عالی قاپو به تعطیلات نوروزی می​رود

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان، دلیل تعطیلی عمارت عالی‌قاپو در ایام نوروز را تعمیرات عنوان می‌کند و در این‌باره به ایرنا می‌گوید: این اقدام با مجوز معاونت میراث فرهنگی کشور و مصوبه ستاد هماهنگی خدمات سفر انجام شده است.

محسن مصلحی با بیان این‌که امکان بازدید از این بنا به دلیل اقدامات مرمتی ورودی، کف، سقف و ستون‌های چوبی در طبقه سوم (ایوان ستون دار اصلی) وجود ندارد، می‌افزاید: فضای اشغال کارگاه‌های مرمتی در این بنا 70 درصد است و برای حفظ امنیت گردشگران، پرهیز از مخاطرات احتمالی و حفاظت از حریم فیزیکی کارگاه‌های مرمت، این بنا در عید نوروز پذیرای مهمانان نخواهد بود.

وی با اشاره به این‌که هر سال در عید نوروز بیش از 11 هزار نفر از عمارت عالی‌قاپو دیدن می‌کنند، آن را یکی از ارزشمندترین بناهای تاریخی جهان عنوان کرده و اطمینان می‌دهد که این اثر پس از پایان عملیات مرمت، پذیرای مهمانان خود خواهد بود.

مسئولان میراث فرهنگی اصفهان در حالی ادامه روند تعمیرات عالی‌قاپو را موجب تعطیلی این اثر ملی در ایام نوروز عنوان می‌کنند که سعیدی، مدیر وقت پایگاه میراث جهانی میدان امام اصفهان، اواخر شهریور سال 90 از پایان یافتن مرمت این بنا شامل مرمت و استحکام بخشی 18 ستون ایوان و راه‌پله‌های شاهی و نیز نقاشی و تزیین آنها، خبر داده بود. البته این خبر در عمل اجرایی نشد، زیرا داربست‌ها همچنان بر اندام عالی قاپو خودنمایی می‌کرد تا این‌که مصلحی، مدیرکل میراث‌فرهنگی استان اصفهان در تیر 91 بار دیگر از اتمام تعمیرات ایوان عمارت عالی‌قاپو تا پایان این سال خبر داد.

نظرهای متفاوت برای مرمت عالی​قاپو

در واقع چند سالی بود که گردشگران، نمای عالی‌قاپو را از لابه‌لای داربست‌های فلزی نظاره‌ می‌کنند؛ گرفتاری‌ای که به عقیده برخی از کارشناسان نتیجه اختلاف سلیقه‌ در بخش مدیریت و مرمت این بنای تاریخی است.

حامد ایمان‌طلب، کارشناس میراث فرهنگی و استاد دانشگاه از جمله این افراد است که وجود سلیقه‌ها و ابراز نظرهای متفاوت در مرمت این طرح و نبود بودجه کافی برای مرمت را به‌عنوان عامل اصلی ایجاد این معضل عنوان می‌کند و می‌گوید: پایگاه نقش‌جهان از یک سو و مجموعه میراث از سویی دیگر که هر کدام هم تمایل دارند مستقل عمل کنند، با ابراز نظرهای متفاوت، مرمت عالی‌قاپو را به یک بحران تبدیل کرده‌اند.

وی با بیان این‌که تاکنون میراث فرهنگی یک بودجه کافی برای مرمت این بنا در نظر نگرفته است تا مرمت به صورت جدی دنبال شود، در گفت‌وگو با فارس می‌افزاید: طرح‌های مطالعاتی مرمت عالی‌قاپو انجام شده است، اما روند عملیاتی آن به کندی صورت می‌گی0رد.

مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان نیز در گفت‌و‌گو با فارس درباره دلایل طولانی شدن دوره مرمت این عمارت می‌گوید: علاوه بر این‌که تمام کف ایوان عمارت باید شکافته و سبک‌سازی شود، برای تعمیر کامل ایوان لازم است تک‌تک ستون‌ها برداشته شده، بیم‌آهن‌‌های آن تعویض و داخل ستون‌ها تراشیده شود، ضمن این‌که دور بیم‌‌آهن نیز ستونی چوبی قرار گیرد تا ضمن حفظ نمای چوبی بنا، ستون‌ها از استحکام لازم برخوردار شود.

مصلحی می‌افزاید: آهن‌های درون ستون باید با سقف در تماس باشد، اما سقف فرسوده است و نیاز به تعویض و رنگ‌آمیزی دارد و این در حالی است که در تمام آن از هنر گره‌چینی استفاده شده که تعمیرات آن را حساس‌تر می‌کند. وی با بیان این‌که یکی از مهم‌ترین مشکلات میراث ‌فرهنگی استان اصفهان که در کند پیش رفتن تعمیر بناهای تاریخی تاثیر دارد، کمبود بودجه است، تصریح کرد: بودجه میراث فرهنگی حد و حدود مشخصی دارد و مجموعه بودجه ملی و استانی تقریبا حدود یک سوم مقدار مورد نیاز ماست، بنابراین این تعمیرات باید در سنوات مختلف انجام شود و با اولویت‌های گوناگون صورت گیرد.

به گفته وی، مشکل دیگر نیز نبود نیروهای کارآمدی است که توانایی انجام این‌گونه مرمت‌ها و بازسازی‌ اصولی این بناها را داشته باشند.

البته این تنها اثر تاریخی این استان نیست که گرفتار معضل تعمیرات طولانی مدت شده است. عمارت هشت بهشت که کاخی هشت ضلعی و به یادگار مانده از دوران صفوی است و در خیابان چهارباغ اصفهان قرار دارد نیز بیش از ده سال است که طبقه دوم آن در حال بازسازی و تعمیر است و بر سر در آن تابلویی با این عبارت نصب شده که «طبقه دوم به دلیل تعمیرات تا اطلاع‌ثانوی تعطیل است».

البته چندی پیش مصلحی اعلام کرد که تعمیرات این طبقه تا ابتدای سال 92 به اتمام می‌رسد که هنوز خبر جدیدی در این باره گزارش نشده است.

مدیر روابط عمومی میراث فرهنگی استان اصفهان، کمبود اعتبار و پیچیدگی این بنا و دشواری مرمت آن را دو عامل طولانی شدن روند بازسازی آن اعلام می‌کند و به جام‌جم می‌گوید: حفظ بنای تاریخی برای جذب گردشگران فرهنگی از اولویت‌های ماست و از آنجا که عالی‌قاپو، یکی از بلندترین سازه‌های چوبی کشور در شش طبقه و عمارتی است که بخش زیادی از آن در ارتفاع، چوبی و از حساسیت زیادی برخوردار است، مطمئنا ورود حجم زیادی از گردشگران در ایام نوروز باعث فروپاشی آن می‌شد، ضمن این‌که احتمال آسیب دیدن مردم نیز با رخداد حادثه‌ای در این زمینه وجود داشت، به همین دلیل طی مکاتباتی با سازمان میراث فرهنگی کشور خواستار تعطیلی آن در این ایام شدیم.

کمبود اعتبار

دکتر امیری با اشاره به این‌که مرمت و بازسازی عالی‌قاپو در قالب سه طرح سخت و پیچیده آغاز شد، می‌افزاید: این مراحل شامل مرمت سقف‌ها، ستون‌ها و بازسازی کامل کف ایوان بود که هر کدام با توجه به نوع و پیچیدگی این عمارت که خاص معماری دوران صفوی است، روند دشوار و طولانی را به خود اختصاص داد. با این حال اکنون مرمت ستون‌ها به طور کامل پایان یافته و مرمت سقف‌ها نیز از پیشرفت 80 درصدی برخوردار است، اما مرمت کف ایوان که به دلیل نوع معماری و این‌که سقف طبقات دیگر است، بسیار حساس‌تر و دشوارتر است، همچنان باقی مانده و در حال انجام است.

وی با تاکید بر این‌که اگر اعتبار مورد نیاز بازسازی کف و سقف عمارت تامین شود، تا نیمه اول سال 93 شاهد بازسازی کامل و بازگشایی این عمارت خواهیم بود، یادآور شد: هم‌اکنون نیز برای گردشگرانی که تمایل دارند، حتما از این بنا بازدید کنند، بخشی از آن یعنی مسیر شاهی (حدفاصل ورودی مرکزی در طبقه همکف تا خروجی آن در پشت عمارت) باز بوده و گردشگران می‌توانند از نمای این بخش بازدید کنند.

البته این مشکل خاص استان اصفهان نیست، زیرا اخیرا یک عضو انجمن دوستداران میراث فرهنگی شوشتر نیز اعلام کرد: با تمام اقدامات انجام شده و تلاش‌های صورت گرفته، آثار ثبت جهانی شوشتر برای نوروز امسال آماده نیست.

احمد شمس‌آبادی می‌افزاید: انجمن دوستداران میراث فرهنگی از ماه‌ها پیش برای آماده‌سازی شهر شوشتر تلاش خود را آغاز کرده است، ولی در شرایط کنونی به این نتیجه رسیده‌ایم که تنها در این مدت زمان را از دست داده‌ایم و پایگاه سازه‌های آبی شوشتر برنامه‌ای برای کار در این بخش ندارد.

فاطمه مرادزاده - گروه ایران