انواع حساسیت، و پدیده‎ای به نام «رژه آلرژی»

کسانی که فکر می‌کنند عطسه و اشک‌ ریزش تنها نشانه‌های حساسیت است، معمولا انتظار دارند این مشکل در دوره جوانی و میانسالی بروز کند، چون عادت کرده‌اند فقط در این سنین نشانه‌های حساسیت را ببینند در حالی‌که در دوره شیرخوارگی و خردسالی هم این حساسیت‌ها می‌تواند وجود داشته باشد و با علائم متفاوتی نمایان شود. وقتی درباره حساسیت‌ دوره کودکی صحبت می‌شود، نباید انتظار بیماری عجیب و غریب یا علائم خیلی متفاوتی را داشته باشید چون آن‌طور که دکتر لیدا عطارد، فوق‌تخصص آلرژی و ایمونولوژی به جام‌جم می‌گوید، آلرژی دوران کودکی چندان تفاوتی با آلرژی‌ بزرگسالی ندارد و مکانیسم ایجادش یکسان است. وی با اشاره به چهار نوع آلرژی که در بزرگسالان مشاهده می‌شود، توضیح می‌دهد: در دوره کودکی نیز این چهار نوع آلرژی می‌تواند مشاهده شود، ولی در این دوره پدیده‌ای به نام «رژه آلرژی» داریم، به این معنی که آلرژی‌ها می‌توانند به یکدیگر تبدیل شوند. بنابراین اگر یکی از والدین یا هر دو نفر آنها آلرژی داشته و کودک نیز ژن آلرژی را داشته باشد، از زمانی که متولد می‌شود بتدریج بیماری‌های مختلف آلرژیک را تجربه خواهد کرد.

آلرژی‌های مختلف در سنین متفاوت

آلرژی‌های غذایی یکی از شایع‌ترین آلرژی‌هایی است که در دوران کودکی اتفاق می‌افتد. دکتر عطارد با اشاره به این‌که در یک سال اول پس از تولد، آلرژی‌های غذایی بیشتر از هر زمان دیگری مطرح می‌شود و به اشکال مختلف خود را نشان می‌دهد، یادآور می‌شود: شایع‌ترین این موارد به صورت اگزماهایی بروز می‌کند که به آنها اگزمای آتوپیک یا اگزمای سرشتی می‌گویند و درصد زیادی از آن هم با آلرژی‌های غذایی ارتباط دارد.

این پزشک متخصص ادامه می‌دهد: اغلب موارد آلرژی‌های غذایی گذراست و اکثرا تا پایان یک سالگی و در نهایت سه سالگی برطرف می‌شود و ممکن است علائم دیگری نمایان شود. به عنوان نمونه نشانه‌‌ آلرژی‌ تنفسی مانند خس‌خس سینه خودش را نشان می‌دهد که شایع است و بتدریج با افزایش سن، علائم آلرژی‌ بینی تظاهر پیدا می‌کند. باید به این نکته توجه داشته باشیم که این ژن در بدن فرد وجود دارد و می‌تواند تظاهرات متفاوتی از بیماری را در او نشان دهد.

بیشتر مراقب باشید

خیلی وقت‌ها خانواده‌ها نگران می‌شوند و به این موضوع فکر می‌کنند که در چه شرایطی فرزندشان به آلرژی مبتلا خواهد شد. آنها می‌خواهند نشانه‌های ابتلا به آلرژی را بموقع تشخیص دهند تا در زمان مناسب آن را درمان کنند.

دکتر عطارد در این‌باره می‌گوید: اگر یکی از افراد خانواده به آلرژی مبتلا باشد، 25 تا 30 درصد احتمال دارد فرزند بعدی خانواده‌ هم به آلرژی مبتلا شود و اگر دو نفر زمینه آلرژی را داشته باشند، احتمال ابتلای بچه بعدی بین 50 تا 75 درصد خواهد بود. به گفته این پزشک متخصص، خانواده‌هایی که آلرژی شدید در آنها وجود دارد، می‌توانند انتظار داشته باشند فرزند بعدی‌شان هم با این مشکل مواجه باشد.

آلرژی‌ غذایی در سال‌های ابتدایی عمر

همان‌طور که گفته شد، احتمال بروز حساسیت‌های غذایی در سال‌های اولیه عمر خیلی بیشتر است. به طوری‌که 6 تا 8 درصد کودکان زیر سه سال با این مشکل مواجه هستند در حالی که در کل جامعه بزرگسالان این رقم به 2 درصد و حداکثر 3‌درصد می‌رسد که بسیار ناچیز است. البته خیلی از افراد بزرگسال تصور می‌کنند ضایعات پوستی یا علائم حساسیت تنفسی‌ ناشی از حساسیت‌ غذایی است در صورتی‌که این حساسیت‌ها در دوران بزرگسالی چندان شایع نیست. دکتر عطارد با بیان این مطلب، توضیح می‌دهد: سه سال اول زندگی در پیدایش آلرژی‌ها بسیار مهم است. با توجه به این‌که در این سنین هنوز دستگاه گوارش بچه‌ها و بخصوص بچه‌های نارس، تکامل پیدا نکرده، چنین مسائلی بیشتر برای آنها پیش می‌آید.

چرا کودکان حساس‌ترند؟

ما هر روز مواد غذایی مختلفی را مصرف می‌کنیم و به همین ترتیب مقدار زیادی هم آلرژن وارد بدن‌مان می‌شود، اما چرا بزرگسالان دچار حساسیت‌های غذایی نمی‌شوند و مشکلی برای سیستم گوارش‌شان پیش نمی‌آید؟ دکتر عطارد به این پرسش چنین پاسخ می‌دهد: در دستگاه گوارش انسان، سدهایی وجود دارد که مشخص‌ترین آنها مواردی مانند بزاق، اسید معده و مکانیسم هضم شدن است که مانع ورود آلرژن‌ها به بدن می‌شود. علاوه بر این‌، تعداد زیادی سلول‌های ایمنی نیز زیر لایه مخاطی دستگاه گوارش وجود دارد که از ورود آلرژن‌ها به داخل بدن جلوگیری می‌کند. وی با اشاره به این موضوع که به آن پدیده تحمل می‌گویند، ادامه می‌دهد: لازم است مدت زمانی بگذرد تا پدیده تحمل در دستگاه گوارش افراد ایجاد شود و این سدها هم به وجود بیاید، اما در بچه‌ها و بخصوص کودکان نارس که چنین سدهایی هنوز تشکیل نشده، مولکول‌هایی به صورت دست نخورده از دستگاه گوارش عبور خواهد کرد و وارد سیستم داخلی بدن کودک خواهد شد که می‌تواند فرد را حساس کند.

دکتر عطارد خاطرنشان می‌‌کند: بهتر است بچه‌ها اصلا حساس نشوند تا این‌که بگذاریم این حساسیت‌ها ایجاد و علائم بیماری نمایان شود و آن وقت به فکر درمان باشیم. بنابراین باید به این موضوع توجه داشته باشیم که سال‌های مهم برای حساس‌شدن بچه‌ها، چه در مورد آلرژن‌های غذایی و چه آلرژن‌های استنشاقی همان سه تا چهار سال اول پس از تولد است.

وی به شش آلرژن غذایی که در سه سال اول زندگی خیلی مهم محسوب می‌شود، اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: شش نوع آلرژن غذایی داریم که عبارت است از شیر گاو، تخم‌مرغ، گندم، سویا، غذاهای دریایی و انواع دانه‌ها و آجیل‌ها. بنابراین توصیه می‌شود خانواده‌هایی که حساسیت دارند و با این مشکل روبه‌رو هستند، این آلرژن‌های غذایی را دیرتر به کودکان بدهند.

دکتر عطارد تاکید می‌کند حداقل تا چهار ماهگی و اگر امکانش باشد تا شش ماهگی، کودک با شیر مادر تغذیه شود تا این حساسیت‌ها پیش نیاید. در مورد شیر گاو و سفیده تخم‌مرغ نیز توصیه می‌شود حتما در سنین بالای یک‌سالگی این مواد غذایی به کودک داده شود و غذاهای دریایی و مرکبات از دو سالگی به بعد. وی به علائم حساسیت‌های دوران کودکی اشاره می‌کند و می‌گوید: بسیاری از این بیماری‌ها مشابه بیماری در بزرگسالان است. به عنوان نمونه خیلی از علائم آسم اطفال شبیه آسم بزرگسالان است اما تفاوت‌هایی هم وجود دارد. در مورد آلرژی‌های غذایی در دوران شیرخوارگی نیز کودک ممکن است فقط استفراغ‌های مکرر داشته باشد و به همین دلیل ریفلاکس‌های شایع در دوران کودکی که گاهی با درمان‌ دارویی کنترل نمی‌شود می‌تواند ناشی از حساسیت باشد که در این شرایط مجبور می‌شویم برای شیرخوار یا اگر با شیر مادر تغذیه می‌شود برای مادر و شیرخوار از رژیم‌ غذایی کمک بگیریم. علاوه بر اینها، به گفته دکتر عطارد وزن نگرفتن بچه‌ها، بی‌قراری، کولیک‌های دوران شیرخوارگی و خس‌خس‌های سینه نیز می‌تواند نشانه‌های حساسیت غذایی باشد و پس از آن با افزایش سن کم‌کم ممکن است موارد دیگری مانند مشاهده خون در مدفوع، اگزما و آلرژی‌های تنفسی که به صورت سرفه‌ مزمن خود را نشان می‌دهد نیز مشاهده شود.

اول آلرژن‌ها را حذف کنید

برای درمان توصیه می‌شود قبل از هر چیز آلرژن‌ها و بخصوص آلرژن‌های غذایی را شناسایی و آنها را حذف کنید. در مورد آلرژن‌های تنفسی مانند تماس با سیگار یا حیوانات خانگی هم حذف آنها می‌تواند کمک زیادی به فرد کند. دکتر عطارد با بیان این موضوع، ادامه می‌دهد: باید توجه داشته باشیم که پایه اصلی درمان آلرژی، درمان‌های دارویی است و براساس نظر پزشک باید از داروهای مناسب استفاده کرد.

به گفته وی، بسیاری از آلرژی‌های کودکان گذراست و با افزایش سن بهبود می‌یابد. به عنوان نمونه آلرژی‌های غذایی در اغلب موارد تا یک سالگی خوب می‌شود و بسیاری از آنها تا سه سالگی برطرف خواهد شد به طوری‌که تنها تعداد محدودی به سنین بزرگسالی می‌رسد. آلرژی‌های تنفسی هم همین وضعیت را دارد و فقط یک سوم بچه‌هایی که در سنین پیش از دبستان با خس‌خس سینه مواجه هستند، در دوران مدرسه همچنان خس‌خس سینه دارند.

نیلوفر اسعدی‌بیگی ‌/‌ گروه سلامت