، روزنامه نگاران و هنرمندان، اشاره کرد و گفت: روشن نیست این صندوق می خواهد معرفی خبرنگاران برای بیمه را متوقف کند یا آن را ادامه دهد. من به عنوان روزنامه نگاری که از طریق این صندوق بیمه شده بودم درباره ی وضعیت بیمه ی خود نگرانم.

به گفته ی وی طی ماه های گذشته، تارنمای صندوق حمایت از نویسندگان، روزنامه نگاران و هنرمندان برای ثبت نام دوباره ی اعضا به مدت محدودی باز شد اما بسیاری از روزنامه نگاران از جمله خود او به دلیل اطلاع رسانی ناکافی فرصت ثبت نام در آن را از دست دادند و اکنون نیز دسترسی ها محدود شده است.

«الیاس حضرتی» مدیرمسوول روزنامه ی «اعتماد» نیز در گفت و گو با پژوهشگر ایرنا تاکید کرد راه اندازی صندوق حمایت از نویسندگان، روزنامه نگاران و هنرمندان یکی از اقدام های خوب انجام شده در دولت پیشین بود.

وی گفت: بر پایه ی اصول، بیمه ی خبرنگاران بر عهده ی رسانه ها است؛ ولی روزنامه ها و رسانه ها به جای ناامنی تبدیل شده اند و متاسفانه مرتب در آستانه ی تعطیلی، توقیف و مشکل های اقتصادی هستند.

حضرتی افزود: به همین دلیل وزارت ارشاد در دوره های پیشین برای اینکه بحث بیمه ی روزنامه نگاران و خبرنگاران در جریان توقیف و تعطیلی روزنامه ها بلاتکلیف نماند، صندوق حمایت از نویسندگان، روزنامه نگاران و هنرمندان را راه اندازی کرد که تا اندازه یی استرس و نگرانی اهالی رسانه را کم می کرد.

وی گفت: بیمه یی که دولت پیشین بر پا کرده بود، در شرایط گوناگون روزنامه نگاران را پشتیبانی می کرد و یک کار بسیار بنیادین بود که به دید من، باید ادامه داشته باشد.

مدیرمسوول روزنامه ی اعتماد اضافه کرد: گرچه رسانه ها نیز باید روزنامه نگاران و خبرنگاران خود را بیمه کنند، اما این موضوع با بیمه ی صندوق منافاتی ندارد؛ زیرا بسیاری از روزنامه نگاران برای اینکه خیالشان آسوده باشد، تمایل دارند از سوی صندوق بیمه شوند.

لزوم ادامه بیمه، پس از پالایش

به باور شماری از اعضای صندوق حمایت از نویسندگان، روزنامه نگاران و هنرمندان، طی چند سال گذشته، برخی افراد که به معنای واقعی نه هنرمند بودند و نه نویسنده یا روزنامه نگار، از راه صندوق بیمه شدند و به همین دلیل، مسوولان کنونی وزارت ارشاد به فکر ایجاد تغییرهایی در ساز و کار صندوق افتاده اند. با این همه، آنان تاکید می کنند این تغییرها نباید به گونه یی باشد که به اصطلاح رایج «هم سیخ بسوزد و هم کباب».

خبرنگار روزنامه شرق در این پیوند گفت: باید تا اندازه یی به معاونت مطبوعاتی دولت یازدهم در زمینه ی بازبینی وضعیت صندوق حمایت از نویسندگان، روزنامه نگاران و هنرمندان حق داد؛ زیرا چه بسا افرادی در دولت پیشین با کمترین صلاحیت خود را روزنامه نگار، نویسنده و هنرمند جا زده و از امکانات صندوق استفاده کردند و بیمه شدند. اما نکته ی مهم اینجا است که در شرایط کنونی معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد نباید سیخ و کباب را با هم و یکجا بسوزاند.

مدیرمسوول روزنامه ی اعتماد نیز با اشاره به اینکه در دولت پیشین هزاران نفر به غیر از خبرنگار و هنرمند از جمله کارمندان خود وزارت ارشاد بدون رعایت قانون در صندوق حمایت از نویسندگان، روزنامه نگاران و هنرمندان عضو شدند، گفت: این شرایط نیاز به پالایش دارد. اگر این صندوق برای روزنامه نگاران و هنرمندان است باید با یک تعریف و مختصات روشن به همین افراد اختصاص پیدا کند. بقیه ی افراد که گفته می شود 10 برابر نویسندگان، روزنامه نگاران و هنرمندان عضو هستند، باید از این گروه کم شوند.

به باور حضرتی، شایسته است دولت پس از پالایش صندوق، بیمه ی خبرنگاران و روزنامه نگاران را ادامه دهد. رسانه ها نیز خبرنگاران خود را بیمه کنند.

آیا خبرنگاری هست که نخواهد بیمه شود؟!

بر پایه ی قانون، بیمه حق مسلم یک کارمند و حتی یک کارگر روزمزد به شمار می آید؛ اما اکنون بسیاری از خبرنگاران و روزنامه نگاران بیمه نیستند. بحث های تازه درباره ی بیمه ی خبرنگاران نیز دورنمای بهبود این وضعیت را در هاله یی از ابهام قرار داده است.

در چنین شرایطی، مسوولان برخی رسانه ها ممکن است بگویند برخی خبرنگاران و روزنامه نگاران از آنجا که نمی خواهند تمام وقت در اختیار یک رسانه قرار گیرند، از بیمه شدن می گریزند؛ زیرا بیمه بر مسوولیت های آنان می افزاید.

البته شاید شمار انگشت شماری از خبرنگاران اینگونه بیندیشند اما اینکه بسیاری از خبرنگاران نخواهند از سوی رسانه ی محل فعالیت خود بیمه شوند، جای تردید دارد.

در همین زمینه، خبرنگار روزنامه شرق گفت: من کسی را نمی شناسم که دوست نداشته باشد بیمه شود. شاید روزنامه نگارانی باشند که به دلیل همکاری گذری، از دور یا نیمه وقت با یک رسانه، به بیمه شدن گرایشی نداشته باشند؛ زیرا ممکن است پس از آن برخی تعهدهای شغلی برای آنان ایجاد شود.

زینب اسماعیلی افزود: شاید هم این ماجرا درباره عده یی از روزنامه نگاران تازه کار که هنوز به این نتیجه نرسیده اند که می خواهند شغل روزنامه نگاری را ادامه دهند یا نه، صدق کند؛ اما چنین مساله یی در فکر روزنامه نگارانی چون من هیچ جایی ندارد که 14 سال از عمر خود را در کار مطبوعات گذرانده ام و از روز نخست ورود به این حرفه با مشکل بیمه روبرو بوده ام.

الیاس حضرتی نیز در این پیوند گفت: اینکه مسوول یک رسانه در توجیه بیمه نبودن کارمندان خود بگوید خبرنگاران به این امر تمایل ندارند، بهانه یی بیش نیست.

به باور مدیرمسوول روزنامه ی اعتماد، روزنامه نگاران با دل و عشق کار می کنند و کمتر در پی مسایل مادی هستند که البته این کار اشتباه است؛ زیرا برای نمونه، بیمه جزو مطالبه های کلیدی کارمندان و از وظایف کارفرمایان است که گاه مورد سوء استفاده برخی مسوولان رسانه یی قرار می گیرد.

وظیفه ی بازرسی دقیق بر عهده ی تامین اجتماعی

نظارت سازمان تامین اجتماعی بر بیمه ی خبرنگاران و روزنامه نگاران فعال در رسانه ها و توجه ماموران این سازمان به تخلف های صورت گرفته در این زمینه از سوی رسانه ها، امری است که نباید مغفول بماند.

سازمان تامین اجتماعی به عنوان مهمترین متولی بیمه ی کارگران و کارمندان، وظیفه ی نظارت بر وضعیت بیمه ی افراد در سازمان های گوناگون را بر عهده دارد و نباید از این امر غافل شود. اینکه عده یی در یک رسانه بر پایه ی قراردادهای خودنوشته، از حق بیمه برخوردار نشوند، تخلف از قانون به شمار می رود.

در این زمینه یک کارشناس بیمه که خواست نامش در گزارش ذکر نشود، به پژوهشگر ایرنا گفت: دورکاری و کار نیمه وقت نمی تواند توجیه مناسبی برای بیمه نکردن کارمند و کارگر از سوی کارفرما باشد.

به گفته ی وی، حتی اگر فردی نیم ساعت در روز در اختیار یک سازمان رسانه یی از جمله روزنامه یا خبرگزاری باشد، کارفرما باید وی را بیمه کند و بهانه های گوناگون این وظیفه را از گردن کارفرما برنمی دارد.

این کارشناس بیمه افزود: قراردادهایی که در آن وضعیت بیمه ی کارگر و کارمند روشن نباشد از وجهه ی قانونی برخوردار نیست زیرا حتی کارگران روزمزد نیز باید از سوی کارفرما بیمه شوند. با وجود این، اکنون تخلف هایی در این زمینه انجام می شود که ماموران سازمان تامین اجتماعی وظیفه ی رسیدگی به آن را بر عهده دارند.

در این پیوند، خبرنگار روزنامه ی شرق با انتقاد از غفلت بازرسان سازمان تامین اجتماعی گفت: نباید از این سوال مهم غافل شد که بازرسان سازمان تامین اجتماعی کجا هستند؟

وی افزود: تاکنون در بیش از 15 روزنامه و 30 مجله کار کرده ام اما هیچ وقت بازرسان تامین اجتماعی را در این محیط ها ندیده ام. مگرنه اینکه بر پایه ی قانون، هر کارگاه با بیش از 5 یا 10 عضو باید شامل قوانین تامین اجتماعی شود؟ مگر نه اینکه ماموران تامین اجتماعی باید دستکم سالی یک بار در محیط های کاری دیده شوند؟ بازرس تامین اجتماعی نباید مستقیم به اتاق مدیران اداری و مالی برود. وی باید افزون بر اینکه اوراق بیمه را بررسی می کند، مشکل بیمه و فضای کاری کارمندان یک موسسه را هم ببیند.

اسماعیلی تاکید کرد: عشق خبرنگاران و روزنامه نگاران به کار خود باعث می شود کمبود امکانات در رسانه ها به آنها تحمیل شود و گاه مورد سوء استفاده ی کاری از سوی صاحبان رسانه ها قرار گیرند. در این میان، نهادی به نام معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد نباید بگذارد چنین اتفاقی رخ دهد و ارگانی به نام سازمان تامین اجتماعی باید از من کارگر پشتیبانی کند. این، یک قاعده ی کلی در همه جای جهان و در همه صنوف است و در حرفه روزنامه نگاری و خبرنگاری نیز باید باشد.

سخن آخر

خبرنگاران و روزنامه نگاران، اهالی قلم و اندیشه اند. آنان در همسنجی با بسیاری دیگر از مشاغل، زحمت بیشتری می کشند و توقع کمتری دارند. برخورداری از بیمه که می تواند دورنمای شغلی روشن تری به تصویر بکشد، کمترین حقی است که باید به آنان داده شود.

بی شک در آینده ی نزدیک باید ساز و کاری اصولی در نظر گرفته شود که همه ی خبرنگاران و روزنامه نگاران فعال در رسانه های کشور به هر شیوه یی- چه از سوی صاحبان رسانه و چه با همکاری معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی- بدون کم و کاست بیمه شوند.

این کوچک ترین حق شاید روزنه ی امیدی باشد برای یک خبرنگار تا با کاستن از دغدغه های او قلم خود را روان تر سازد.(ایرنا)