از «سیب» بپرسید

دکتر ایرج خسرونیا ‌/‌ متخصص داخلی ـ گوارش

توضیح‌‌ شما درباره بیماری‌تان کامل نیست. نخست توضیح نداده‌اید بیماری‌ای که به آن دچار شده‌اید، دقیقا چه‌ بوده است. با این حال به نظر می‌رسد اشاره شما به «میکروب» ابتلای شما به باکتری «هلیکوباکترپیلوری»، یعنی عامل ایجاد زخم معده‌ را نشان می‌دهد. گرچه عامل اصلی ابتلا به این بیماری همین باکتری است، اما عوامل دیگری نیز به عنوان عوامل تشدیدکننده این بیماری مطرح هستند. استرس و اضطراب، برنامه غذایی نامناسب مانند خوردن غذاهای سرخ‌کردنی، ادویه‌دار، نوشابه‌های گازدار و غذاهای چرب از عوامل تحریک‌کننده ابتلا به زخم معده است. ‌نشانه‌های شاخص ابتلا به این بیماری، سوزش حد‌فاصل جناغ سینه تا بالای ناف است. دلیل این مساله نیز تماس اسید معده با زخم ایجاد شده است. معمولا بعد از خوردن غذا، به فاصله یک ساعت بعد از آن، دردی که با سوزش همراه است، آغاز می‌شود. این سوزش و درد ممکن است بیمار را از خواب بیدار کند و در زمان خالی بودن معده این درد تشدید می‌شود. به همین دلیل اولا معده نباید خالی بماند و ثانیا باید هر وعده غذایی با رعایت اصولی که متخصص توصیه می‌کند، هر‌روز سر‌ساعت مشخص میل شود.

نشانه‌های دیگری نیز ممکن است در زمان ابتلا به زخم معده دیده شود. بالا آمدن خون از دهان که ممکن است رنگ آن روشن یا تیره باشد، حالت تهوع و استفراغ، کاهش بی‌دلیل وزن و هرگونه تغییر در وضعیت اشتها از نشانه‌هایی است که با بروز آن باید هر چه سریع‌تر به متخصص مراجعه کنید و تحت معاینه و درمان قرار بگیرید. برای تشخیص جدی و نهایی بیماری ممکن است تشخیص با انجام آندوسکوپی پیشنهاد شود. به این ترتیب متخصص علت دقیق مشکلات شما را بررسی خواهد کرد. در توضیح نیز اشاره نکرده‌اید که تحت بررسی با آندوسکوپی قرار گرفته‌اید یا نه؟ توصیه می‌کنم اگر به متخصص مراجعه کرده‌اید و آندوسکوپی نشده‌اید، یک بار دیگر برای این منظور مراجعه کنید. این نکته را هم فراموش نکنید که گاهی زخم معده فقط با معده‌درد خودش را نشان می‌دهد. بنابراین اگر پس از 9 روز مصرف دارو نتیجه‌ای ندیده‌اید، باید مجدد‌‌ به متخصص مراجعه کنید. گاهی ممکن است با وجود مصرف دارو، رعایت نکردن نکته‌های دیگر مانند تغذیه‌ای یا مثلا ادامه وضع استرس‌زا، روند درمان کند پیش برود یا اصلا پیش نرود. به همین دلیل باید به متخصص مراجعه کنید تا وضع شما دوباره بررسی شود.‌ برای آن که از روند درمان نتیجه بگیرید، باید نکته‌های تغذیه‌ای را نیز رعایت کنید. به تعداد وعده‌های غذایی بیفزایید و در هر وعده حجم مصرف را هم کم کنید. به این ترتیب هم معده غذا را بهتر هضم می‌کند و هم این‌که معده هیچ وقت خالی نمی‌ماند که دچار مشکل شود. مصرف غذاهای نمک‌سود مانند ماهی دودی، انواع شور، ترشی، آجیل‌ شور و گوشت‌های فرآوری ‌شده برای شما ممنوع است. انواع چاشنی‌ها مانند مایونز، کچاپ و سرکه محرک معده است و باعث افزایش ترشح اسید معده می‌شود. برای طعم‌دار کردن غذا فقط از لیموترش تازه و روغن زیتون استفاده کنید. نوشیدن چای و قهوه را به حداقل برسانید و درصورت مصرف نیز در حجم بسیار کم آنها را بنوشید. نوشیدن انواع نوشابه گازدار برای شما مناسب نیست. با آرامش غذا بخورید و از مصرف غذاهای نفاخ امتناع کنید. اگر دخانیات مصرف می‌کنید، آن را متوقف کنید. اگر دچار هرگونه استرس و اضطراب هستید و می‌توانید آن را مهار کنید، زودتر همین کار را بکنید؛ وگرنه برای مهار اضطراب، استرس و هر نوع تنش روانی به روانپزشک مراجعه کنید و کمک بگیرید.

ساینا. ب هستم؛ از تبریز پیامک می‌زنم (09140000954) 28 سال دارم. با توجه به تناسب قد و وزنم، حدود پنج کیلو اضافه وزن دارم. همیشه نگران اضافه‌وزن هستم؛ اما وقتی عصبی می‌شوم نمی‌توانم خوردنم را مهار کنم. دیگر دست خودم نیست و بی‌اختیار شروع به خوردن می‌کنم. نمی‌دانم چرا در فصل پاییز و زمستان این حالت بیشتر سراغم می‌آید. می‌خواستم بدانم در شرایطی که احساس گرسنگی می‌کنم، بویژه وقتی عصبانی هستم، چه کار کنم؟ می‌توانم خوراکی‌هایی بخورم که باعث اضافه‌وزن من نشود، اما معده‌ام را پر کند؟

دکتر احمدرضا درستی مطلق‌/‌ متخصص تغذیه

در سوال توضیح نداده‌اید که اضافه‌وزن پنج کیلویی که به آن اشاره می‌کنید، تناسبی است که خودتان آن را محاسبه ‌کرده‌اید یا به متخصص تغذیه مراجعه کرده‌اید و قد و وزن شما به آن شیوه محاسبه و وزن‌تان مشخص شده است؟ اگر مراجعه کرده‌اید و برنامه غذایی دریافت کرده‌اید، باید کمی صبر کنید تا با رعایت رژیم غذایی، وزن‌تان کاهش یابد. اگر خودتان محاسبه کرده‌اید باید حتما میزان وزن‌تان را براساس فرمول سنجش شاخص توده بدنی یا BMI آن را محاسبه کنید تا درست باشد. این‌که اشاره می‌کنید در زمان عصبانیت میل به خوردن دارید، ناشی از همان حالت عصبانیت و اضطراب شماست و اشاره کرده‌اید که در فصل پاییز و زمستان این حالت تشدید می‌شود. این حالت شاید ناشی از افسردگی فصلی یا هر عامل ثانویه دیگر باشد. بنابراین بد نیست به متخصص اعصاب و روان نیز مراجعه کنید.

درباره مصرف خوراکی‌هایی ‌پرسیده‌اید که بتوان آنها را در شرایط استرس‌زا مصرف کنید اما دچار اضافه‌وزن نشوید. این خوراکی‌ها، موادغذایی حاوی «فیبر» هستند. این خوراکی‌ها به دلیل فیبری که دارند، حجم معده را پر می‌کنند و مانع پرخوری می‌شوند. کالری پایین آنها نیز مانع اضافه‌وزن می‌شود. انواع میوه و سبزی، بویژه کلم، کاهو، هویج، بادمجان، کرفس، ترب، لبو، تره‌فرنگی، مارچوبه، سیب، خیار و انواع غلات و حبوبات حاوی فیبر هستند. درباره میوه‌ها و سبزی‌ها بهتر است همیشه کمی از آنها را به صورت شسته و خردشده در ظرفِ دَردار آماده کنید و داخل یخچال بگذارید تا در هنگامی که میل به خوردن پیدا می‌کنید، از این خوراکی‌ها بخورید، اما درباره خوردن غلات و حبوبات کمی بیشتر مراعات کنید؛ زیرا کالری آنها به نسبت میوه‌ها و سبزی‌ها پایین نیست. با خوردن خوراکی‌های فیبردار پیش از مصرف غذای اصلی، مثلا خوردن یک کاسه سالاد، اشتهای‌تان تا حد زیادی مهار می‌شود و غذای اصلی را کمتر خواهید خورد. این نکته را نیز فراموش نکنید که حساسیت و اضطراب بیش از اندازه برای مهار وزن نیز خود عاملی استرس‌زاست و این مساله باعث تحریک اشتهایتان می‌شود. اگر به متخصص تغذیه مراجعه نکرده‌اید، بهتر است برای آن که وزن‌تان بخوبی و براساس اصول صحیح کاهش یابد، به متخصص مراجعه کنید.