زمستان سخت و سرد تئاتر

این‌که این نارضایتی‌ها ریشه در چه اتفاقاتی داشت و چه برخوردهایی آنها را آزرده خاطر کرده بود، موضوعی است که بارها رسانه‌های مختلف به آن پرداخته‌اند. حال پس از استعفای حسین طاهری و روزشماری هنرمندان برای معرفی مدیر تازه مرکز هنرهای نمایشی آغاز شده است. آنها منتظرند تا یکی از جنس خودشان، یکی که فضای تئاتر، هنرمندان و معضلاتی را که اهالی این هنر با آن دست به گریبانند، بشناسد، بر این مسند بنشیند و سکان هدایت تئاتر کشور را بر عهده بگیرد. یکی که حضورش هوای تازه‌ای برای ریه‌های خسته تئاتر باشد و هنرمندان هم در سایه این هوای تازه بتوانند با آرامش به کار خود بپردازند.

اما آنها چه توقعاتی از مسئولان دارند و از مدیر هنوز نیامده چه انتظاراتی خواهند داشت؟ رحمت امینی، یکی از کارگردان‌های باسابقه تئاتر است که هر چند در جایگاه‌های مدیریتی مختلفی هم فعالیت کرده، هرگز از کار روی صحنه غافل نشده است. او گرچه قرار است از توقعاتی که هنرمندان تئاتر از مدیر تازه دارند، حرف بزند اما خواه ناخواه نقبی به دوران مدیریت حسین طاهری، مدیرکل مستعفی مرکز هنرهای نمایشی زده و می‌گوید: من اسفند سال گذشته کاری را در تئاتر شهر روی صحنه بردم با عنوان «یک بزرگداشت باشکوه». در همین زمان بود که کم‌کم زمزمه‌های قطع حمایت به گوش رسید و بعد هم حمایت‌ها کاملا قطع شد.

او ادامه می‌دهد: جناب آقای طاهری یکی از دلایل استعفایش را قطع حمایت‌ها دانسته است. برایم خیلی جالب بود که ایشان به‌عنوان مدیر مرکز، حمایت‌ها را قطع و در ذکر دلایل استعفایشان این مورد را هم ذکر کرده بود.

مدیر مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری ادامه می‌دهد: هنرهای مختلف هر کدام مشکلات خاص خود را دارد و همه هنرها بویژه تئاتر نیاز به حمایت دارد. اما تئاتر اگر بخواهد به‌معنای اخص کلمه تئاتر باشد نیازمند حمایت دولت است و هیچ جای دنیا نمی‌تواند بدون این حمایت‌ها روی پای خود بایستد.

او بیان می‌کند: تئاتر هم مانند کتابخوانی یک امر فرهنگساز است. اکنون در فرودگاه‌های کشور اقدام خوبی انجام شده است. در سفرهای هوایی که دارم دیدم نهاد کتابخانه‌های کشور کتاب‌هایی را با یارانه‌های ویژه در اختیار مردم گذاشته است. شما در این بخش کتاب را برمی‌داری و می‌بینی پشت جلد نوشته اگر کتاب را از آن خود کردی 2000 تومان با ما حساب داری. این در حالی است که کتاب قیمتش بیش از این حرف‌هاست و اگر در یک نشر خصوصی منتشر شود ده هزار تومان قیمت می‌خورد. ولی با قیمتی کمتر عرضه می‌شود، چون قصد دارد یک فرهنگسازی را انجام دهد. در واقع دولت یارانه می‌دهد تا مردم کتابخوان شوند.

تئاتر بدون حمایت دولت می‌شود تئاتر آزاد

این هنرمند ادامه می‌دهد: تئاتر هم مانند کتابخوانی به حمایت نیاز دارد. فراموش نکنیم شرایط هنر تئاتر با موسیقی و سینما خیلی فرق دارد. آنها می‌توانند گلیم اقتصادی خودشان را از آب بیرون بکشند، اما تئاتر حمایت می‌خواهد و بدون حمایت دولت تبدیل می‌شود به تئاتر آزاد.

این مدرس دانشگاه اظهار می‌کند: اکنون تئاتر آزاد داریم و خیلی از مردم تهران هم می‌روند این کارها را می‌بینند. 50 ـ 40 هزار تومان پول بلیت می‌دهند که دو ساعت بخندند و بخشی از سرگرمی‌شان را تامین کنند.

اگر تئاتر را حتی تنها یک نشانه فرهنگی بدانیم، همین یک عنوان هم کافی است که به ما ثابت کند باید در کشور برایش هزینه کنیم. نباید سالن‌های تئاتر ما ویران و تعطیل باشد، اما هست... و این بلایی است که امروز بر سر تئاتر ما آمده است.

امینی در پایان سخنانش می‌گوید: از مدیر مرکز هنرهای نمایشی و همچنین معاون هنری و وزیر فرهنگ و ارشاد تقاضا دارم به تئاتر نگاه ویژه‌ای داشته باشند و این همه دانشجو و دانش‌آموخته تئاتر را که طی این سال‌ها درس خوانده‌اند، حمایت کنند تا این افراد بتوانند به فرهنگسازی توسط تئاتر بپردازند.

تئاتری‌ها پرتوقع نیستند

میکائیل شهرستانی، بازیگر، کارگردان و مدرس تئاتر، بیش از سه دهه از فعالیتش را در این عرصه گذرانده است. او که پاییز امسال نمایش «هفت پرده» را روی صحنه برده بود، درباره توقعات اهالی تئاتر از رئیس جدید مرکز هنرهای نمایشی می‌گوید: هنرمندان تئاتر هیچ وقت توقع زیادی از مسئولان نداشته‌اند. حداقل طی 15 ـ 10 سال اخیر مدام وضع تئاتر وخیم‌تر شده و ما در حسرت روز قبل مانده‌ایم؛ تا جایی که تصور کرده‌ایم اگر خواسته تازه‌ای داشته باشیم ممکن است همان چیزهایی که داریم را هم از دست بدهیم و فردا شرایط بدتر از امروز شود؛ به همین دلیل روز به روز توقعاتمان را کمتر کرده‌ایم.

شهرستانی در حالی معتقد است هنرمندان تئاتر کم‌توقع هستند که برخی از پرتوقع بودن اهالی تئاتر سخن می‌گویند. او در واکنش به این موضوع اظهار می‌کند: نمی‌دانم چه کسانی می‌گویند تئاتری‌ها پرتوقع هستند، اما می‌دانم هنرمند تئاتر می‌خواهد مسئولان از او حمایت کنند و وقتی بعد از هشت سال یک سالن برای تمرین در اختیارش قرار می‌دهند، با او همان برخوردی بشود که با دیگر همکارانش شده است. تئاتری‌ها می‌خواهند همکارانشان را در مقابلشان قرار ندهند و قراردادهایشان بموقع امضا شود، نه این‌که سه ماه از زمان اجرا بگذرد و قرارداد هنوز امضا نشده باشد، فکر نمی‌کنم اینها توقعات زیادی باشد.

او ادامه می‌دهد: قرارداد من سه ماه پیش آقای طاهری بود و امضا نشد. آن هم در شرایطی که با نصف مبلغ حمایت مورد نظرم موافقت شده بود و من هم آن را پذیرفته بودم. ایشان آن‌قدر دست دست کرد تا رسید به روز موعود که استعفا بدهد و برود.

کارگردان تئاتر «شاعر» بیان می‌کند: با توجه به این اتفاقات از اجرای نمایش هفت پرده معضلات مالی زیادی برایم باقی مانده است که هنوز درگیر آنها هستم. من باید به همه کسانی که با آنها همکاری کرده‌ام پاسخ بدهم، اما اکنون نمی‌توانم کاری بکنم جز این‌که منتظر بمانم و ببینم رئیس جدید مرکز هنرهای نمایشی با مسائل و معضلات هنرمندان چگونه برخورد خواهد کرد.

او می‌گوید: شنیده‌ام قرار است آقای مسافرآستانه به عنوان مدیر جدید مرکز هنرهای نمایشی معرفی شود، ایشان در انجمن نمایش هم عملکرد قابل قبولی داشته‌اند امیدوارم از پس مدیریت مرکز هنرهای نمایشی هم برآیند.

شهرستانی در پایان سخنانش به نکته‌ای اشاره می‌کند که طی یک سال گذشته هنرمندان زیادی آن را مطرح کرده‌اند. او می‌گوید: وقتی یک تئاتری مدیریت را به دست بگیرد، تئاتری‌ها را می‌شناسد و می‌داند چقدر دردمند و محق هستند. امیدوارم مدیر جدید بتواند برخورد مناسب و حرفه‌ای داشته و شرایط کنونی حاکم بر تئاتر را تغییر دهد. البته امیدوارم این مدیر دلسوز، کاربلد و باتجربه باشد و از همه مهم‌تر آن‌قدر دستش باز باشد که بتواند نظرات هنرمندان تئاتر را اعمال کند.

زینب مرتضایی‌فرد / گروه فرهنگ و هنر