شورای همکاری خلیج فارس ترک برداشت

این سه کشور روز گذشته با صدور بیانیه مشترکی اعلام کردند که ناچار شده‌اند برای حفاظت از امنیت و ثبات خود، دست به اقدام مناسبی ضد قطر بزنند و سفر ای خود را از دوحه فراخوانند. در ادامه این بیانیه آمده است: سه کشور تلاش زیادی کردند تا با قطر به توافق برسند که این کشور در امور داخلی آنها دخالت نکند و همچنین از اشخاص یا طرف‌ها و سازمان‌هایی که امنیت عربستان، امارات و بحرین و ثبات آنها را از طریق فعالیت‌های امنیتی مستقیم یا از طریق رسانه‌ها تهدید می‌کنند، حمایت نکند، اما این تلاش‌ها بی‌نتیجه بوده است. این بیانیه تاکید کرد که این کشورها در نشست سران کشورهای خلیج‌فارس در ماه نوامبر گذشته نیز در این خصوص به توافق‌هایی رسیده بودند، اما قطر اقدامات لازم را انجام نداد و به همین دلیل این مساله اکنون اجرایی می‌شود. در همین حال، مقامات قطری نسبت به این تصمیم کشورهای عربی ابراز تأسف کردند.

به گزارش ایرنا، عربستان اخیرا به مقام‌های قطری درخصوص حمایت از اخوانی‌ها در این کشور و همچنین حمایت از طرفداران محمد مرسی، رئیس‌جمهور برکنارشده مصر هشدار داده و تهدید کرده بود اگر قطر سیاست‌های خود را در منطقه تغییر ندهد، عضویت این کشور را در شورای همکاری خلیج فارس و همچنین اتحادیه عرب به حالت تعلیق در می‌آورد. برخی منابع خبری گزارش داده‌اند که این سه کشور عربی علت این اقدام خود را پایبند نبودن قطر به اصول شورای همکاری خلیج فارس اعلام کرده‌اند. با این حال ناظران، علت اختلاف‌های کشورهای عرب حوزه خلیج فارس را به عواملی دیگر از جمله تاثیر آمریکا مربوط می‌دانند.

روابط پرتنش

چند روز پیش، روزنامه العرب چاپ لندن در گزارشی در مورد روابط عربستان با قطر نوشت: محافل سیاسی عربستانی روابط ریاض با دوحه را بسیار پرتنش توصیف می‌کنند و می‌گویند عربستان در حال دست زدن به اقدام‌هایی جدی درخصوص روابط خود با کشور قطر است. العرب افزود: یک مقام عربستانی پیامی فوری از سوی دولت عربستان به امیر قطر رسانده که طی آن تاکید شده است ریاض در روابط خود با دوحه بازنگری می‌کند و حتی ممکن است روابط دو کشور قطع شود. علت این موضعگیری جدی عربستان این است که شیخ تمیم بن حمد آل ثانی به تعهدات مکتوب خود که در ریاض امضا کرده، پایبند نمانده است، وی در آن سند متعهد شده بود قطر اجازه استفاده از خاکش را برای فعالیت‌هایی که به ثبات عربستان و مصر آسیب می‌رساند، ندهد اما تاکنون چنین چیزی تحقق نیافته است.

این مقام عربستانی که نامش ذکر نشده، تصریح کرد: عربستان فهرستی از اقداماتی که قرار است ضدقطر انجام دهد، آماده کرده است که بستن مرزهای زمینی با این کشور، جلوگیری از استفاده از حریم هوایی عربستان برای حمل و نقل هوایی قطر، لغو پروانه کار شرکت‌های هواپیمایی قطر در عربستان و به حال تعلیق در آوردن پیمان‌های تجاری عربستان با قطر که سال 2006 با این کشور امضا کرده، از این جمله است.

به گزارش همین منبع، علت نارضایتی شدید مقامات عربستان از قطر عبارت است از: حمایت قطر از حوثی‌ها در یمن، کمک مالی یکی از اعضای خانواده حاکم در قطر به اخوانی‌ها درعربستان و استفاده برخی گروه‌ها و سازمان‌ها از خاک قطر برای اعمالی که به ثبات مصر و عربستان آسیب می‌زند. العرب به نقل از این منابع آگاه افزود، اکنون کار به جایی رسیده است که مقام‌های قطری با برخی وکلای برجسته در انگلیس تماس گرفته‌اند تا آنها پرونده پناهندگی برخی رهبران اخوان المسلمین مصر از جمله عاصم عبدالماجد، طارق الزمر، محمد محسوب، أشرف بدر الدین، محمود حسین و حمزه زوبع سخنگوی رسمی حزب آزادی و عدالت را که اکنون در قطر به سر می‌برند، برای پناهندگی در این کشور اروپایی بر عهده گیرند.

شیخ فتنه

اختلافات عربستان و قطر درحالی رو به وخامت می‌رفت که اختلاف بین قطر و امارات نیز روز به روز تشدید می‌شد. علت اصلی این موضوع روشن نیست اما یکی از عوامل موثر در تشدید اختلافات بین امارات و قطر، سخنان تحریک‌آمیز شیخ یوسف قرضاوی موسوم به شیخ فتنه توصیف شده است. چهاردهم بهمن ماه گذشته روزنامه مصری «الیوم السابع» با اشاره به این امر نوشت: امارات متحده عربی شرط صلح با قطر را اخراج «شیخ یوسف القرضاوی» رئیس تشکل موسوم به اتحادیه جهانی علمای مسلمان، اعلام کرده است. تابستان گذشته شیخ قرضاوی طی سخنانی درباره امارات گفته بود: امارات ضد تمام حکومت‌های اسلامی است و میزبان احمد شفیق از مزدوران حسنی مبارک است.

شیخ قرضاوی از طرفداران جدی اخوان المسلمین درمصر و از مخالفان جدی شیعیان در منطقه است و تاکنون بارها با انتقادهای شدیدی هم در میان اهل سنت و هم در میان شیعیان روبه‌رو شده است.

چندی پیش قرضاوی در خطبه‌های نماز جمعه در دوحه خطاب به مقام‌های امارات گفت: دو خط را که من بر زبان آوردم، شما را خشمگین کرد اگر یک خطبه کامل را به رسوایی‌ها و ستم‌های شما اختصاص دهم، چه خواهید کرد؟ قرضاوی همچنین با حمله به حکام منطقه و با اشاره ضمنی به حکام عربستان و امارات گفت: آنها میلیاردها دلار هزینه کردند تا محمد مرسی رئیس‌جمهور مصر را برکنار کنند، آنها سپس نظامیان را در مصر بر سرکار آوردند، حقوق مردم را سلب کردند، آزادی و عدالت و مردم‌سالاری را از آنان گرفتند. بلافاصله بعد از ایراد این سخنان، امارات سفیر قطر را فراخواند و اعتراض شدیداللحن امارات را به اطلاع وی رساند.

نقش آمریکا

تحلیلگران براین باورند که با کمرنگ شدن روابط عربستان سعودی و قطر، ریاض در پی جایگزینی مناسب برای این کشور برآمد و در نهایت تصمیم گرفت روابط خود را با امارات توسعه دهد. البته این رویکرد بعید نیست که با رهنمودهای آمریکایی‌ها صورت گرفته باشد. سفر یک ماه پیش جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا به امارات و همچنین سفر چندی بعد وندی شرمن معاون وی، در این رابطه قابل تامل است. از این‌رو گفته می‌شود آمریکا اکنون در منطقه بازی چند جانبه‌ای را آغاز کرده و تلاش دارد با ایجاد رقابت بین عربستان، قطر و امارات از آنها برای رسیدن به منافع بیشتر خود بهره‌برداری کند.

این درحالی است که عربستان از سه سال پیش بر مقدرات بحرین حاکم شده و به بهانه حفظ رژیم آل خلیفه در برابر موج اعتراضات این کشور با بحرین مانند یکی از استان‌های خود رفتار می‌کند. از سوی دیگر به‌دلیل نقش عمان در شروع دوباره مذاکرات ایران وکشورهای غربی، از چندی پیش روابط عمان و عربستان نیز شکر آب شده است. اکنون این پرسش خودنمایی می‌کند که شورای همکاری خلیج فارس با این همه اختلاف در آینده نزدیک یا دور چه سرنوشتی پیدا خواهد کرد؟