قصور پزشکی زیر تیغ یک گزارش

آمارهای تازه نشان می‌دهد که در سال ۱۴۰۳، بیش از ۱۵ هزار پرونده قصور پزشکی در کشور تشکیل شده که نه‌تنها زنگ خطر را برای نظام سلامت به‌صدا درمی‌آورد، بلکه حکایت از نارضایتی فزاینده مردم نسبت به برخی از ارائه‌دهندگان خدمات درمانی دارد. 

بیشترین شکایات از چه پزشکانی است؟
براساس گزارش سازمان پزشکی قانونی کشور در این زمینه، بیشترین شکایت مردم در رابطه با قصور پزشکی مربوط به رشته دندانپزشکی با ۲ هزار و ۱۹۰ مورد شکایت است‌؛ رشته‌ای که به‌ظاهر غیرتهاجمی به‌نظر می‌رسد اما به‌دلایل خاصی در صدر فهرست شکایت‌ها قرار دارد. دکتر علی ریاض، معاون انتظامی سازمان نظام پزشکی کشور، در گفت‌وگو با جام‌جم دلیل اصلی این موضوع را تعداد بالای مراجعه مردم به دندان‌پزشکان می‌داند و در این‌باره می‌گوید: یک‌فرد معمولی به‌طور طبیعی ۳۲ دندان دارد که چهار دندان عقل معمولا کشیده می‌شوند. از ۲۸ دندان باقی‌مانده نیز ممکن است هر یک به دلایل مختلفی مانند پوسیدگی نیاز به درمان داشته باشد. در نتیجه، یک‌فرد ممکن است سالانه سه تا چهار بار به دندانپزشک مراجعه کند، در حالی که ممکن است در طول همان سال حتی یک نوبت هم به برخی از تخصص‌های پزشکی مراجعه نکند. این میزان مراجعه بالا احتمال بروز خطا یا نارضایتی را افزایش می‌دهد.وی می‌افزاید: البته باید به این نکته نیز توجه داشت که صرف ثبت شکایت از پزشک یا دندانپزشک به‌معنای وقوع تخلف یا قصور نیست و وارد‌بودن شکایت یا رد آن می‌بایست مورد بررسی قرار گیرد. سازمان نظام پزشکی وظیفه رسیدگی به تخلفات صنفی اعضا را بر‌عهده دارد. با توجه به تفاوت میان تخلف و قصور، گاهی برخی از شکایات ثبت‌شده در نظام پزشکی اساسا مربوط به قصور یا ایراد لطمه بدنی به بیمار نیست و مثلا می‌تواند مربوط به نحوه برخورد کادر درمان با بیمار باشد. 
 
از فیلتر تا تیغ جراحی
دومین گروه درگیر شکایت‌ها، پزشکان فعال در حوزه زیبایی هستند. براساس آمار اعلامی روز گذشته رئیس پزشکی قانونی کشور، حوزه جراحی پلاستیک و ترمیمی با ۸۹۱ مورد و جراحی عمومی با ۷۹۳ مورد شکایت بعد از دندانپزشکی، بیشترین آمار شکایت‌ها را به خود اختصاص داده‌اند. به گفته دکتر ریاض، این موضوع به دو عامل حساسیت بالا نسبت به چهره و ظاهر در جامعه و انتظارات بعضا غیرواقع‌گرایانه بیماران از نتایج عمل‌های زیبایی بر‌می‌گردد. 
معاون انتظامی سازمان نظام پزشکی در این‌باره می‌افزاید: افراد به‌دلیل حساسیتی که نسبت به چهره یا اندام خود دارند، معمولا با انتظاراتی بسیار بالا به سراغ اعمال زیبایی می‌روند. این انتظارات گاهی آن‌قدر ایده‌آل‌گرایانه است که دستیابی به آنها برای پزشک غیرممکن می‌شود. مثلا برخی افراد چهره‌ خود را با تصاویر چهره‌های مشهور یا مدل‌هایی مقایسه می‌کنند که گاهی حتی واقعی نیستند‌؛ تصاویر ویرایش‌شده‌ای که با نرم‌افزارهای گرافیکی یا ابزارهای هوش مصنوعی ساخته شده‌اند. آنها انتظار دارند نتیجه عمل زیبایی‌شان کاملا شبیه به آن تصاویر شود اما با توجه به این‌که در بسیاری از موارد چنین‌چیزی ممکن نیست، همین موضوع یکی از دلایل عمده شکایت از پزشکان در حوزه زیبایی است. 
وی ادامه می‌دهد: البته باید توجه داشت که جراحی‌ها ذاتا با ریسک همراه‌اند؛ چون بسیاری از خدمات درمانی در این بخش ماهیت تهاجمی دارند و امکان بروز عوارض در آنها وجود دارد. برخی از این عوارض، شناخته‌شده و شایع هستند و حتی در صورت اجرای صحیح عمل نیز ممکن است رخ دهند. بنابراین نمی‌توان همیشه وقوع عارضه را به قصور پزشک نسبت داد.  
پزشکی زیر پوست تبلیغات 
فارغ از آنچه عوارض شایع عمل‌های جراحی است اما در این میان آمار پرونده‌های قصور پزشکی نیز قابل تأمل است. براساس آمار منتشرشده از سوی سازمان پزشکی قانونی، بیش از ۱۵ هزار پرونده قصور پزشکی در سال ۱۴۰۳ ثبت شده که به‌گفته رئیس‌‌زاده رئیس سازمان نظام پزشکی کشور ۵۰درصد از پرونده‌ها منجر‌به صدور کیفرخواست شده و بیش از ۸۰ درصد به‌نفع بیمار رأی داده می‌شود. البته ماجرای آمار و ارقام اعلامی در‌خصوص قصور پزشکی احتمالا همان حکایت مشت نمونه خروار است چراکه اگرچه آمارها نشان می‌دهند سالانه حدود ۴۵ هزار نفر به‌دلیل اشتباهات پزشکی و دارویی آسیب می‌بینند اما به‌دلیل این‌که در ایران پروتکل مشخصی برای ثبت شکایات پزشکی وجود ندارد، در پشت این آمارهای رسمی، پرسش‌های بسیاری نهفته و قطعا بسیاری ازمواردبه‌سادگی ازنظرهاپنهان می‌مانند!علی صداقت‌پیشه، متخصص پوست و مو و کارشناس پزشکی قانونی درگفت‌وگو با جام‌جم افزایش پرونده‌های قصور پزشکی را ناشی از تجاری‌شدن پزشکی می‌داند و می‌گوید: بی‌توجهی وزارت بهداشت و سازمان نظام پزشکی، منجر‌به این شده که برخی از افراد سودجو، وارد حیطه پزشکی شوند. این در حالی است که قانون نظام پزشکی این است که مقابل ورودی مطب هر پزشکی فقط باید دو تابلو با ابعاد ۵۰ در ۷۰ نصب شود و اگر تابلو، چند سانتی‌متر بزرگ‌تر از این شود، تخلف است.ولی در حال حاضر ما تبلیغ یک پزشک یا مرکز پزشکی را به‌اندازه یک دیوارمی‌بینیم‌؛ مسأله‌ای که خلاف قانون است وطبیعی است که درچنین وضعیتی مردم عادی نتوانند پزشکان متخصص و پزشک‌نماها را از یکدیگر تشخیص دهند. البته معاون انتظامی سازمان نظام پزشکی به ما می‌گوید: تبلیغات گسترده در فضای مجازی در افزایش تقاضا برای عمل‌های جراحی زیبایی تأثیر داشته است چراکه این تبلیغات گاه با بزرگ‌نمایی نتایج درمانی، انتظارات غیرواقعی در ذهن مخاطبان ایجاد می‌کنند.ریاض با بیان این‌که بخشی از این تبلیغات نیز توسط افرادی انجام می‌شود که نه‌تنها پزشک نیستند، بلکه هیچ‌گونه تحصیلات مرتبطی هم ندارند، می‌افزاید: رسیدگی به این‌گونه تخلفات در حیطه صلاحیت سازمان نظام پزشکی نبوده و مداخلات افراد فاقد صلاحیت و فاقد تحصیلات پزشکی در حوزه سلامت، در مراجع قضایی پیگیری می‌شود. بااین حال سازمان نظام پزشکی امکانی فراهم کرده تا عموم مردم بتوانند با مراجعه به سایت سازمان نظام پزشکی، نسبت به احراز هویت پزشکان و مشاهده تخصص و حتی اعتبار پروانه ایشان اقدام کنند.  
 
پیشگیری و بازنگری در قانون‌؛ راهکار کاهش شکایات
اکنون که روز به روز بر تعداد متقاضیان عمل‌های زیبایی افزوده می‌شود و تب زیباتر‌شدن در کشور بسیار داغ شده، سؤال اصلی این‌جاست که چه‌کنیم تا در این آشفته‌بازار عمل‌های زیبایی با انبوهی از پرونده‌های شکایت مواجه نشویم؟ معاون انتظامی سازمان نظام‌پزشکی یکی از مؤثرترین روش‌ها را اقدامات پیشگیرانه می‌داند. ریاض در این‌باره می‌گوید: معاونت انتظامی سازمان در دوره جدید با امضای تفاهم‌نامه با تعدادی از انجمن‌های علمی گروه پزشکی که بیشترین مراجعات را دارند، عزم آن دارد که با استفاده از ظرفیت این انجمن‌ها بتواند بیش از پیش با ارائه آگاهی‌های لازم به جامعه پزشکی، از بروز میزان قابل توجهی از شکایات که به علت عدم اشراف به مسائل قانونی انجام می‌شود، جلوگیری کند. دراین‌صورت ضمن توجه بیشتر به قوانین و حفظ حقوق دریافت‌کنندگان خدمات سلامت،ارائه‌دهندگان خدمات نیز ازمصونیت لازم در حیطه صلاحیت خود برخوردار خواهند شد.وی می‌افزاید: علاوه بر این، از زمان تصویب قانون سازمان نظام پزشکی نزدیک به بیست سال می‌گذرد و با توجه به تغییرات عظیمی که در حوزه فناوری و روش‌های ارتباطات اجتماعی و سایر حوزه‌ها رخ داده، به‌نظر می‌رسد بازنگری قانون و به‌روزآوری آن متناسب با اقتضائات زمان امری اجتناب‌ناپذیر باشد.