تاملی در باب اجماع علیه داعش

ضدیت دولت‌های غربی و بویژه آمریکا با داعش چندان غریب نیست، چرا که دیری نمی‌گذرد غرب غرامت سنگینی را بابت حمایت از فرقه‌ها و گروهک‌های افراطی مذهبی در منطقه خاورمیانه (طی نزاع سرد با روس‌ها) پرداخت کرده است: حملات 11 سپتامبر و یک دهه کابوس یافتن بن‌لادن و...

دولت‌های خاورمیانه نیز عمدتا خطر داعش را دریافته‌اند و حتی بسیاری از دولت‌هایی که گرایش‌های دینی و مذهبی دارند، مردم عراق را در برابر خطر افراط‌گرایی مذهبی به وحدت ملی و میهن‌دوستی دعوت می‌کنند.

از سوی دیگر، رهبران مذهبی در عراق نیز با اتخاذ مواضعی هوشمندانه در برابر خطر داعش، حامیان خود را دعوت به مقاومت در برابر این خطر کرده‌اند و با این‌که از موقعیتی دینی سخن می‌گویند، پیروان خود را به ضرورت حفظ وحدت ملی و میهنی فراخواندند و از همین رو، آنها را نه به تشکیل گروهک‌های چریکی مذهبی، بلکه به همکاری و عضویت در ارتش دعوت کردند.

از مجموع این موضعگیری‌ها - که عمدتا بر ضد گروهک داعش توافق دارند - می‌توان نتیجه گرفت روند رویدادها بر محور اعتباردادن به دولت – ملت‌های منطقه (در برابر قوم‌گرایی و فرقه‌گرایی داخلی و افزون‌طلبی خارجی) و نیز وحدت ملی و همگرایی دینی (در برابر افراط‌گرایی مذهبی) سوق پیدا می‌کند.

از یک سو دولت‌های غربی دریافته‌اند سیاست اقتدارگرایانه که سال‌ها پیش در دوران استعمار و نیز در جهان دو قطبی قرن بیستم در منطقه اتخاذ می‌کردند، نه تنها دیگر قابل اعمال نیست، بلکه به نتایجی منجر می‌شود که حتی به منافع ملی کشورهای غربی نیز صدمه می‌زند، چرا که تضعیف دولت و ملت‌های خاورمیانه به رشد گروهک‌های افراطی در این منطقه منجر خواهد شد که نه تنها خواسته هایشان از منظر دول غربی ناممکن و غیرقابل پذیرش است، بلکه شیوه‌هایی که برای رسیدن به خواسته‌ها اتخاذ می‌کنند، نامعقول و پرهزینه است. بنابراین امروز دول غربی ترجیح می‌دهند با دولت‌هایی که گرایش دینی دارند در شطرنج مذاکره شرکت کنند تا این‌که با هویت‌های مجهولی مواجه باشند که هر لحظه ممکن است به زیر میز ضربه زده و بازی را خراب کنند.

این گرایش ناگزیر غرب به سمت دولت‌ها، به نفع دولت و ملت‌های خاورمیانه و به رسمیت شناخته شدن آنها از سوی غرب منجر شده است. از سوی دیگر در خاورمیانه نیز آن دسته از رهبران دینی که رفتار خردگرا دارند، نتیجه فرقه‌گرایی و افراط مذهبی را جز تضعیف فرق اسلامی و تحلیل رفتن توان مقاومت آنها نمی‌دانند، بنابراین برای حفظ‌وحدت مسلمانان، آنها را به اجتناب از افراط‌گرایی مذهبی و قومی دعوت می‌کنند.

این دسته از علمای جهان اسلام، پذیرش و به رسمیت شناختن مرزهای ملی و دولت- ملت‌های منطقه را همسو با این مقصود می‌دانند، چرا که دولت‌های منطقه (بویژه آنها که از مسیر انتخابات بر کرسی قدرت تکیه زدند)، کم و بیش نمونه و مظهر روح حاکم بر باورها و تمایلات مردم هریک از کشورهای منطقه هستند و حمایت از آنها دست‌کم خطر از هم گسیختگی در منطقه را کاهش می‌دهد.

دعوت علمای مذهبی، بویژه علمای شیعه در عراق به عضویت هموطنانشان در ارتش - که نماد اراده ملی در حفاظت از میهن است - نشان می‌دهد این دسته از علما، تحت تاثیر جو نزاع مذهبی قرار نگرفته و تصمیم هوشمندانه اتخاذ کرده‌اند.

حاصل این که اجماع علیه داعش یک پیام مهم دارد و آن این‌که دولت‌هایی که از زمینه حمایت ملت‌ های خود برخوردارند، آینده تحولات خاورمیانه و مناسبات این منطقه با جهان را بیش از پیش و با اقتدار بی‌سابقه در برابر قدرت‌های جهانی عهده‌دار خواهند بود.

حسین شقاقی ‌- دبیر گروه اندیشه