راز کلمه الله و علی بر یک سنگ قبر

در هر گوشه و کنار قشم آثاری از گذشته یافت می‌شود که در آن میان وجود گورستان‌های قدیمی‌در کنار منزلگاه‌های متروکه، قلعه‌ها، حصار و برج‌ها در کناره‌های سواحل و جای جای‌این جزیره زیبا حکایت از سکونت گذشتگان و چگونگی زندگی با طرز تفکر و فعالیت‌های سیاسی، نظامی، اقتصادی و شرح حال زندگی اشخاص برجسته دارد.

جزیره قشم به دلیل پیشینه تاریخی خود که حتی قبل از میلاد مسیح(ع) نیز آباد و دارای جمعیت قابل توجه و مرکز حکومت جزایر و بنادر خلیج فارس بوده است.

در هر گوشه و کنار قشم آثاری از گذشته یافت می‌شود که در آن میان وجود گورستان‌های قدیمی‌ در کنار منزلگاه‌های متروکه، قلعه‌ها، حصار و برج‌ها در کناره‌های سواحل و جای جای‌این جزیره زیبا حکایت از سکونت گذشتگان و چگونگی زندگی با طرز تفکر و فعالیت‌های سیاسی، نظامی، اقتصادی و شرح حال زندگی اشخاص برجسته دارد.

در خود شهر قشم چندین گورستان دایر و متروکه از قدیم وجود دارد که مهم‌ترین آنها عبارتند از گورستان‌های محله چاه بهار، سید مظفر، کوهی، زیر کوه (محله زیرانگی)، محله مخابرات (گورفرنگی) محله مسنی، سرکوه کولغان و همچنین، در روستاهایی چون کوشه، توریان، لافت، تم سنیتی، جی‌جیان و گربدان نیز گورستان و قبرهای با قدمت زیاد وجود دارند. به منظور آشنایی و آگاهی دوستداران فرهنگ و تمدن قشم به ذکر مکان‌ها، سنگ نبشته‌ها، آثار و علائم و قدمت کتیبه‌های نصب شده بر روی قبرها و یادآوری نام شخصیت‌های شناخته شده می‌پردازیم.

روستای کوشه

در روستای کوشه یک قبرستان قدیمی ‌وجود دارد که آرامگاه بسیاری از بزرگان و علمای جزیره است.

علاوه بر آن، در ‌این روستا مقبره مخروبه شیخ برخ و نیز مسجد قدیمی ‌و معروف «برخ» وجود دارد که می‌گویند بر روی آتشکده زرتشتیان بنا شده و در سال 244 هجری قمری (برابر سال 838 میلادی) تعمیر شده است. به ‌این ترتیب، از سال 838 میلادی تاکنون زمانی نزدیک به 12 قرن است که ‌این مسجد تعمیر شده است.

در اطراف مسجد برخ قبرهایی با اشکال مختلف و زیبایی‌های متنوع قدیمی ‌با قالب‌های استوانه‌ای سنگی و به شکل قایق (زورق) بادبانی قدیمی ‌وجود که نوشته‌های کنده شده بر سطح سنگ‌های ‌این قبرها حکایت از وجود مسلمانان در آن منطقه می‌کند و کلمات و الفاظ معنوی با درود بر دوازده امام علیهم صلوات الله اجمعین یا نوشته‌های صلی علی امام باقر(ع) و صلی علی امام جعفرالصادق(ع) و صلی علی امام‌التقی(ع) و صلی علی امام زین‌العابدین که در دو طرف سنگ استوانه‌ای که بر روی قبر قرار داده شده کنده‌کاری شده است و هنوز با گذشت زمان و تأثیرات عوامل فرسایشی صحیح و سالم بر جای مانده است.

همچنین نقش‌ها و نوشته‌های ترسیمی ‌یا طراحی شده به نام خداوند متعال و به نام امام علی(ع) به صورت درهم در طرحی منظم بر روی ‌این سنگ طراحی شده است که شمای آن به شکل زیبا و جذاب که از یک سمت الله و از جهتی دیگر علی خوانده می‌شود، فکر هر مسلمانی را به خود مشغول می‌کند.

همچنین، نقش‌ها و نوشته‌ها و شکل‌های ترسیمی ‌و طراحی شده به نام خداوند متعال و به نام امامان و اهل بیت همگی حکایت از اتحاد و شناخت مسلمانان شیعه و سنی در داشتن اعتقادات مشترک نسبت به اهل بیت رسول گرامی اسلام و تمامی امامان دارد و از آن برهه زمان تاکنون در ‌این جزیره این اعتقادات مستحکم است و طرح‌هایی که به صورت درهم در طرحی منظم با چند بعدی ساختن آن در ذهن بر روی سنگ قبور هست موجب آرامش روحی و نشاط هر بیننده می‌شود.

بر بعضی دیگر از سنگ‌های ‌این قبور نیز صفات خداوند متعال نظیر: حلیم، غفور، رحیم و اسماالحسنی دیگر و همچنین عبارات گهربار لااله‌الاالله محمدرسول‌الله و آیاتی از قرآن بر آن نوشته شده است.

این گورستان و مسجد و مقبره معروف و بسیار قدیمی ‌(شیخ برخ) که ساختمان اولیه آن را به قرن اول هجری نسبت می‌دهند، در روستای کوشه قشم که در حدود 40 کیلومتری غرب قشم واقع شده است قرار دارد.

در اطراف مسجد و مقبره معروف و بسیار قدیمی ‌(شیخ برخ) که ساختمان اولیه آن را به قرن اول هجری نسبت می‌دهند، در روستای کوشه قشم که در حدود 40 کیلومتری غرب قشم واقع شده است قرار دارد.

در اطراف مسجد و مقبره، گورستان وسیعی قرار دارد که هنوز اهالی جزیره درگذشتگان خود را به آنجا تشییع و دفن می‌کنند.

در گورستان روستای کوشه قبرهای بسیاری با قدمت فراوان ـ بیش از هزار سال ـ دیده می‌شود که کنده‌کاری‌های روی سنگ‌ها و تشابه و یکنواختی از نظر دست خط عربی و کوفی و نوع تراش سنگ‌ها و اعتقادات دینی که از نوشتار آنان بر سنگ‌های قبور مشخص است حکایت از زمان فتح جزیره به دست امیران رسول گرامی اسلام در عهد خود حضرت رسالت پناه صلی الله علیه و آله و سلم دارد.

در ‌این گورستان نیز دو تن از علمای بزرگوار و فاضل از خاندان کمال که اجداد آنان به نام‌های سعید، نورالدین، علی و احمد در اطراف روستای کردوای قشم مدفون‌اند.

در ‌این قبرستان با قدمت نزدیک به دویست سال که پدر و پسر و از بنیانگذاران مدرسه علوم دینیه روستای بند حاجعلی هستند مدفون گردیده و بر لوح سنگی ضمن وصف شایستگی‌ها و صفات نیکوی آنان به عنوان عالمی ‌برجسته و دانا به مسائل دینی و ارشادکننده مسلمین و سبقت گرفته‌ای نمونه در تقوا به ذکر تاریخ وفات آن پرداخته شده است.

در گورستان کوشه وجود قبوری که سنگ‌های استوانه‌ای کنده‌کاری (توخالی) با نوشته‌های قرانی (آیه الکرسی) و در دو طرف آن با طرح‌هایی از گل و ستاره و حاشیه چینی زیبا و با طرح‌های درهم به نام خداوند متعال و حضرت و امام علی(ع) و نام مبارک امامان با قدمت بیش از هزار سال تاکنون در‌این روستا پابرجا است و قبوری نیز شبیه آن در روستای گربدان با قدمت 600 ساله و در روستاهای همجوار توریان، تم سنیتی، رمکان، جی‌جیان ـ همگی برخوردار از یک نوع خط و نوع جنس سنگ بوده و حکایت از وجود گروهی از حجاران (سنگ‌تراشان) معروف در زمان ورود فرماندهان رسول اکرم (ص) به جزیره داشته که در محل مسجد برخ آتشکده زرتشتیان وجود داشته است.

آنچه امروزه در کتاب خلیج فارس و نوشته‌های داخل مسجد که بر لوح‌ها و کتیبه‌های مانده است حکایت از فتح جزیره در خلال سال‌های هشتم و نهم به امر رسول خدا(ص) به دست عمروبن العاص ثقفی استاندار بحرین و یا به نوشته عالم فاضل و سرشناس مدیر و مدرس علوم دینیه صالحیه رمکان شیخ محمد شریف صالحی رمکانی که در نتیجه تحقیقات و مطالعات بیشتر کتب دینی از جمله کتاب مروج‌الذهب فتح جزیره را به عهد رسول‌الله مربوط دانسته و تخریب آتشکده زرتشتیان در روستای کوشه و ساخت مسجد را توسط امیر و فرستاده پیامبر (ص) به نام عمروبن‌العاص می‌داند.

به دنبال آن با ورود اصحاب رسول خدا و صالحان و شایستگان به ‌این جزیره نور اسلام تا دورترین روستا‌ها و سواحل و بنادر قشم تابیدن گرفت و همه زوایای تاریک را روشن کرد و در طول سالیان بعد مساجد دیگری نیز برای پرستش خدواند یکتا به جای معابد و زیارتگاه‌هایی همچون مهر، میترا، و ناهید در‌ این جزیره ساخته شد و آثار و ادیان گذشته در طی قرن‌های متمادی زدوده و یا به صورت قدمگاه‌های پراکنده با نام‌های اسلامی ‌درآمد.

لوحی توسط شیخ محمد شریف صالحی رمکانی عالم فاضل و مدیر و مدرس مدرسه صالحیه رمکان که ترجمه‌ای از کتاب مروج‌الذهب به تاریخ سال 1382 محرم‌الحرام است، در مسجد برخ در روستای کوشه و مدرسه رمکان و همچنین بنا به اظهار فرزند وی احمد امین صالحی رمکانی که جانشین پدر است ‌این لوح در موزه سعدآباد تهران نیز در معرض دید عموم قرار دارد.

شرح این لوح که به قلم جناب شیخ صالحی تحریر یافته چنین است:(فصلی مختصر پیرامون جزیره قشم و بدو افتتاح ‌این جزیره) سیاح کبیر و مورخ شهیر ابوالحسن علی‌بن‌الحسین مسعودی که از فرزندان عبدالله بن‌مسعود رضی‌الله صحابی بزرگ رسول خدا(ص) است در کتاب معروف خود به نام مروج‌الذهب که در حدود سنه 330 هجری قمری چیزی در حدود 1093 سال قبل در قسم جغرافیا در جلد اول صفحه 91 تألیف یافته آنجا که از خلیج فارس و بحر فارس سخن می‌گوید راجع به‌این جزیره چنین می‌نگارد:«در ‌این خلیج بعد از جزیره اولی جزیره‌ای است به نام جزیره لافت که به جزیره بنی کوان معروف است. ‌این جزیره به دست عمرو بن‌العاص رضی‌الله عنه فتح شده و مسجد او تا ‌این وقت (یعنی زمان مؤلف) در آن موجود است و در ‌این جزیره بسیاری از مردم ساکنند و قریه‌ها و آبادی‌های متصل دارد و نزدیک‌این جزیره جزیره‌ای است به نام هیجان (یا هنگام فعلی) و از ‌این جزیره ارباب کشتی‌ها آب را حمل می‌کنند».

در کتاب سیرت و غزوات رسول اکرم صلی‌الله علیه و اله سلم آمده که رسول خدا(ص) در سال هشتم هجرت یعنی بعد از فتح مکه نامه‌ای به عنوان پادشاه عمان که در آن زمان شهر (دبا) عاصمه و پایتخت عمان بود نوشت و به همراه عمروبن‌العاص فرستاد تا او را به دین اسلام دعوت کند. عمربن‌العاص آمده و نامه و سفارش رسول اکرم(ص) رسانید.

پادشاه پس از مکثی و مشورتی اسلام را پذیرفت و به احکام خدای عزوجل و رسول خدا صلی الله علیه و آله گردن نهاده و صدقات و زکات قلمرو خود به عمربن‌العاص تسلیم کرد و باز در کتب سیرت آمده که رسول اکرم (ص) در سال نهم عمربن‌العاص را بر عمان و سرزمین مفتوحه به دست وی فرمانروا و او را عامل خود گردانیده است و او تا زمان رحلت رسول اکرم(ص) که دو سال بعد واقع گردیده در آن دیار بوده است.

از ‌این تحقیقات و تقاریر به خوبی واضح است که فتح جزیره قشم در خلال سال هشتم و یا نهم هجری بود که فرستاده پیامبر در ‌این منطقه حاکم بوده است و آنچه در بالا از مسعودی نقل شده موید‌این است و کاملا با واقعیت منطبق می‌باشد به آنچه یاقوت حموی در کتاب معجم‌البلدان نوشته و فتح جزیره را به دست عثمان بن ابی‌العاص ثقفی نسبت داده است.

بنابراین، جزیره قشم کنونی یا کشم سابق و یا جزیره بنی کاوان و لافت اسبق زمانی به دین اسلام مشرف شده که خود صاحب رسالت صلی الله علیه و آله در قید حیات بوده است و می‌توان حدس زد که مسجد کوشه (مسجد برخ) که از لوحه آن به خوبی واضح است که در سال 244 هجری تجدید بنا یافته و مسجدی را که مسعودی بدان اشاره کرده همان مسجد عمروبن‌العاص(رض) می‌باشد چه تجدید بنا پس از تاسیس است اگرچه‌این حدس نمی‌تواند و در تعیین خود مسجد عمروبن‌العاص قاطعیت داشته باشد.

گورستان‌های محلات قشم

قبرستان سید مظفر:

ابتدا در مرکز شهر قشم وجود داشت. بعد از خیابان کشی و ساختمان مدرسه، به نقل از آقای نوربخش نویسنده کتاب خلیج فارس، قبرستان سید مظفر تسطیح شده و قسمتی جزء خیابان و پیاده‌رو و بقیه هم در حیاط و زیر بنای مدرسه قرار گرفت و امروز آنچه می‌بینیم در محل قدمگاه در بهشت زهرا زیارتگاهی گنبدی شکل است که با همت سازمان منطقه آزاد قشم و معتمد ین شیعه تجدید بنا شده است.

قبرستان گور فرنگی:

که در جنوب خور کولغان قشم قرار دارد و در روزگاران پیش مدفن انگلیسی‌ها و پرتغالی‌های ساکن جزیره بوده است که جسد ویلیام بافین دریانورد و کاشف معروف و دو نفر دیگر از سربازان انگلیسی که در سال 1031 ه‍. ق در جنگ بین سپاه امامقلی و فرمانده معروف شده است در‌این مکان مدفون است. ‌این گورستان قدمتی 392 ساله دارد.

گورستان محله مسنی:

سالخوردگان قشم قدمت ‌این گورستان را بین 400 تا 500 سال می‌دانند. در گورستان مسنی قبور مردان معروفی چون شیخ حاج رمضان که قبرش جلوی خانه حاج عبدالفاتح کریمی ‌قرار دارد و مردم به زیارت آن می‌روند فاتحه می‌خوانند و نذر می‌کنند و بخور می‌سوزانند و روی قبر نقل و بادام می‌ریزند وجود دارد.

از قبور معروف دیگر در‌این گورستان قبر شیخ قاسم اسنوی است. می‌گویند او مردی فقیه و حافظ قرآن بود. مردم سرقبرش می‌روند و فاتحه می‌خوانند.

گورستان کولغان:

این گورستان در خارج از شهر قشم و بر سر راه درگهان و روی کوه معروف به کولغان قرار گرفته است. در بالای تپه‌های کولغان، آثار خانه و معبد و برج و غیره وجود داشته است که همه بر اثر باران و تابش آفتاب و نیز دستبرد به مصالح ساختمانی به تدریج از بین رفته است.

قبرستان توریان:

در گورستان روستای توریان قشم نیز یک قبر قدیمی‌به شکل قبور روستاهای کوشه و گربدان و با همان دست خط کوفی و عربی وجود دارد که بر روی‌این قبر اشعاری در وصف رسول گرامی ‌اسلام (ص) و در مدح امام علی و وصف جوانی به شیوه رادمردی حضرت علی(ع) بر روی سنگ قبر کنده‌کاری شده است و در انتهای سنگ قبر در سمت پای مرده‌ایه قرآن ـ کل شی‌هالک الاوجهه ـ بر روی سنگ قبر کنده‌کاری شده است که قدمت ‌این قبر مربوط به زمان همان حجاران (سنگ تراشان) معروف در حدود 1000 سال قبل است.

دیگر قبرهای توریان: با مراجعه به امام جمعه توریان حاج آقا عبدالخالق توریانی، یادداشت‌هایی از قبوری که دارای قدمت بودند دریافت شد و وی زمانی را که تاریخ آن قابل خواندن بوده یاداشت کرده است. با گذشت زمان تاریخ آن قبور بر اثر عوامل فرسایشی از بین رفته و بدین صورت با همت‌ایشان اطلاعاتی در زمینه قبور قدیمی‌در گورستان به دستمان رسید که از جمله قبوری با نام‌های:

ـ شیخ محمدبن شیخ‌الشهید محمد بن شمس‌الدین بن محمد در هفتم رمضان 909 که قدمت آن 514 سال است.

ـ عفره السامی‌بنت نورالدین اول ربیع الثانی 820 ه‍. ق که قدمت آن 603 سال است.

ـ عایشه بنت عبدالله بن محمد بن حسین ذوالحجه الحرام 883 ه‍. ق که قدمت آن 540 سال است.

ـ فاطمه بنت محمد ابن محمود وفات جمادی‌الاخر 907 که قدمت آن 516 سال است.

ـ خالدبن محمد خالد در ماه ربیع‌الاول 823 که قدمت آن 600 سال است.

ـ عبدالرحمن عبدالرحیم 808 ه‍. ق که قدمت آن 616 سال است.

ـ شمس‌الدین، وفات ماه شعبان 907 که قدمت آن 515 سال است.

ـ صالحه بنت تاج‌الدین کمال در رمضان 925 ه‍. ق که قدمت آن 498 سال است.

و قبور دیگری که نوشته‌های آن بر اثر باد و باران و عوامل مختلف از بین رفته است.

گورستان روستای تم سنیتی (منطقه خرگوشی):

در‌ این گورستان قبور زیادی با دست خط همان حجاران و سنگتراش‌های مشابه قبور سایر گورستان‌های منطقه که دارای قدمت در حدود 900 سال می‌باشد وجود دارد که بسیاری از‌این قبور در زیر خاک است و بعضا گوشه‌هایی از‌این قبور با فرسایش خاک اکنون مشخص شده است و زیارتگاهی گنبدی و مخروبه نیز در‌این قبرستان وجود دارد که اطلاعی از شناخت صحیح آن در بین پیران محل نبود، بعضی از پیران منطقه آن را خواجه بو اخیر می‌نامند، و در متون کتب قشم و خلیج فارس نیز چیزی در مورد آن یافته نشده است.

با توجه به اطلاعات یافته شده و ثبت تاریخ چند قبر از‌این گورستان توسط امام جمعه توریان: ـ قبر مرحوم السعید آقا سلطان سالاری به تاریخ وفات روز شنبه 17 ربیع الاول سال 800 ه‍. ق با قدمتی در حدود 623 سال است. قبر خانم صالحه بنت خواجه جمال به تاریخ وفات 809 با قدمتی 614 سال است.

قبر سعیده شهیده فردوس مکان با مرور علی کمال به تاریخ وفات ماه جمادی‌الاول 1039 با قدمت 384 سال که اشعاری بدین شرح نیز بر قبر وی نوشته شده است:

الا‌ای خردمند روشن ضمیر چو بر خاک ما بگذری پند گیر، که ما را به دنیا دلی شاد بود اجل آمد و شادی بر باد بود. قبر شهیده الفردوس مکان حجی مساه بنت محمود در ماه ذیقعده سال 807 ه‍. ق با قدمت 616 سال می‌باشد. بر روی دو طرف سنگ قرار گرفته بر روی ‌این قبور‌ایاتی از سوره بقره (آیه الکرسی) نوشته شده است و بر سنگ قائم بر روی ‌این کتیبه اسم آنان نوشته شده و بر بعضی دیگر از‌ این قبور‌ایاتی دیگر از قرآن مانند: و قل الحمدالله الذی لم یتخذ له ولد و لم یکن له شریک فی الملک و لم یکن له ولی من الذل و کبره تکبیرا نوشته شده و با حاشیه نویسی در اطراف آن با کلمات گهربار لااله‌الاالله و محمد رسول‌الله تزیین شده است.

قبرستان رمکان (مشهور به قبرستان سید عبدالرحیم بزرگ رمکانی):

این قبرستان در کنار حوزه علمیه صالحیه رمکان است که قبور قدیمی‌فراوانی در آن وجود دارد و نوعی نوشته و سنگتراش‌های آن نیز شبیه سنگهای قبور تاریخی روستای کوشه و مناطق اطراف است.

از جملا قبوری که نوشته‌ها و تاریخ آن مشخص است و به عربی نوشته شده عبارتند از: الموتوفا المرحوم السعید الشهید حاجی سماالدین بن عتاب الدین یب، نوراسه مرقده و فی شهر جمادی الاول به تاریخ سال 949 هجری قمری ـ در یک سمت سنگ‌این قبر اشعاری‌این چنین مشخص است. «الموت کاس و کلی نا س شاربه» مرگ تشبیه به جامی‌شده که همه مردم از آن جام می‌نوشند. والقبر باب و کل ناس داخله و قبر دری است و تمام مردم از آن داخل می‌شوند.

قدمت‌ این قبر به چهارصد و هفتاد و چهار سال می‌رسد. وفات المرحوم السعید الشهید نوراسه فی مرقدها بی بی رابعه محمد سفاهانی به تاریخ ماه ذیقعده سال 903 ه‍. ق قدمت‌این قبر پانصد و بیست سال است.

قبر فردوس مکان ملا محمد بن داود در تاریخ ربیع الاخر 1044 که قدمت آن سیصدوهفتادونه سال است. عزالدین محمدبن مولانا عبدالرحمن عالی در ماه صفر 909 که قدمت آن پانصد و چهار سال است.

قبر عالی شاه بن علی در گذشته در تاریخ دهم ذیحجه‌الحرام سال 903 ه‍. ق که 502 سال قدمت آن است. و قبر بی بی روحه در شهر رمکان جنب مسجد جامع قدیمی ‌در نزدیک منزل مرحوم شیخ محمد شریف صالحی که قدمت آن از تاریخ سال 903 ه‍. ق تاکنون 520 سال است، که ابتدا دارای گنبد بوده و با ورود گروهی در زمان قواسم ـ یا جاسم ـ که از نجد وارد قشم می‌شوند و مخالف گنبد و آثار قبر بوده‌اند، گنبد‌این قبر تخریب می‌شود. همچنین ورود سادات به جزیره در روستای رمکان از ابتدای ورود شاه سیف‌الله قتال جد سید عبد الرحیم معروف با سید بزرگ و فرزندان وی و همچنین سید کمال که در قبرستان داخل شهر رمکان قرار دارد.

به نقل از «تذکره‌ هاشمی» نوشته مصطفی عبدالرحیم برقان مصطفوی سید قتال در اوایل قرن هفتم ه‍. ق که اوضاع بغداد در اثر حمله مغول و انقراض خلافت عباسیان مردم و منطقه دچار نابسامانی و هرج و مرج گردیده‌اند و عد زیادی از سادات عباسیان و مشایخ علماء دیگر با خدم و حشم و اتباع خود به شهر‌هایی که از فتنه مغول محفوظ بوده مهاجرت نموده‌اند و هر دسته به مکانی متفرق و ساکن شده‌اند.

شاه سیف‌الله قتال با عده زیادی از عشیره و اتباع خود بغداد را ترک و از طریق بصره با ساحل‌ایران وارد گردیده، نخست به محل بیابان ساحل خلیج به نام (ماخول) که دارای چند حلقه آب شور بوده وارد می‌شوند و عشیره سید با حال خستگی و گوفتگی زیاد اصرار می‌ورزند که آب‌های موجود غیر قابل شرب و مردم هم دیگر رمقی برای جابجا شدن در خود نمی‌بینند.

لذا با اشاره سید ابوالفضل که‌این هم از القاب قتال بوده، در همان حوالی چاهی دیگر حفر کرده و به فضل خداوند آب شیرین و گوارا پیدا و موجب خوشی و سرور همراهان گردیده و آن محل شوره زار به منطقه سبزه‌زار مبدل شد و اما بعد از ان منطقه ماخول را به پرچه قتال یاد نمودند و از آن به بعد ساکنان اطراف برای شفای بیماران و گرفتن حاجت آب، آن را می‌آشامیدند و با خود به جاهای دور می‌بردند.

سید محمد عمر ابوالفضل معروف با شاه سیف‌الله قتال متولد سال 578 ه‍. ق فرزند سید فخرالدین معلی بوده که در اوایل قرن هفتم هجری به سواحل‌ایران وارد شده و حسب اطلاع از تحقیقات جمع‌آوری شده و اظهارات شیخ احمد امین رمکانی، سید قتال که از اجداد سید عبدالرحیم و سیدکمال از سادات منطقه قشم می‌باشد وجود قبر آنان نیز از قدمتی بیش از 800 سال برخوردار است و به لحاظ داشتن کرامات به عنوان زیارتگاه برای مردم قشم شناخته شده و مردم به زیارت آن رفته و با نذر کردن و راز و نیاز با خداوند متعال در کنار مزار انسانی صالح شادمان و مستجاب الدعوه به منزل خود باز می‌گردند.

گورستان لافت کهنه با قدمت تاریخی:

در اطراف زیارتگاه سیدحسن پسر سیدمنصور در لافت کهنه، قبرستانی وجود دارد که به قول سدیدالسلطنه کبابی، الواح آن مقابر به تاریخ هزار و سیصد و هفتاد و دو و سال هزار و صد و سیزده دیده می‌شود.

اعتقاد بر ‌این است که مقابر مسلمانان در لافت، یادگار دستبرد عثمان ثقفی و علاء خضر می‌(جانشین عثمان در فرمانداری بحرین) در سال شانزدهم هجری، 638 ـ م به جزیره قشم است.

در‌ این قبرستان که تابلویی به نام قبرستان دارالمغفره دارد، قبور دارای قدمت فراوانی بوده و تکه سنگ‌های نوشته شده قدیمی‌که در حال حاضر شکسته شده و در حال از بین رفتن است و تاریخ آن قابل خواندن و تشخیص نیست. اما به نقل از نوشته‌های نویسندگانی چون سدیدالسلطنه کبابی و اسماعیل رایین در کتاب دریانوردی ‌ایرانیان ـ حکایت از قدمتی بیش از 1379 سال دارد. همچنین در قبرستان قدیمی ‌لافت کهنه در منطقه تابه تا که در آنجا زیارتگاه سید شمس‌الدین قرار دارد اطراف آن نیز قبور بسیاری با قدمت فراوان که از نوع سنگ نبشته و کتیبه‌های شکسته می‌توان تشخیص داد وجود دارد که قدمت آن نیز به حدود بیش از هزار سال می‌رسد.

زیارتگاه دیگری نیز به نام زیارت شیخ‌اندرآبی در روبه‌روی شهر لافت در جزیره کوچک در منطقه جنگل‌های حرا قرار دارد که با فاصله 500 متری از ساحل مردم به زیارت آن رفته و برای خود نذوراتی دارند که قدمتی برابر با دو زیارتگاه لافت کهنه و لافت جدید دارد.

قبرستان منطقه خربس ـ روبه روی غارهای خربس متعلق به دوره مادها:

در ‌این قبرستان نیز تعداد سه قبر با سنگ‌های معدنی تراشیده شده به شکل مستطیل با کنده‌کاری و دست خط همان حجاران معروف که در منطقه روستای کوشه و گربدان از خویش اثر زیبایی به جا گذاشته‌اند دیده می‌شوند. اما به علت قرار گرفتن ‌این قبرستان در ساحل دریا و تأثیر بیشتر عوامل طبیعی (از جمله شرجی و گرمای خورشید) نوشته‌های آن خوانا نبوده و فقط از نوع سنگ و بقیه اثرهای به جا مانده قابل تشخیص است که قدمت آن نیز به حدود هفتصد سال می‌رسد.

در مناطقی نیز از کناره‌های ساحلی یا مکانی‌هایی که برای ساخت و ساز حفاری می‌شوند اغلب آثاری از سنگ‌های قبر با قدمت فراوان یافت می‌شود از آن جمله سنگ معدنی که در حدود چهار سال قبل در ساحل اسکله بهمن توسط آقای عنایت‌الله شکوری در هنگام حفاری حوضچه اسکله کشف شد که مربوط به سال 1591 میلادی هفدهم ژانویه با قدمت 411 سال متعلق به آنتونیوکوریا (پرتغالی) مربوط به نسل اعقاب است. وزن ‌این سنگ حدود نیم تن و نیم و به طول سه متر و عرض یک متر است که کنده‌کاری‌هایی با حروف انگلیسی و علامت خطر مرگ (اسکلت جمجمه انسان) بر روی آن ‌ایجاد شده و در حال‌حاضر ‌این سنگ در محل ورودی هتل بین‌المللی قشم به نمایش گذاشته شده است.(مهر)