پاسخ به پرسش‌های شرعی مخاطبان درباره عزاداری

این پرسش ها بر اساس فراخوانی که از سوی پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله خامنه ای منتشر شده بود گردآوری شده و حجت‌الاسلام والمسلمین فلاح‌زاده، کارشناس مسائل فقهی، مطابق با فتاوای حضرت‌ آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای به آنها پاسخ داده است.

نظر رهبر انقلاب درباره مسائلی چون لطمه زدن به بدن در عزاداری ها، استفاده از نذری‌هایی که با مال شبهه‌دار تهیه شده، برهنه شدن در عزاداری و حضور زنان در دسته های عزاداری از جمله موضوعاتی است که در پاسخ های حجت الاسلام والمسلمین فلاح زاده درباره آنها توضیح داده شده است.

فلاح زاده در پاسخ به سوالی درباره حکم قمه‌زنی از نظر رهبرمعظم انقلاب و این​که آیا مقلدین سایر مراجع هم باید از این دستور تبعیت کنند؟ گفته است: نظر آقا را در مورد قمه‌زنی شاید همه شنیده باشید که ایشان این کار را در وضعیت فعلی حرام می‌دانند. تعبیر ایشان این بود که نه سابقه‌ای دارد - این کار، حالا ممکن است یک سابقه‌ای داشته باشد اما در گذشته‌های دور چنین کارهایی مثل قمه‌زنی سابقه‌ای بین مومنین نداشته است - افزون بر این​که امروزه از این عمل علیه مکتب اهل‌بیت علیهم‌السلام و علیه شیعیان سوء استفاده می‌شود. شما اگر مراجعه کنید به برخی از سایت‌ها و کلمه شیعه را بزنید، همین تصویر قمه‌زنی دیده می‌شود. فلذا بله، این کار به نظر حضرت آقا حرام است و باید از این کار پرهیز شود و فراتر از فتوا، ایشان تعبیرشان این بوده که این عزاداری نیست، بلکه تخریب عزاداری است. بنابراین همه مومنین و مقلدین سایر مراجع، با کمال احترام به مراجع معظم تقلید، از این دستور باید تبعیت کنند و از این​گونه کارها در عزاداری که اینها عزاداری نیست، بلکه به ضرر مکتب اهل‌بیت علیهم‌السلام است پرهیز کنند.

این کارشناس مسائل فقهی در ادامه پاسخ به همین سوال درباره این که آیا مخفیانه بودن یا مخفیانه نبودن آن با هم فرقی دارد؟ گفته است: مقام معظم رهبری، فرقی بین قمه‌زنی مخفیانه یا علنی نگذاشتند؛ بنابراین حتی جداگانه هم سوال شده است در مورد این که مخفیانه بروند قمه بزنند، فرمودند نه ، این کار را هم نباید بکنند و منع کردند.

فلاح زاده در پاسخ به پـــرسشی مبنی بر این که « با توجه به اطعام‌هایی که در ایام محرم داده می‌شود و انسان به حلال بودن آنها یقین ندارد، آیا خوردن آنها اشکال دارد؟ اگر نذری کسی را که خمس نمی‌دهد، بخوریم چطور؟» پاسخ داده است: در مواردی که انسان به حرام بودن یک غذا یقین ندارد، مثلا فردی نذری می‌دهد و شما یقین دارید که خمس نمی‌دهد، به نظر حضرت آقا خوردن آن غذا، چون یقین به حرام بودن یا مخلوط به حرام بودن آن ندارید و یقین ندارید که متعلق خمس است، اشکال ندارد.

این کارشناس مسائل فقهی افزوده است: اما از نظر اخلاقی بعضی‌ها می‌گویند اگر چنین مسائلی وجود داشته باشد ممکن است اثر وضعی داشته باشد. بر این اساس اگر بتوانید احتیاط کنید خوب است؛ به این معنا که اگر تبعات سوئی ندارد آن را قبول نکنید، یا این که اگر مثلا متعلق خمس است خودتان خمسش را بپردازید گرچه واجب نیست.

فلاح زاده افزوده است: در حکم اولی که گفتیم شما یقین ندارید غذا از حرام است یا مخلوط به حرام است، خوردنش اشکالی ندارد. بنابراین در مجالس عزا که شرکت می‌کنید و طعام برای شما می‌آورند و امثال اینها، خوردنش اشکال ندارد، از نظر فقهی حرام نیست. اما اگر کسی بخواهد به قول معروف جزو اولیای الهی باشد و پرهیز بیشتری داشته باشد، احتیاط خوب است.

حکم برهنه شدن در عزاداری ها

وی در پاسخ به سوال دیگری با این مضمون که « نظر رهبر معظم انقلاب در مورد برهنه شدن در عزاداری چیست؟ اگر فیلمبرداری نشود و زنان نیز نبینند، چطور؟ آیا از نظر فقهی، ایشان این کار را حرام می دانند ؟ » گفته است: حضرت آقا به برخی از مداحان توصیه فرمودند که در عزاداری‌ها برهنه نشوند. اما این به عنوان یک فتوای فقهی نیست که ما بگوییم حرام است. اگر نامحرمانی نیستند، اگر مساله سوئی بر آن مترتب نیست، دشمنان سوءاستفاده نمی‌کنند ممکن است بگوییم حرام هم نباشد؛ مثلا یک جمع محدودی هستند فیلمبرداری هم نمی‌کنند، فقط مردان هستند حالا پیراهن را از تن درآوردند و سینه می‌زنند؛ اما به طور کلی توصیه ایشان این هست - به عنوان یک توصیه - که در عزاداری‌های مردها برهنه نشوند. چرا؟ چون ممکن است هم در معرض دید نامحرمان باشند و هم دشمنان باز از این مساله سوءاستفاده کنند برای تبلیغ علیه مکتب اهل‌بیت علیهم‌السلام.

یکی دیگر از سوالات پرتکرار مطرح شده در پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله العظمی خامنه ای این است که اگر شخصی در روضه‌ها به صورتش دست بزند تا جایی که صورتش زخم شود، حتی کبود شود، آیا این عمل مشکلی دارد؟

فلاح زاده در پاسخ به این پرسش گفته است: در پاسخ باید عرض کنیم در حد کبود شدن که حالا ممکن است با زنجیر زدن یا سینه زدن بدن کبود شود، اگر ضرر معتنابهی برای بدن نداشته باشد به نظر حضرت آقا اشکالی ندارد. اما کارهایی فراتر از اینها که ممکن است دشمنان سوءاستفاده کنند، مثل مجروح کردن خود یا بدن را زخم کردن و قمه زدن یا مثل عبور از روی آتش و امثال اینها که در بعضی جاها برخی از افراد انجام می‌دهند، چون به هر حال اینها اعمال مستندی نیست، در عزاداری‌ها نه وارد شده است، نه سیره بر این بوده است و امروزه هم دشمنان از این گونه اعمال علیه مکتب اهل‌بیت علیهم‌السلام و پیروان اهل‌بیت علیهم‌السلام سوءاستفاده می‌کنند، اگر در آن حد باشد بله اشکال دارد. اما اگر در همین حد که متعارف است سینه میزنند، زنجیر می‌زنند بدنشان ممکن است سرخ شود کبود شود، در حد متعارفش که ضرر معتنابهی برای بدن نداشته باشد، اشکالی ندارد.

هروله کردن

این کارشناس مسائل فقهی درباره هروله کردن در عزاداری​ها نیز گفته است: اگر این عمل موجب وهن مذهب نباشد، یعنی دیگران علیه مکتب اهل‌بیت علیهم‌السلام سوءاستفاده نکنند، اشکالی ندارد. ولی به طور کلی توصیه این است که از این گونه اعمال در عزاداری ها پرهیز کنند.

وی درباره نظر رهبر معظم انقلاب در این زمینه افزوده است: در پاسخ سوال​هایی که معمولا در مورد شیوه عزاداری و برخی از کارهایی که در عزاداری صورت می​گیرد و اشکال شرعی هم ندارد مثل تعزیه‌خوانی و امثال اینها، وقتی سوال شده است، ضمن تائید آن عزاداری‌های متعارف و متعادلی که از دیرباز بین مومنین مرسوم بوده اضافه فرمودند:«بهتر آن است که مجلس ذکر مصیبت برپا کنند».پس معلوم است که این​گونه کارهای متعارف مثل هیات‌های عزاداری مثل سینه‌زنی و زنجیرزنی به طور متعارف اینها اشکالی ندارد و جزو شعائر دینی ما الان محسوب می‌شود. اما یک کارهایی که موجب وهن مذهب است و در شان مومن نیست که این کارها را انجام دهد و دشمنان علیه مکتب تشیع از آن سوءاستفاده می‌کنند، آن کارها جایز نیست.

یکی دیگر از سوالاتی که در این مطلب به آن پاسخ داده شده این است که «در برخی هیات‌ها به علت استقبال پرشور جوانان و تراکم جمعیت و کمبود جا در حسینیه‌ها، خیابان‌های اطراف بسته شده یا تردد در آنها با مشکل مواجه می‌شود. آیا این کار اشکال دارد؟ یا اینکه صدای عزاداری خیلی بلند باشد، اگر موجب آزار و اذیت نشود چطور؟ و اگر اشکال دارد، آیا شرکت در این مجالس با علم به اینکه داخل حسینیه نمی​توان حضور پیدا کرد اشکال دارد؟»

فلاح زاده در این باره گفته است: اولا بدانیم که عزاداری حضرت اباعبدالله حسین علیه‌السلام از افضل قربات است. تاثیر بسیار زیاد و آثار و برکات بسیار زیادی دارد و همچنان باید مراسم عزاداری اباعبدالله حسین علیه‌السلام زنده بماند و تاکید بر آن است. خود سیره مقام معظم رهبری هم بر این است که در برخی از ایام سال مجلس عزا برپا می‌کنند، ذکر مصیبت و نوحه‌خوانی در محضر ایشان انجام می‌شود. اما در برخی از ایام، بیرون آمدن هیات‌های عزاداری و دسته‌ها اینها جزو شعائر دینی است مثل تاسوعا و عاشورا. خب به طور طبیعی برخی از خیابان‌ها بسته می‌شود، برخی از راه‌ها بسته می‌شود، گرچه همان جاها هم اگر بشود مراعات کنند که بسته نشود بهتر است. اما مثل راهپیمایی روز قدس، راهپیمایی 22 بهمن، تاسوعا، عاشورا و امثال اینها طبیعی است، اکثر مردم هم در این مراسم حضور دارند.

این کارشناس مسائل فقهی افزوده است: اما در غیر این مواقع که شخصی در حسینیه‌ای یا در منزل خودش مجلس عزایی برپا کرده است ولو این​که عزاداری سید و سالار شهیدان باشد، نباید خلاف مقررات نظام باشد یعنی بستن راه‌ها، به خاطر مجلس عزاداری شخصی - گرچه عرض کردم حساب تاسوعا عاشورا جداست و اصلا خروج این هیات‌ها و دسته‌ها جزو شعائر دینی محسوب می‌شود و به طور طبیعی خیلی راه‌ها بسته می‌شود مردم هم مطلع هستند و غالب مردم هم در این مراسم شرکت دارند - اما در غیر این مواقع مومنین باید مراعات کنند راه بر مردم بسته نشود و صدای بلندگوها آزاردهنده نباشد و مردم را اذیت نکند، همچنین صدای طبل و امثال اینها و کارهای دیگری که جانبی است - مثل ایستگاه‌های صلواتی که برپا می‌کنند- و خوب هم هست؛ ولی یک جایی باشد که هم راه مردم بسته نشود، ایجاد مزاحمت نشود و نظافت خیابان ها حفظ بماند. اما پرسیدند آیا شرکت در چنین مجلسی اشکال دارد؟ نه، شرکت در آن مجلس ولو جا هم نباشد اشکالی ندارد، ولی شما مزاحمت ایجاد نکنید و راه را نبندید.

فلاح زاده در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر این​که «منظور مقام معظم رهبری در خصوص عدم شرکت زنان در دسته‌جات عزاداری چیست؟ لطف نظر مبارک ایشان را تبیین فرمایید. چرا که در ایام شهادت ائمه بسیاری از هیئات مذهبی اقدام به راه‌اندازی دسته‌جات مذهبی می‌نمایند و زنان نیز پشت سر مردان حضور دارند. آیا این حضور زنان در پشت سر مردان در دسته‌جات اشکال دارد؟» گفته است:

اولا اگر مصداق اختلاط محرم و نامحرم باشد که حرام است که و حدودی برای این مساله مشخص شده است و همین جا توصیه می​کنیم در هیات‌ها و در مجالس عزا، همه جا باید این رعایت شود و خانم‌ها حجابشان را مراعات کنند و همه نگاه‌شان را نگه دارند؛ نگاه به نامحرم. اما در خصوص این​که خانم‌ها هم دنبال دسته عزا راه بیفتند و دسته عزاداری راه بیندازند گفتند این شایسته نیست که خانم‌ها دسته عزاداری داشته باشند؛ حتی دنبال دسته‌های عزاداری راه بیفتند. شیوه عزاداری از قدیم‌الایام مرسوم بوده و خانم‌ها هم با مراعات حدود شرعی و حجاب و عفاف در مجلس عزا شرکت می‌کردند.

ادامه این پرسش ها و پاسخ ها را روزهای آینده در همین ستون بخوانید.